سلامت نیوز: مدت هاست اعتیاد به عنوان یک بیماری مزمن و عودکننده شناخته شده و نتایج مطالعات علمی نیز نشان داده است که مصرف موادمخدر بر مغز و گیرنده های مغزی تاثیر سوئی می گذارد و باعث به هم ریختن تعادل مواد بین سلولی مترشح در مغز می شود. هرچه مطالعات درباره اعتیاد بیشتر می شود، نگرانی از تاثیر آن بر کیفیت زندگی فرد معتاد و مسیر دشواری که برای بازگشت به یک زندگی سالم در پیش دارد، افزایش پیدا می کند.

وقتی اعتیاد با یک دوره خاص از زندگی فرد مانند دوران نوجوانی هم زمان می شود، باید منتظر آسیب و لطمه اعتیاد به آینده نسلی باشیم که قرار است آینده ساز کشور باشد.دوره نوجوانی به علت هم زمانی با دوره بلوغ، تلاش نوجوان برای کسب هویت، پیدا کردن درک تازه ای از جهان و یافتن مسیر زندگی دوره حساسی از زندگی محسوب می شود و خانواده در پیشگیری از بخش عمده ای از آسیب ها ازجمله اعتیاد و حمایت از نوجوان برای گذراندن این دوره بحرانی نقش عمده ای ایفا می کند. در این مطلب قصد داریم درباره تبعات اعتیاد در دوره نوجوانی و راه های پیشگیری از آن به خانواده ها اطلاع رسانی کنیم.

آموزش خانواده ها

متاسفانه بسیاری از والدین اطلاعات چندانی درباره موادمحرک جدید و نحوه مصرف آن ندارند و به همین دلیل تا مدت ها از اعتیاد نوجوان خود بی خبر می مانند. دکتر عباس محدث حکاک، کارشناس دفتر پیشگیری از اعتیاد بهزیستی خراسان رضوی، با بیان این مطلب به خراسان تاکید می کند: مهم ترین گام در پیشگیری از اعتیاد نوجوانان، آموزش خانواده هاست. با توجه به سرعت ورود مواد جدید به بازار و عرضه آن ها تحت نام های مختلف و تنوع بسته های آن حتی بسیاری از والدین تحصیل کرده نیز از تبعات مصرف آن بی اطلاع اند. بنابراین طبیعی است که متوجه اعتیاد فرزند خود به مصرف این مواد نشوند. برنامه آشنایی با موادمخدر در آموزش و پرورش برای والدین قدم بسیار مثبت و نتیجه بخشی است. دیدن مواد و بسته بندی های مختلف، آشنایی با علایم مصرف و نحوه برخورد با نوجوان معتاد گام هایی است که در پیشگیری مطرح است. هم چنین برقراری ارتباط صحیح و موثر با نوجوان در خانواده یک اصل اساسی است.
شاید بتوان گفت مهم ترین مشکلی که هم اکنون در بسیاری از خانواده ها وجود دارد، شکاف یا فاصله ای است که بین والدین و فرزندان به علت سرعت تحولات و تغییرات در جامعه به وجود آمده است و والدین از فرزندان عقب مانده اند. نکته این جاست که در یک مقطع سنی، ارتباط بین نسل جدید با قدیم دچار مشکل می شود حال اگر سرعت انتقال اطلاعات و تحولات دنیای جدید و بحران هویت را هم به این امر بیفزایید بهتر می توان دریافت که تضاد و فاصله بین نسل قدیم و جدید تا چه اندازه بحران آفرین است. در نتیجه بهتر است برای کمتر کردن فاصله ها تلاش کنیم.

نظارت غیرمستقیم بر نوجوان

دکتر محدث حکاک با بیان این که نظارت پلیس مآبانه برخی والدین برای کنترل نوجوان، در درازمدت نتیجه ای نخواهد داشت، تصریح می کند: نظارت والدین باید غیرمستقیم باشد و دورادور نوجوان را تحت کنترل داشته باشند، همان طور که نظارت شدید پسندیده نیست اعتماد بیش از حد به علت برقراری ارتباط صحیح و سالم با نوجوان هم کار اشتباهی است. رهاسازی نوجوان با این توجیه که ما با هم ارتباط خوبی داریم و او همه چیز را به ما می  گوید، باعث می شود نوجوان به مسیرهای نادرست گرایش پیدا کند، مواردی بوده است که والدینی که ادعا می کردند بسیار زرنگ هستند و قادرند کوچک ترین خطای فرزندشان را شناسایی کنند یک سال پس از اعتیاد نوجوانشان متوجه موضوع شده اند.بنابراین مخفی کردن اعتیاد از والدین بعید و عجیب نیست و موارد زیادی از این موضوع مشاهده می شود.نظارت بر چگونگی خرج کردن پول ماهانه یکی از این نظارت های غیرمستقیم است که والدین باید به آن بپردازند، تهیه مواد هزینه بر است و اگر نوجوانی دایم پول کم می آورد، والدین باید کنجکاو شوند و نحوه هزینه کرد پول او را کنترل کنند. از سوی دیگر حلقه دوستان نوجوان هم بسیار مهم است.توصیه ما به والدین این است که برای نظارت غیرمستقیم نوجوان بهتر است از دوستان وی شروع کنید.

 در منزل خود محافل دوستانه ترتیب دهید تا هرچه بهتر دوستان فرزندتان را بشناسید. اجازه دهید نوجوان دوستانش را به منزل بیاورد و با آن ها تفریحات سالم داشته باشد زیرا اگر اجازه این کار را نداشته باشد، به اماکن ناسالم گرایش پیدا می کند. بسیاری از نوجوانان در این سن از والدین فاصله می گیرند و تمایل دارند بیشتر وقت خود را با دوستانشان بگذرانند، بنابراین با نزدیک شدن به جمع دوستان وی، بهتر می توان او را کنترل کرد.یک راه دیگر کنترل عملکرد تحصیلی و رفتاری نوجوان است. ارتباط مداوم با مدرسه و کنترل روند تحصیلی نوجوان اصلی ضروری است و والدین باید افت تحصیلی ناگهانی، نمرات پایین، بی علاقگی وی به مدرسه و تحصیل را ریشه یابی کنند. گاهی نوجوان ناگهان دچار تغییرات خلقی می شود و خوش خلقی یا بدخلقی ناگهانی بروز می دهد که این نوسانات هم باید ریشه یابی شود.

برخورد با نوجوان معتاد

این کارشناس دفتر پیش گیری از اعتیاد سازمان بهزیستی با اشاره به این که لازم است والدین با نوجوان خود همدلی کنند و شنونده خوبی برای او باشند، تصریح می کند: والدین همواره باید با صبوری شنونده مواضع و حرف های نوجوان خود باشند. نوجوان باید بداند هر خطایی را که انجام داده است می تواند مطرح کند تا با کمک والدین مشکلش برطرف شود. بنابراین والدین باید احساسات و افکار نوجوان را درک کنند و شرایط فعلی او را مدنظر قرار دهند. والدین باید مخالفت خود را همدلانه بروز دهند زیرا این شیوه برخورد در پیش گیری و درمان بسیار حائز اهمیت است. بعد از همدلی و درک شرایط نوجوان و تعمیق روابط نوبت برداشتن گام های بعدی است. در این مرحله برخورد باید دوستانه و در عین حال جدی باشد. برخورد جدی اما بدون خشونت و دوستانه و قاطعانه باعث می  شود که نوجوان معتاد به والدین اعتماد کند. با برخورد دوستانه می توان تمام زوایای اعتیاد نوجوان را بررسی کرد و این موضوع برای درمان موفق وی اهمیت بسیار زیادی دارد.

درمان نوجوانان معتاد

در بیشتر موارد مصرف تفننی مواد محرک در نوجوانان گزارش می شود. مشخصه این مواد این است که وابستگی جسمی کمتری دارد و در مقابل وابستگی روانی شدیدی ایجاد می کند. بنابراین فقط در مورد نوجوانانی که اعتیاد شدید دارند، دارودرمانی اصل است و در دیگر موارد مداخلات روانی و مشاوره بسیار کمک کننده است. در عین حال مشکلی که وجود دارد این است که نوجوان معتاد از تبعات سوءمصرف آگاهی ندارد؛ از این رو فرآیند ترک وی بسیار دشوار است. به عبارتی یک معتاد بزرگسال سختی های اعتیاد را دریافته است اما یک نوجوان معتاد را به سختی می توان از لذت بردن ظاهری مصرف موادمخدر برحذر داشت. در چنین فردی زمینه عود اعتیاد بیشتر است و معتادان زیر ۲۰ سال هنگام درمان مقاوم تر هستند و از سوی دیگر به علت تحمل کمتر درد و نداشتن توانایی جسمانی، مراحل ترک دشوارتری را پیش رو دارند.

مشاوره تأثیرگذار است یا خیر

مدیر مرکز ملی مطالعات اعتیاد دانشگاه علوم پزشکی تهران معتقد است مشاوره فردی و خانوادگی نوجوانان معتاد برای ترک اعتیاد از مصرف دارو تأثیرگذارتر است. علیرضا نوروزی با بیان این مطلب به ایرنا می گوید: از آن جا که مشکلات نوجوانان معتاد بیشتر خانوادگی و تحصیلی است، نقش خانواده در گرایش این گروه به مصرف مواد مخدر غیرقابل انکار است. وی تأکید می کند: خانواده پس از گروه همسالان بیشترین تأثیر را در گروه نوجوانان دارد به نحوی که اگر نظارت والدین کافی نباشد، احتمال این که نوجوانان به سمت اعتیاد کشیده شوند، بسیار زیاد است.

اما دکتر مصطفی اقلیما رئیس انجمن علمی مددکاری اجتماعی ایران درباره ابعاد اعتیاد نوجوانان می گوید: به نظر می رسد نگاه تک بعدی باعث می شود تصور کنیم مشاوره نقش عمده ای در پیشگیری از اعتیاد نوجوانان دارد. در بیشتر موارد، چندین عامل دست به دست هم داده که نوجوانی به بلای اعتیاد گرفتار شده است. بنابراین با مشاوره به تنهایی نمی توان این مشکلات پیچیده و پیوسته را رفع کرد. نوجوانی را که پدر معتاد یا بیکار دارد، نمی توان با مشاوره از اعتیاد دور کرد. درست است که او باید اطلاعات کافی درباره اعتیاد داشته باشد اما وظیفه متولیان جامعه این است که زمینه های بروز اعتیاد را در محیط پیرامون زندگی نوجوان از بین ببرند.واقعیت این است که مشاوره زمانی کارساز است که شما گام های اساسی را برای ایجاد یک زندگی سالم برداشته باشید و سپس به نوجوان مهارت های زندگی را آموزش دهید. وقتی نوجوان ۱۵ ساله معتاد می شود در واقع به این معناست که او ۱۵ سال است با اعتیاد می جنگد و آن قدر زمینه اعتیاد در پیرامون وی قوی بوده که او در ۱۵ سالگی به سوء مصرف مواد روی آورده است.در چنین شرایطی باید اذعان کرد که مشاوره نمی تواند به وی کمک کند مگر این که ما امید، هدف و آینده ای روشن را به او نشان دهیم و سپس به او مشاوره دهیم و تلاش کنیم او را به سمت زندگی سالم هدایت کنیم.

نیاز نوجوان و جوان

وی می افزاید: بهتر است از خودمان بپرسیم آیا جوان ما تفریح سالمی دارد؟ آیا اماکن ورزشی ارزان داریم؟ آیا زمین فوتبال در اختیار او گذاشته ایم، آیا جوان اجازه برون ریزی انرژی نهفته خود را با تفریحات سالم دارد؟ آیا به او اجازه داده ایم رفتارهای مناسب سن خود را انجام بدهد؟ آیا یاد گرفته ایم که بابت هر کاری او را سرزنش نکنیم؟ واقعیت این است که ما فقط یاد گرفته ایم که حرف بزنیم و توقع داریم نوجوان و جوان گوش کند. در حالی که نوجوان توقع دارد خواسته هایش برآورده شود. مشاور در نهایت همان حرف های پدر و مادر دلسوز را برای او تکرار می کند اما مشکلات واقعی او را حل نمی کند. مشاوره زمانی معنا دارد که ما امکانات کافی در اختیار نوجوان قرار دهیم و سپس از او بخواهیم که مسیر درست را انتخاب کند. اما در حال حاضر نوجوانان ما کمترین امکانات تفریحی را ندارند و دسته ای از آن ها فقط برای تفریح، سرگرمی و وقت گذرانی به سوء مصرف مواد رو می آورند.

منبع: روزنامه خراسان