سلامت دندان و فلورایدتراپی

به گزارش سلامت نیوز به نقل از وب ام دی، فلوراید یک ماده معدنی است که به طور طبیعی در بسیاری از غذاها و آب وجود دارد. هر روز مواد معدنی به لایه مینای دندان اضافه می‌شود و از طریق دو فرآیند دمینرالیزاسیون و رمینرالیزاسیون از بین می‌رود. مواد معدنی از لایه مینای دندان زمانی از بین می‌رود که اسیدها که از باکتری‌های پلاک و قند موجود در دهان تشکیل می‌شوند به مینای دندان حمله می‌کنند. مواد معدنی مانند فلوراید، کلسیم و فسفات از غذاها و آب های مصرف شده مجدداً به لایه مینای دندان رسوب می کنند (ریمینرالیزاسیون). دمینرالیزاسیون بیش از حد بدون رمینرالیزاسیون کافی برای ترمیم لایه مینای دندان منجر به پوسیدگی دندان می شود .

فلوراید با مقاوم‌تر کردن دندان در برابر حملات اسیدی ناشی از باکتری‌های پلاک و قند موجود در دهان، از پوسیدگی دندان جلوگیری می‌کند. همچنین پوسیدگی اولیه را معکوس می کند.

در کودکان زیر 6 سال، فلوراید در رشد دندان های دائمی گنجانده می شود و اسیدها را برای تخریب دندان ها مشکل می کند. فلوراید همچنین به تسریع رمینرالیزاسیون کمک می کند و همچنین تولید اسید را در دندان های در حال رویش در کودکان و بزرگسالان مختل می کند.

فلوراید در چه اشکالی موجود است؟

همانطور که گفته شد، فلوراید در غذاها و در آب یافت می شود. همچنین می‌توان آن را مستقیماً از طریق خمیردندان‌های حاوی فلوراید و دهان‌شویه‌ها روی دندان‌ها اعمال کرد. دهانشویه های حاوی فلوراید با قدرت کمتر بدون نسخه در دسترس هستند. غلظت های قوی تر نیاز به تجویز پزشک دارد.

دندانپزشک در مطب خود همچنین می تواند فلوراید را به عنوان ژل، فوم یا وارنیش به دندان ها بمالد. این درمان ها حاوی سطح بسیار بالاتری از فلوراید نسبت به مقدار موجود در خمیردندان ها و دهان شویه ها هستند.

مکمل های فلوراید به صورت مایع و قرص نیز موجود است و باید توسط دندانپزشک، متخصص اطفال یا پزشک خانواده شما تجویز شود.

چه زمانی مصرف فلوراید حیاتی‌تر است؟

مطمئناً برای نوزادان و کودکان بین 6 ماه تا 16 سال مهم است که در معرض فلوراید قرار بگیرند. این دوره زمانی است که دندان های شیری و دائمی وارد می شوند. با این حال، بزرگسالان نیز از فلوراید سود می برند. تحقیقات جدید نشان می دهد که فلوراید موضعی (از خمیردندان ها، دهان شویه ها و درمان های فلوراید) در مبارزه با پوسیدگی دندان به همان اندازه در تقویت دندان های در حال رشد مهم هستند.

علاوه بر این، افراد مبتلا به شرایط خاص ممکن است در معرض خطر پوسیدگی دندان قرار داشته باشند و بنابراین از فلوراید درمانی اضافی بهره مند می شوند. آنها شامل گروه های زیر می شوند:

افرادی که خشکی دهان را تجربه می کنند

خشکی دهان ناشی از بیماری هایی مانند سندرم شوگرن، برخی داروها (مانند داروهای آلرژی ، آنتی هیستامین ها، داروهای ضد اضطراب و داروهای فشار خون بالا ) و درمان پرتودرمانی سر و گردن است ،که ممکن است به پوسیدگی دندان منجر شود.

افرادی با سابقه بیماری لثه

پریودنتیتنیز نامیده می شود، می تواند بیشتر دندان و ریشه دندان شما را در معرض باکتری قرار دهد و احتمال پوسیدگی دندان را افزایش دهد. ژنژیویت مرحله اولیه پریودنتیت است.

افرادی با سابقه پوسیدگی های مکرر

اگر هر سال یک پوسیدگی دندان دارید، ممکن است از فلوراید اضافی بهره مند شوید.

وجود بریج یا بریس

این درمان‌ها می‌توانند دندان‌ها را در نقطه‌ای که تاج با ساختار زیرین دندان یا اطراف براکت‌های دستگاه‌های ارتودنسی برخورد می‌کند، در معرض خطر پوسیدگی قرار دهند.

از دندانپزشک خود بپرسید که آیا می توانید از فلوراید اضافی بهره مند شوید یا خیر

آیا خطرات مرتبط با استفاده از فلوراید وجود دارد؟

فلوراید زمانی که طبق دستور مصرف شود ایمن و موثر است اما در دوزهای بالا می تواند خطرناک باشد (سطح دوز "سمی" بر اساس وزن فرد متفاوت است). به همین دلیل، بسیار مهم است که والدین به دقت بر استفاده فرزندانشان از محصولات حاوی فلوراید نظارت داشته باشند و محصولات فلوراید را از دسترس کودکان، به ویژه کودکان زیر 6 سال دور نگه دارند.

علاوه بر این، فلوراید بیش از حد می تواند باعث ایجاد نقص هایی در مینای دندان شود. این نقایص به نام فلوئوروزیس شناخته می‌شوند و در هنگام شکل‌گیری دندان‌ها رخ می‌دهند - معمولاً در کودکان کمتر از ۶ سال. فلوروز، زمانی که رخ می دهد، معمولاً با فلوراید طبیعی مانند فلوراید موجود در آب همراه است. اگرچه لکه‌های ناشی از فلوئوروزیس را نمی‌توان با رعایت بهداشت عادی از بین برد، اما دندانپزشک شما ممکن است بتواند این لکه‌ها را با روش های مخصوص یا سفیدکننده‌های حرفه‌ای روشن یا پاک کند.

با این حال، به خاطر داشته باشید که با توجه به سطوح پایین فلوراید در محصولات خانگی حاوی فلوراید، رسیدن به سطوح خطرناک بسیار دشوار است. با این وجود، اگر در مورد میزان فلورایدی که ممکن است شما یا فرزندتان دریافت کنید، نگرانی یا سؤالی دارید، با دندانپزشک، متخصص اطفال یا پزشک خانواده فرزندتان صحبت کنید.

چند یادآوری مفید در مورد فلوراید عبارتند از:

• مکمل های فلوراید را دور از کودکان خردسال نگهداری کنید.
• از خمیر دندان‌های طعم‌دار اجتناب کنید زیرا این خمیردندان‌ها تمایل به بلعیدن خمیردندان را افزایش می دهند.
• فقط به اندازه یک نخود از خمیردندان فلورایددار روی مسواک کودک استفاده کنید.

من آب بطری می‌نوشم، آیا مزایای فلوراید را از دست می‌دهم؟

اگرچه هیچ مطالعه علمی وجود ندارد که نشان دهد افرادی که آب بطری می نوشند در معرض افزایش خطر پوسیدگی دندان هستند، انجمن دندانپزشکی آمریکا (ADA) می گوید که چنین افرادی ممکن است اثرات جلوگیری از پوسیدگی آب بهینه فلوراید موجود را از دست بدهند.

بیشتر آب های بطری شده حاوی سطوح بهینه فلوراید نیستند، که 0.7 تا 1.2 قسمت در میلیون است (این مقداری است که در منابع عمومی آب، در جوامعی که آب فلورایددار دارند) وجود دارد. برای اینکه بفهمید نام تجاری آب بطری شما حاوی فلوراید است، برچسب روی بطری را بررسی کنید.

آیا سیستم تصفیه آب خانگی بر سطح فلوراید آب آشامیدنی من تأثیر می گذارد؟

مقدار فلورایدی که در آب آشامیدنی دریافت می کنید به نوع سیستم تصفیه آب خانگی مورد استفاده بستگی دارد. سیستم های تقطیر با بخار 100% محتوای فلوراید را حذف می کنند. سیستم های اسمز معکوس بین 65 تا 95 درصد فلوراید را حذف می کنند. از طرف دیگر فیلترهای زغالی کربن معمولاً فلوراید را حذف نمی کنند.

از کجا می توانم بفهمم چه مقدار فلوراید در آب شیر من وجود دارد؟

برای اینکه بفهمید چه مقدار فلوراید در آب لوله کشی شما وجود دارد، از دندانپزشک محلی خود بپرسید، با بخش بهداشت محلی یا ایالتی خود تماس بگیرید یا با تامین کننده آب محلی خود تماس بگیرید. اطلاعات تماس با تامین کننده آب محلی شما باید در قبض آب شما باشد یا بخش "دولت محلی" دفتر تلفن خود را ببینید.

تقریباً 62٪ از جمعیت ایالات متحده که توسط منابع آب عمومی خدمات رسانی می شود به سطوح کافی فلوراید در آب خود دسترسی دارند و 43 شهر از 50 شهر بزرگ ایالات متحده دارای سیستم فلورایداسیون آب هستند.

مشکلات پوسیدگی دندان‌ها در بزرگسالان از زمان کودکی شکل می‌گیرد

مدت زمان زیادی از اعلام خبر اجرای طرح وارنیش فلوراید از سوی وزیر بهداشت نمی گذرد، اواسط مرداد ماه بود که وحیددستجردی، از توزیع وارنیش فلوراید بین 6 میلیون دانش آموز دبستانی کشور خبر داد با این توضیح که با اجرای این برنامه، مینای دندان گروه هدف، نسبت به پوسیدگی مقاوم می‌شود.

ماجرای پوسیدگی دندان در میان ایرانیان و بویژه کودکان موضوع جدیدی نیست، پیش از این بارها نسبت به نامطلوب بودن وضعیت دندان دانش آموزان هشدار داده شده بود، حتی گفته می‌شود که نیمی از کودکان سه ساله کشور، پوسیدگی دندان دارند، با اینکه اعلام می‌شود مشکلات پوسیدگی دندان‌ها در بزرگسالان به صورت تدریجی از زمان کودکی شکل می‌گیرد، اما به گفته مسوولان میزان مراجعه به دندان پزشک در دوران کودکی بسیار پایین است.

بر اساس آمارها حدود 25 درصد از کودکان تا قبل از ورود به مدرسه هیچ گاه از سوی دندان پزشک ویزیت نشده اند، این در حالیست که 80 درصد پوسیدگی دندان‌های کودکان پیش دبستانی و اوایل ابتدایی در سطح جونده اتفاق می‌افتد.

همچنین آمارها حکایت از این دارد که میزان پوسیدگی دندان کودکان ایرانی سه برابر استانداردهای جهانی است بطوریکه کودکان و نوجوانان 10 تا 12ساله ایرانی به‌طور میانگین 3دندان پوسیده یا کشیده شده دارند. شاید همین آمارهای تکان دهنده بود که منجر شد تا وزارت بهداشت اجرای طرح توزیع وارنیش فلوراید را در دستور کار قرار دهد، این اقدام وزارت بهداشت، البته با نقدهایی روبه رو شد، حسین راغفر ــ استاد اقتصاد سلامت ــ توزیع وارنیش فلوراید برای دانش آموزان 6 تا 12 سال را خطرناک توصیف می‌کند به این دلیل که بر اساس آخرین تحقیقات پزشکی در دانشگاه هاروارد که چندی پیش منتشر شده است، کودکانی که در معرض فلوراید قرار می‌گیرند به طور قابل توجهی ضریب هوشی پایین تری نسبت به کودکانی دارند که در معرض فلوراید قرار ندارند.

در این گزارش آمده بود که ماده فلوراید حاوی مواد سمی است که تاثیر مخربی بر رشد ذهنی دارد. در این میان اما رئیس اداره دهان و دندان وزارت بهداشت، در پاسخ به این انتقاد وارد شده، تاکید می‌کند که وارنیش فلوراید به هیچ وجه ضرری ندارد و سازمان غذا و داروی آمریکا نیز آن را تایید کرده است.

دکتر محمدحسین خوشنویسان در گفت و گو با آرمان توضیح بیشتری می‌دهد.

با اینکه عنوان می‌شود اجرای طرح وارنیش فلوراید با توجه به میزان بالای پوسیدگی دندان در میان دانش آموزان بسیار قابل توجه است، اما در این میان انتقاداتی نیز به آن وارد است، یکی از همین انتقادها نیز تاثیر فلوراید بر ضریب هوشی است. برای اجرای این طرح آیا به این نکات توجه شده است؟ این تحقیقات چه اندازه قابل اعتماد است؟

افراد زیادی هستند که با مصرف فلوراید بدون اینکه دلیل مشخصی داشته باشند، مخالفت می‌کنند، اما نکته‌ای که قابل توجه است، اینکه اجرای این طرح، به دو روش صورت می‌گیرد، یکی به روش سیستمیک است و دیگری به صورت موضعی. در روش اول فلوراید با آب مخلوط می‌شود که اثربخشی با استفاده از روش سیستمیک، بالاست. در روش دوم فلوراید روی دندان قرار می‌گیرد. استفاده از هر دو روش از طرف سازمان غذا و داروی آمریکا مورد تایید قرار گرفته و مجاز شناخته شده است. بیشتر کشورهای دنیا نیز از همین روش‌ها استفاده کرده و مضراتی برای آن تشخیص داده نشده است. اما نکته این است که چه میزان از این فلوراید می‌تواند ضرر داشته باشد، شاید منظور منتقدان استفاده بیش از حد از این ماده باشد، که باید گفت میزان فلوراید به کار رفته در این طرح قابل قبول است، بویژه در روش سیستمیک که اثرات زیان‌آور آن صفر است.

این احتمال داده می‌شود که ماده فلوراید سمی باشد و یا ضرری به بدن وارد کند؟

ما در ارتباط با مواد غذایی که مصرف می‌کنیم نیز ممکن است با مضراتی مواجه شویم، برخی از این خوراکی‌ها دارای سموم هستند، میوه‌ای که استفاده می‌شود قبل از مصرف سمپاشی شده و مقداری از این سم وارد بدن ما می‌شود، این در حالیست که بدن خود اقدام به سم زدایی می‌کند از این رو استفاده از این مواد به اندازه‌ای که بدن قابلیت دفع سموم آن را داشته باشد، قابل قبول است، تا کنون هیچ گزارشی مبنی بر ضرر داشتن وارنیش فلوراید اعلام نشده است. ادعای مضر بودن این مواد نیاز به مطالعه و تحقیق بلندمدتی دارد.

قرار است از کدام روش برای وارنیش فلوراید استفاده شود؟

تا به حال از روش سیستمیک وارنیش فلوراید استفاده نکرده ایم، در گذشته بیشتر از روش دهان شویه‌ها استفاده شده، در حال حاضر نیز بسیاری از همین روش استفاده می‌کنند، در حالیکه روش موضعی به این صورت است که فلوراید همانند لاکی بر روی دندان فرد قرار می‌گیرد و پس از سفت و خشک شدن، تا دو روز در دهان باقی مانده و پس از آن از روی دندان می‌افتد. هر فردی می‌تواند از فلوراید موضعی استفاده کند، از کودک 5 ساله تا فرد 70 ساله. چرا که اثربخشی خوبی دارد. افراد باید دقت کنند که با حضور فلوراید دندان سفت می‌شود و دندان محکم در برابر پوسیدگی مقاومت بیشتری دارد.

پیش از این چنین طرحی اجرا شده بود؟

ما در سه سال گذشته از این طرح برای کودکان در مهدکودک‌ها استفاده کردیم، اکنون اما قرار است برای دانش آموزان 6 تا 12 سال در کل کشور به اجرا گذاشته شود.

با توجه به بالا بودن میزان پوسیدگی دندان، چرا این طرح سراسری نمی شود و برای تمام گروه‌های سنی اجرا نمی شود؟

متاسفانه اعتبارات وزارت بهداشت امکان اجرای سراسری این طرح را نمی دهد و اجرای سراسری آن مقرون به صرفه نیست. در اجرای این طرح این موضوع در نظر گرفته شد که چه گروه‌های سنی بیشترین اثر بخشی را دارند، هدف ما این است که دندان سالم را سالم نگه داریم و از خرابی آن جلوگیری کنیم.

وارنیش فلوراید تا چه اندازه می‌تواند در کاهش پوسیدگی‌ها بعدی دندان موثر باشد؟

وارنیش فلوراید، یکی از روش‌های کنترل پوسیدگی دندان است، از این رو قرار است این روش دو بار در سال برای کودکان عادی و سه بار نیز برای افرادی که ریسک بالایی دارند، اجرا شود، کودکانی که میزان پوسیدگی دندان والدینشان زیاد باشد یا خودشان مستعد خرابی دندان باشند، در این گروه قرار می‌گیرند.

این طرح برای افرادی که اقدام به ترمیم دندان کرده اند نیز کاربرد دارد؟

بلکه، این افراد نیز شانس این را دارند که با استفاده از این روش، میزان خرابی را به حداقل برسانند، اگر دندانی خراب شود به این معنی نیست که دیگر از همان دندان مراقبت نکند، برخی معتقدند که به صورت ژنتیکی دندان‌های خرابی دارند و مراقبت از آنها فایده‌ای ندارد در حالیکه از نظر علمی این اظهارات قابل قبول نیست.

استفاده از این روش تا چه میزان می‌تواند از پوسیدگی دندان جلوگیری کند؟

این روش می‌تواند تا 40 درصد پوسیدگی دندان را پایین آورد، البته می‌توان با استفاده از روش‌های دیگر، اثربخشی وارنیش فلوراید را بالا ببریم، آموزش روش‌های رعایت بهداشت دهان و دندان یکی از کارهایی است که می‌توان انجام داد برای نمونه باید به کودک آموزش داده شود که چگونه مسواک بزند. همچنین شناسایی دندان هایی که شیارهای عمیق دارند و می‌توان با فلوراید آنها را پر کرد تا پوسیده نشوند، روش دیگری است. از سوی دیگر استفاده از فلوراید برای دندان 6 یا آسیای اول که در سن 6 سالگی رویش پیدا می‌کند، می‌تواند روشی برای محافظت از این دندان و کاهش میزان پوسیدگی شود. اگر همزمان از این روش‌ها استفاده شود تا 80 درصد می‌توان میزان پوسیدگی دندان را کم کرد. اگر کودکان این نکات را رعایت کنند تا سال 1404 می‌توان پوسیدگی دندان را کنترل کرد، همان اتفاقی که در کشورهای اسکاندیناوی رخ داد، آنها به مدت 20 سال بر این موضوع کار کردند و توانستند پوسیدگی دندان را تا حد زیادی کنترل کنند.

وزیر بهداشت اعلام کرده بود که وارنیش فلوراید از اول مهر ماه اجرا می‌شود، اما با توجه به تعداد بالای دانش آموزان، آیا این طرح شروع شده است؟

بله کار آغاز شده است، این طرح تا کنون برای یک میلیون دانش آموزان اجرا شده، این اقدام نیز در سنجش تحصیلی و در معاینات اولیه صورت گرفته است، این طرح دو مرحله‌ای است که امیدواریم اعتبارات برای مرحله دوم نیز تامین شود.

آمار جدیدی از میزان پوسیدگی دندان دانش آموزان دارید؟

بررسی که سال گذشته انجام شد نشان داد که تعداد دندان‌های خراب 7/5 است یعنی هر فرد به طور متوسط 5 دندان پوسیده دارد، مشکل اصلی از آنجا نشات می‌گیرد که در 3 سال اول زندگی والدین فرزند خود را به دندانپزشک نمی برند، بر اساس گزارش‌های وزارت بهداشت، کودک در این سن 13 بار از سوی پزشک عمومی معاینه می‌شود بدون اینکه یک بار از سوی دندانپزشک ویزیت شود. از این رو به اعتقاد ما همکاری میان پزشکان عمومی و دندانپزشکان اهمیت فراوانی دارد، این پزشکان باید کودک را به سمت معاینه از سوی دندانپزشک هدایت کنند، در این میان متخصصان زنان و زایمان در دوره بارداری نیز می‌توانند مادر را نسبت به این مسائل آگاه کنند. از نظر ما هر فردی حداقل یک بار در سال باید به دندان پزشک مراجعه کند.