دكتر لیلی چمنی تبریز، متخصص بیماریهای عفونی و گرمسیری و مدیر گروه پژوهشی عفونتهای تولیدمثل پژوهشكدة ابنسینا، در خصوص تبخال میگوید: «تبخال تناسلی (هرپس ژنیتال) را اولین بار جان آستروك (John Astruc) پزشك پادشاه فرانسه، در 1736، توصیف كرد. پس از آن بهتدریج آشنایی پزشكان با این ضایعات و انواع تبخالهای دهانی و تناسلی بیشتر شد تا سرانجام، در 1925، ویروس هرپس سیمپلكس، كه عامل این ضایعات است، در آزمایشگاه كشت داده شد.
این ویروس كه گسترش جهانی دارد در دو نوع 1 و 2 در انسان ایجاد بیماری میكند. نوع 1 اغلب با تبخالهای دهانی همراه است و ابتلای به آن از سنین پایین شروع میشود. بهطوریكه 90 درصد افراد تا قبل از 5 سالگی با ویروس تماس پیدا میكنند. ویروس نوع 2 اغلب تبخالهای تناسلی ایجاد میكند و تماس با آن اغلب در دوران بعد از بلوغ و شروع فعالیت جنسی است. اصولاً تبخالهای تناسلی جزء بیماریهایی هستند كه از راه تماس جنسی منتقل میشوند.»
بروز علائم بیماری معمولاً 4 تا 7 روز بعد از تماس با فرد حامل ویروس یا ترشحات حاوی ویروس است. البته، در اغلب موارد، ابتلا بدون علامت است.
مدیر گروه پژوهشی عفونتهای تولیدمثل پژوهشكدة ابنسینا میافزاید: «شایعترین علامت بیماری، در صورت ایجاد، پیدایش تاولهای كوچك آبدار در ناحیة تناسلی است كه بعداً پاره میشوند و زخمهای دردناكی ایجاد میكنند، زخمها خشك میشوند و بهتدریج در چند روز بهبود مییابند. برخی افراد ممكن است فقط ضایعاتی قرمزرنگ یا برجسته پیدا كنند و برخی هم، هنگام دفع ادرار، درد داشته باشند. در خانمها ممكن است ترشحات آبكی واژینال هم مشاهده شود. در مجموع میتوان گفت سوزش ادرار، همراه با ترشحات آبكی شفاف از پیشابراه، غالباً از عوارض عفونت با ویروس تبخال است.»
زخمها معمولاً 4 تا 7 روز بعد از اولین عفونت ایجاد میشوند و بیمار علائمی شبیه به سرماخوردگی نظیر تب، تورم غدد لنفاوی كشالة ران و كوفتگی دارد. زخمهای تبخالی معمولاً در اولین ابتلا شدیدترند ولی در دفعات بعدی ابتلا، ضایعات كوچكترند، درد كمتری ایجاد میكنند و زودتر بهبود مییابند. ضمن اینكه قبل از هر عود بیماری، فرد در ناحیة مبتلا احساس خارش، ضربان یا سوزش دارد و ممكن است دردهایی در لگن یا پاها داشته باشد.
این متخصص عفونی دربارة محل ظاهر شدن ویروس تبخال تناسلی میگوید: «تظاهرات تبخال تناسلی در قسمتهای مختلفی ازجمله آلت تناسلی و بیضهها در آقایان، اجزای دستگاه تناسلی در خانمها، مقعد، پیشابراه، باسن و پاها ایجاد میشوند. لیكن باید بهخاطر داشت كه بسیاری از مبتلایان بدون علامتاند یا علائم خود را با مشكلات دیگری ازجمله بیماریهای قارچی، گزش حشرات و هموروئید اشتباه میگیرند.»
دكتر چمنی عوارض بیماری را اینگونه تشریح میكند كه در برخی افراد به دنبال انتشار ویروس به دستگاه عصبی علائمی همچون تب، سردرد، استفراغ و سفتی گردن 3 تا 12 روز بعد از ضایعات تناسلی ایجاد میشود. این حالت اگرچه برای بیمار بسیار ناراحتكننده است اغلب اوقات خوشخیم است و كاملاً بهبود مییابد.
این متخصص بیماریهای عفونی و گرمسیری تبخالهای تناسلی را جزء بیماریهایی میداند كه از راه تماس جنسی منتقل میشوند و میگوید: «علاوه بر تماس جنسی، تماس پوست با ترشحات تنفسی افراد آلوده باعث انتقال عفونتهای تبخالی میشود. بنابراین افرادی ازجمله دندانپزشكان، كاركنان بخش مراقبتهای ویژه (ICU) و آزمایشگاهها در معرض خطر بیشتری برای اكتساب بیماریهای تبخالی هستند. همچنین انتقال از مادر به فرزند در حین زایمان یكی از راههای مهم انتقال بیماری است.»
انتقال ویروس از یك نقطة بدن مثل ناحیة تناسلی به سایر نقاط ازجمله دستها، بازوها، رانها و نیز به دنبال دستكاری دیده شده است. چرا كه، ویروس تبخال پس از ورود به پوست از انتهای (پایانههای) عصبی خود را به گرههای عصبی منطقه میرساند و در آنجا به زندگی خود ادامه میدهد و میتواند دوباره خود را به سطوح مخاطی و پوستی برساند و ضایعات جدیدی ایجاد كند و به سایرین نیز منتقل شود. ضایعات تبخالی تمایل به عود مجدد دارند كه دفعات عود در افراد متفاوت است و شرایط فردی و وضعیت ایمنی فرد بهشدت روی آن تأثیر میگذارد.
وی شیوع بیماری را در مناطق دنیا متغیر میداند: «در امریكای مركزی و جنوبی، بیماری 20 تا 40 درصد زنان را درگیر میكند. یكپنجم افراد بالای 12 سال در امریكا به این ویروس آلودهاند كه تقریباً 95 درصد آنها از ابتلای خود بیخبرند. شیوع آن در كشورهای اروپایی ازجمله آلمان 13 درصد، فنلاند 16 درصد، ایتالیا 18 درصد و در انگلیس 20 درصد گزارش شده است.
در منطقة جنوب صحرای كبیر افریقا، شیوع بیماری از 30 تا 80 درصد در زنان و 10 تا 50 درصد در مردان متغیر است. در تانزانیا، 39 درصد و در استرالیا 15 درصد گزارش شده است. در كشورهای آسیایی ازجمله بنگلادش 12 درصد، ژاپن 7 درصد، فیلیپین 9 درصد و هند 14 درصد شیوع دارد. بهنظر میرسد در كشورهای آسیایی درحالتوسعه شیوع بیماری كمتر و بین 10 تا 30 درصد متغیر است.»
در ایران، هرپس تناسلی كمتر مورد توجه قرار گرفته است. لذا، مطالعات در زمینة بیماری محدود است. در 1380، در مطالعهای كه روی اهداكنندگان خون در كرمان انجام شد، شیوع بیماری 7/2 درصد گزارش شد. بررسی دیگری كه در 1375، در یكی از درمانگاههای تهران روی شیوع بیماریها از راه تماس جنسی انجام شد، شیوع 6 درصد گزارش شد. همچنین، طبق بررسی دیگری در مركز تحقیقات سازمان انتقال خون ایران در تهران، شیوعی معادل 43/11 درصد تخمین زده شد.
وی به درمان تبخال اشاره میكند: «پس از معاینه و انجام بررسیهای ضروری پزشك، تبخال تناسلی را میتوان با داروهای ضد ویروس موجود درمان كرد. درمان معمولاً به صورت خوراكی است و در اولین بار ابتلا برای 7 تا 10 روز و در موارد عود حدود 5 روز انجام میشود و باعث كوتاه شدن دورة بیماری و بهبود سریعتر ضایعات میشود. در افرادی كه بهطور مكرر دچار ضایعات تبخال تناسلی میشوند، میتوان از درمان طولانیمدت نگهدارنده برای مدت طولانی 3 ماه تا یك سال، بسته به شرایط فرد، استفاده كرد. این درمانها به مهار بیماری كمك میكنند، ولی باعث درمان قطعی یا ریشهكنی ویروس نمیشوند.»
دكتر چمنی پیشگیری از ابتلا به تبخال تناسلی را از طریق اجتناب از تماسهای جنسی پرخطر و مشكوك، اجتناب از بیبندوباری جنسی و داشتن شركای جنسی متعدد، اجتناب از تماس جنسی هنگام فعال بودن ضایعات، و استفاده از كاندوم در حین تماس جنسی مؤثر میداند، چرا هنوز واكسنی برای این بیماری وجود ندارد و بیشترین تأكیدها روی پیشگیری از ابتلا به آن است. هرچند كه تحقیقات گسترده در زمینة تهیة واكسن مؤثر همچنان ادامه دارد.
مدیر گروه پژوهشی عفونتهای تولیدمثل پژوهشكدة اینسینا در پایان تأكید میكند: «22 درصد زنان باردار به صورت بیعلامت به ویروس تبخال تناسلی آلودهاند و 2 درصد آنان در دوران بارداری مبتلا میشوند. از آنجا كه بیماری در اغلب موارد بیعلامت است، بیش از 90 درصد این افراد از ابتلای خود بیاطلاعاند. انتقال ویروس به جنین در حین زایمان و عبور از كانال زایمانی صورت میگیرد.
برخی از متخصصان معتقدند، به منظور پیشگیری از انتقال عفونت از مادر به جنین، بهتر است زایمان این زنان به صورت سزارین باشد، در صورت ابتلای مادر در سهماهة آخر بارداری، درصد احتمال انتقال به جنین بسیار بالاست. عفونت نوزادی با درگیری پوست، چشم، دهان، آسیب دستگاه عصبی مركزی و دیگر اعضای داخلی، محدودیت رشد جنین و حتی مرگ جنین همراه باشد. اگر درمان سریع و بهموقع آغاز شود، ممكن است از آسیبهای بعدی پیشگیری كند یا از شدت آن بكاهد.»
نظر شما