كارشناسان مي‌گويند چنانچه بخش تغذيه به عنوان يکي از ارکان سلامت بيماران در بيمارستان‌ها ناديده گرفته شده و يا نقش کمرنگي در فرآيند درمان داشته باشد، نه فقط عامل نارضايتي بيماران، كه باعث اخلال در روند درمان مي‌شود.
اما آيا خدمات مطلوب تغذيهاي در بيمارستان‌هاي دولتي يا خصوصي به بيماران ارائه مي‌شود؟ به عقيده کارشناسان، پاسخ به اين سؤال مثبت نيست و اين عدم ارائه خدمات مطلوب تغذيهاي در درجه نخست، ناشي از کمبود نيروي کار متخصص است.
دکتر مرتضي صفوي- مدير دفتر بهبود تغذيه وزارت بهداشت- با اشاره به اين کمبود مي‌گويد: در حالي که طبق استاندارد، لازم است که بيمارستان‌ها به ازاي هر 50تخت بيمارستاني، يک کارشناس تغذيه داشته باشند، به جرات مي‌توان گفت که هيچ يک از بيمارستان‌ها در حد اين استاندارد نيستند.
وي در ادامه، به طرح جديدي براي اولويت‌بندي استخدام نيروهاي متخصص از سوي دانشگاه‌ها اشاره مي‌کند و اصلاح خدمات مناسب تغذيهاي را در گرو تکميل کادر بيمارستان‌ها با نيروهاي کارآزموده در زمينه تغذيه مي‌داند.
كمبود 3 هزار نفري
چندي‌پيش، فريد نوبخت حقيقي، مدير گروه تغذيه باليني وزارت بهداشت، از نياز بيمارستان‌هاي کشور به 3هزار و 500 کارشناس تغذيه براي بهبود مراقبت‌هاي تغذيهاي از بيماران بستري سخن گفت و تاكيد كرد: در زمان حاضر، در بيش از 700بيمارستان در کشور، تنها 500 کارشناس تغذيه مشغول به کار هستند.
همچنين 300باب بيمارستان به ويژه در مناطق محروم از وجود کارشناس تغذيه بي‌بهره‌اند و اين مسئله افزايش موارد بيماري و وخامت آن، رشد هزينه‌هاي درماني، افزايش عود بيماري و کاهش رضايتمندي بيماران را در پي دارد.
البته او در ادامه تاكيد كرد كه تلاش‌هايي از سوي وزارت بهداشت براي تامين رديف‌هاي لازم از طريق تماس با سازمان مديريت و برنامه‌ريزي در دست اقدام است تا دانشگاه‌ها، بيمارستان‌هاي تابع خود را بالاخص در نقاط محروم‌تر به کارشناس تغذيه مجهز کنند.
اما دکتر کيمياگر، متخصص تغذيه و عضو هيات علمي‌دانشگاه علوم پزشکي شهيد بهشتي، در اين زمينه مي‌گويد: متاسفانه بيمارستان‌ها هم به بخش تغذيه اهميت نمي‌دهند و بعضا مدير بيمارستان شخصي است که با مدرکي در حد ديپلم و صرفا بر اساس تجربه بيشتر در اين جايگاه قرار گرفته است و به دليل رديف شغلي بالاتر، دست کارشناس تغذيه را مي‌بندد و مانع از فعاليت صحيح او مي‌شود.
وظايف تعريف نشده
به‌نظر مي‌رسد گذشته از كمبود كارشناسان تغذيه، تعريف جايگاه آنان هم مسئله مهمي‌است.
دكتر كيمياگر اين نکته مهم را ياد آور مي‌شود: سرپرستي و نظارت بر تهيه و توزيع بهداشتي غذا، قسمت کوچکي از وظايف يک کارشناس تغذيه است، بلکه او نقش بسيار مهم ديگري دارد که تنظيم و تدوين برنامه غذايي براي بيماران با بيماري‌هاي مختلف است، بنابراين بايد همراه با پزشک به بالين بيمار برود.
دکتر کيمياگر به اين نکته هم اشاره مي‌کند که کارشناسي که فقط به رژيم درماني بپردازد و بر آشپزخانه نظارت نکند، شايستگي احراز مقام مديريت بخش غذا در بيمارستان را دارا نخواهد بود.
دکتر سيدعلي کشاورز، مدير گروه تغذيه و بيوشيمي‌دانشگاه تهران نيز معتقد است: اصولا در تمام دنيا هم کارشناس تغذيه در درمان و پيشگيري از بيماري‌ها نقش تعيين‌کننده دارد، اگر در حين ويزيت بيمار، پرستار شانه راست پزشک ايستاده است، متخصص تغذيه بايد کنار شانه چپ باشد، تا با همراهي او فرآيند درمان تسهيل شود.
او در ادامه يادآور مي‌شود که کارشناس تغذيه، نبايد مثل گذشته نقش سرآشپز را داشته باشد بلکه او به عنوان عضوي از تيم درمان محسوب مي‌شود.
کشاورز مي‌گويد: حتي اگر انتظار ايده‌آل مبني بر يک کارشناس تغذيه به ازاي هر 50 تخت بيمارستاني رعايت نشود، بلکه به ازاي هر 100 تخت هم يک کارشناس تغذيه وجود داشته باشد، پيشرفت بزرگي حاصل مي‌شود. چرا که در حال حاضر غذاهاي رژيمي براي بيماري‌هاي مختلف در بيمارستان‌ها نه تنها تنوع ويژه‌اي ندارند بلکه بعضا به دليل عدم حضور نيروي متخصص در زمينه رژيم درماني کسي که بيماري قلبي دارد، رژيمي‌شبيه به بيماري با نارسايي کليوي برايش در نظر گرفته مي‌شود.
صرفه‌جويي، كم مصرف‌كردن نيست
طبق نتايج به دست آمده از بررسي‌هاي مختلف، ارائه خدمات مناسب در زمينه تغذيه باعث کوتاه‌شدن زمان توقف بيمار در بيمارستان از طريق تسهيل پروسه درمان و کوتاه‌شدن دوران نقاهت مي‌شود و به‌اين ترتيب صرفه اقتصادي چشمگيري براي بيمارستان خواهد داشت.
گذشته از اينكه به هرحال كيفيت پخت و ارائه غذا به بيماران، بخش مهمي از خدمات هتلينگ بيمارستان‌ها را تشكيل مي‌دهد و هرچه اين خدمات باكيفيت‌تر باشند، رضايت بيماران و در نتيجه، احتمال مراجعه مجدد آنان به آن بيمارستان بيشتر مي‌شود.
دکتر کيمياگر نيز به اين صرفه اقتصادي اشاره کرده و مي‌گويد: برخي از بيمارستان‌ها براي صرفه‌جويي، از استخدام کارشناس تغذيه امتناع مي‌کنند، درحالي که سود حاصل از بخش تغذيه فعال و موثر بسيار بيشتر از حقوق ماهانه‌اي است که يک نيروي متخصص دريافت مي‌کند.
در اين ميان، دکتر کشاورز هم به يکي از تجارب شخصي خود در زمينه نقش تاثيرگذار کارشناس تغذيه در پروسه درمان اشاره کرده و مي‌گويد: مدتي پيش طرحي را در بيمارستان‌هاي شريعتي و امام‌خميني اجرا کرديم که در آن با استفاده از مواد غذايي رايج، براي تغذيه بيماران مبتلا به سرطان دستگاه گوارش رژيم غذايي جديدي را طرح‌ريزي کرديم. انجام اين طرح علاوه بر اينکه سبب شد طول توقف بيماران در بيمارستان از 14 روز به 6 روز کاهش يابد، ميزان مرگ و مير را نيز بسيار کاهش داد.
اين درحالي است که فريد نوبخت حقيقي- مدير گروه تغذيه باليني وزارت بهداشت- مي‌گويد: بيشتر متخصصان تغذيه نيز، هم‌اينک در بخش‌هاي دانشگاهي و تحقيقاتي اشتغال دارند و تعدادي از افرادي که در بيمارستان‌ها کار مي‌کنند فاقد مدرک دانشگاهي مرتبط هستند که در حکم عدم وجود کارشناس تغذيه تلقي مي‌شود.
ضرورت تاسيس دفتر
دکتر کيمياگر هم جبران اصولي اين کمبودها را در گرو آموزش ديدن کارشناسان تغذيه قبل از ورود به بيمارستان ذکر کرده و مي‌گويد: لازم است که وزارت بهداشت کارگاه‌هايي را در زمينه رژيم درماني قبل از ورود کارشناسان تغذيه به بيمارستان‌ها تدارک ببيند تا اين افراد در کنار دانش تئوري، از نظر عملي هم کارآزمودگي لازم را دارا شوند.
وي در ادامه با اعتراض به عدم وجود دفتر رژيم درماني در وزارت بهداشت و درمان مي‌گويد: وجود دفتري که هم بر صحت کارکرد کارشناسان تغذيه در بيمارستان‌ها نظارت کند و هم در مواقع لازم خدمات مورد نياز اين جمعيت و اطلاعات روز را در اختيار آنها قرار دهد، در وزارت بهداشت ضروري به نظر مي‌رسد.
اين در حالي است که مدتي قبل، مدير گروه تغذيه باليني در وزارت بهداشت خبر از دوره‌هاي بازآموزي تغذيه باليني و رژيم درماني در قالب کارگاه‌هاي آموزشي در کليه استان‌ها تا پايان سال 86 داد و البته عملي‌شدن اين طرح را مستلزم تامين منابع مالي لازم ذکر كرد.
