سلامت نیوز:مسئولان وزارت بهداشت خواستار افزایش مالیات بر سیگارند، آنها میگویند که با افزایش مالیات بر سیگار، میزان مصرف کاهش پیدا میکند، اما در مقابل نمایندگان مجلس که در آخرین اقدام، افزایش ١٠٠ تومانی مالیات بر هر پاکت سیگار را در بودجهسال ٩٨ رد کردند، تأکید میکنند که افزایش قیمت سیگار منجر به بالا رفتن قاچاق میشود، بحثهای تکراری که تاکنون بینتیجه مانده است. جزییات این مخالفتها را بررسی کرده است
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه شهروند ،طنابکشی نظام سلامت و مجلس شورای اسلامی ادامه دارد. یک سر طناب در دست وزارت بهداشت است که میخواهد قیمت سیگار بالا رود و سر دیگرش در دست نمایندگان مجلس شورای اسلامی که اتفاقا این بار سرسختانه برای بالا نبردن قیمت سیگار ایستادهاند. حالا آخرین خبر اینکه، افزایش ١٠٠ تومانی قیمت هر پاکت سیگار که در لایحه بودجهسال ٩٨ آمده بود، در مجلس رأی نیاورد؛ این درحالی است که وزارت بهداشت اعلام کرده بود با افزایش مالیات بر سیگار، ٣٠٠میلیارد تومان به درآمد کشور اضافه میشود و بار بیماریها و مرگهای ناشی از آن هم کم میشود.
مخالفت با افزایش قیمت سیگار، آن هم به اندازه ٥ تومان برای هر نخ درحالی است که براساس کنوانسیون کنترل دخانیات که درسال ٨٤ و قانون جامع کنترل دخانیات که درسال ٨٥ به تصویب رسیدهاند، قیمت محصولات دخانی باید هرسال افزایش پیدا کند. درسال ۹۳ هم براساس بند «ب» ماده ۶۹ قانون الحاق به دولت اجازه داده شد که برای ارتقای سلامت و کاهش استعمال دخانیات بر خردهفروشی دخانیات، مالیات وضع کند. وزارت بهداشت تأکید میکند که افزایش قیمت سیگار، سالانه میتواند جان ٢٠هزار نفر را نجات دهد.
با همه اینها اما مجلس، جز اعضای کمیسیون بهداشت بر مواضعش ایستاده. عباسعلی پوربافرانی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس پیش از این گفته بود که در بیشتر کشورهای دنیا، سیگار با قیمت بالا به فروش میرسد، در مقابل اما حسن لطفی که عضو کمیسیون اجتماعی مجلس است، معتقد است که افزایش قیمت سیگار، بازدارنده نیست. او هم پیش از این به «شهروند» گفته بود که افزایش قیمت سیگار بدون فرهنگسازی و آمادهسازی ذهنی جامعه درخصوص مضرات سیگار راهکار منطقی نیست.
او معتقد است که دولت باید به جوانان رفاه بدهد و با سرمایهگذاری در مسائل فرهنگی به مبارزه با مصرف دخانیات برود. سلیمان عباسی، دیگر نماینده مجلس هم با او هم نظر است زمانیکه میگوید گرفتن عوارض از سیگار زمینه بالا رفتن مصرف را ایجاد میکند. او تأکید میکند که مجلس در بودجه منابع خوبی در اختیار وزارت بهداشت قرار داده تا برنامههای سلامت را اجرایی کند.
موضوعی که با انتقاد وزارت بهداشت همراه است چرا که براساس تحلیل مسئولان این وزارتخانه، برای کاهش مصرف دخانیات، باید مالیات بر خردهفروشی بالا برود، هر ١٠درصد افزایش مالیات، ٤درصد میزان مصرف کاهش پیدا میکند. جدای از همه اینها ایران در حوزه بینالمللی تعهد داده که تاسال ١٤٠٤، ٣٠درصد مصرف دخانیات را کاهش دهد.
در سالهای گذشته مالیات بر سیگار نهتنها افزایش نیافته بلکه کاهش هم داشته است، نمونه آن در برنامه ششم توسعه بود که مالیات بر دخانیات که ١١درصد بود به ٥درصد کاهش یافت. همه اینها در شرایطی است که به گفته علی اکبر سیاری، معاون سابق وزارت بهداشت، هزینه یک بسته سیگار برای تولیدکننده ٤٠٠ تا ٥٠٠ تومان تمام میشود اما دوهزار تومان به فروش میرسد؛ این یعنی چهار برابر سود.
زمستانسال گذشته وزارت بهداشت پیشنهاد افزایش ٢٥درصدی مالیات بر سیگار را داده بود، براساس اعلام این وزارتخانه و بنابر تأکید سازمان جهانی بهداشت، مالیات بر دخانیات در همه کشورها باید تا ٧٠ درصد افزایش پیدا کند تا مصرف آن هم کاهش یابد، در این زمینه هم به تحقیقی که این سازمان در ٧٦ کشور دنیا انجام شده، استناد میشود که نشان میدهد افزایش مالیات نهتنها باعث افزایش قاچاق نشده بلکه مصرف را هم کم کرده و درآمد دولت را بالا برده است.
با همه اینها اما آنگونه که پیداست ایران نهتنها فاصله زیادی با این عدد دارد بلکه با سیاستهای در پیش گرفته شده بهزودی هم این اتفاق رخ نخواهد داد. بر اساس اعلام مسئول دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات، یکی از دلایل آن هم دخالت صنایع دخانی در سیاست گذاریهاست. درحال حاضر کمتر از ١٠درصد مالیات بر خردهفروشی سیگار گرفته میشود. پیشنهاد وزارت بهداشت اما مالیات ٢٠ تا ٢٥درصدی است.
ماجرا تنها به افزایش مالیات محدود نمیشود، اواسط سال ٩٠ بود که لیست بلند بالایی از کالاهای معاف از مالیات منتشر شد که در کنار کالاهایی مثل انواع دارو، کتاب، کالاهای نظامی، محصولات کشاورزی، قهوه، چای، غلات، کود و سموم و ... توتون و تنباکو هم دیده میشد که براساس گزارش سازمان توسعه تجارت، این کالاها از پرداخت ٤درصد مالیات بر ارزش افزوده معاف شدند و این معافیت همچنان ادامه دارد. موضوعی که با انتقاد جدی وزارت بهداشت همراه بوده و به گفته دبیر دخانیات وزارت بهداشت، ایران یکی از ضعیفترین کشورهای جهان در زمینه مالیات بر دخانیات است.
افزایش مالیات بر سیگار، چطور باعث بالا رفتن قاچاق نمیشود؟
وزارت بهداشت اعلام میکندکه قاچاق سیگار ربطی به مالیات ندارد. به گفته ولیزاده که مسئول دبیرخانه ستاد کنترل و مبارزه با دخانیات وزارت بهداشت است، شاید در سالهای گذشته اعلام چنین موضوعی درست بود، چراکه اقدامات کنترلی برای مقابله با قاچاق مناسب نبود، اما بعد از اینکه صنایع در کشور راهاندازی شدند و در حوزه تولید مواد دخانی سرمایهگذاری کردند، درحال حاضر بالای ۹۵درصد تقاضای داخلی از طریق تولید داخلی تامین میشود و دیگر نیازی به واردات نیست. افزایش قاچاق بهانهای است که صنایع دخانی میآورند. درحال حاضر با سیستم ضعیف و نابسامان مالیاتی که داریم، بالای ۵۶درصد سرمایهای که صنایع دخانی هزینه میکنند، سود است.
درآمدهای حاصل از مالیات دخانیات کجا خرج میشود؟
طبق قانون،۵۰درصد درآمد حاصل از مالیات دخانیات به وزارت بهداشت میرسد. در ماده ۷۳ قانون برنامه ششم توسعه، بحث مصارف مالیات دخانیات به صراحت مشخص شده است؛ طبق این ماده ۱۰۰درصد درآمد حاصل از مالیات دخانیات باید به حوزههای وزارت بهداشت به میزان ۵۰ درصد، وزارت ورزش و جوانان به میزان ۳۰درصد و وزارت آموزشوپرورش به میزان ۲۰درصد اختصاص یابد. این متن قانونی در بودجه سال ۹۷ نیز تکرار شده است.
آمارها چه میگویند؟
٨میلیون ایرانی دخانیات مصرف میکنند.
براساس آمار سال ٩٥، ١٣/١٤درصد ایرانیان مصرفکننده دخانیات هستند.
نزدیک به ٧میلیون سیگاری بالای ١٥سال در کشور وجود دارند.
حدود ٤/٣درصد نوجوانان ١٣ تا ١٥سال در ایران مصرف سیگار دارند که شامل ٨/٤درصد نوجوانان پسر و ١/٢درصد دختران نوجوان است.
١٠درصد افراد بالای ١٨سال در ایران هر روز سیگار میکشند که حدود ٢٠درصد مرد و یکدرصد زن هستند.
حدود ١٤درصد جمعیت کشور به صورت روزانه و تفننی سیگار میکشند که حدود ٢٥درصد مرد و چهاردرصد زن هستند.
سیگار و مواد دخانی حاوی ٧هزار ماده شیمیایی است که عامل ٧٠ نوع ماده سرطانزا در مواد دخانی وجود دارد.
٩٠درصد کسانی که به سرطان ریه مبتلا میشوند، سیگاری هستند.
سالانه ١٠هزارمیلیارد تومان فقط برای خرید سیگار در کشور دود میشود.
حدود ٣٠هزارمیلیارد تومان نیز برای درمان مستقیم افراد سیگاری هزینه میشود و حدود ٤٠هزارمیلیارد تومان نیز هزینههای غیرمستقیم استعمال دخانیات؛ مانند از کارافتادگی، خروج از کار و زندگی توأم با بیماری است.
سیگار هرسال حدود ٨٠هزارمیلیارد تومان به کشور خسارت وارد میکند.
هرسال نزدیک به ٦٠هزار مورد مرگ ناشی از مصرف مواد دخانی در کشور رخ میدهد که ناشی از مصرف ١٠هزارمیلیارد تومانی مواد دخانی در کشور است. حدود ١٠٠هزارمیلیارد تومان از منابع کشور، صرف ضرر اقتصادی ناشی از مصرف دخانیات میشود.
نسبت به مضرات سیگار حساسیت وجود ندارد
بشیر خالقی، دبیر کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی از تلاش این کمیسیون برای رأی آوردن افزایش مالیات بر سیگار در لایحه بودجهسال ٩٨ میگوید که بینتیجه مانده: «لایحه بودجهسال ٩٨، چندین تبصره دارد که به تدریج رسیدگی میشود، هر تبصره هم به موضوع خاصی اختصاص دارد و یک سازمان یا وزارتخانهای را درگیر میکند، یکی از این موضوعات هم افزایش مالیات بر سیگار بود که چند روز پیش در مجلس به رأی گذاشته شد، اما تعداد رأیهای داده شده در تأیید آن کم بود و درنهایت هم رأی نیاورد.
این درحالی است که در کمیسیون بهداشت، این موضوع بارها مورد بررسی قرار گرفته بود و ما خواستار تصویب آن بودیم.» به گفته او، مواد زیانآور مثل نوشابه، سیگار و ...همیشه از سوی کمیسیون بهداشت مورد توجه بودهاند تا با افزایش قیمت یا بالا بردن مالیات آنها، فروش و مصرفشان کم شود، اما در مجلس بالای ٢٠٠ نماینده وجود دارد که برای تأیید تبصره یا لایحهای را تأیید یا رد میکنند، بر این اساس برای اعضای کمیسیون افزایش مالیات بر سیگار، اهمیت زیادی دارد، اما ممکن است سایر نمایندگان، چنین تفکری نداشته باشند و بیشتر به جنبه اقتصادیاش فکر میکنند با این توجیه که بالا بردن مالیات، منجر به افزایش قاچاق میشود.
مدیرعامل پیشین شرکت دخانیات : افزایش مالیات به کاهش مصرف سیگار کمکی نمیکند
محمدحسین برخوردار، مدیرعامل پیشین شرکت دخانیات معتقد است افزایش مالیات سیگار به تنهایی به کاهش مصرف دخانیات و در نتیجه کاهش تبعات بیماریهای ناشی از آن کمکی نمیکند. کشورهای پیشرفته برای این هدف، به برنامههای دیگری علاوه بر افزایش مالیات تکیه میکنند: «آنها مالیات را بالا در نظر میگیرند، تا مصرف کاهش پیدا کند، اما در کنار آن برنامههای فرهنگی دیگری را هم اجرا میکنند.
تمرکز این کشورها بر سلامت است و این را در بیلبوردهای خیابانی و رسانههای عمومی اعلام و کارخانههای سیگار را تشویق میکنند تا محصول دیگری به جای سیگار جایگزین کنند. بیشتر کارخانههای سیگارسازی در کشورهای پیشرفته به سمت صنایع غذایی درحال تغییر تولید محصولند و بنا شده تا سال ٢٠٥٠ تولید سیگار در اروپا بهطورکلی منسوخ شود؛ این هدف اما با برنامهای دقیق پیش میرود.»
او معتقد است اعتراض به تصویب نشدن افزایش مالیات سیگار راه به جایی نخواهد برد، چون افزایش مالیات در چند سال گذشته کارآمد نبوده و نتوانسته آمار مصرف دخانیات را کاهش دهد و در عوض مصرف سیگار بیشتر شده است. برخوردار ادامه میدهد: «نمیتوانیم بدون برنامه و به صورت یکسویه به دنبال کاهش مصرف مواد دخانی باشیم، آن هم فقط با افزایش مالیات. مسأله مهم دیگر این است که مالیات دریافتشده، کجا مصرف میشود؛ بهتر این است که در بخش سلامت باشد.
اما آیا در ایران اینطور است؟ خیر. ما باید در عین افزایش مالیات، قاچاق را هم کنترل کنیم، مسائل فرهنگی را هم مهم بشماریم، تبعات مصرف دخانیات را هم به گروههای مختلف مردمی توضیح بدهیم و تمامی این برنامههای آموزشی را در کنار آموزش در مدارس انجام دهیم.»
اعتراضها بینتیجه ماند
علیاکبر کریمی - عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی| مالیات بر دخانیات مسألهای است که در کشورهای دیگر آزمون شده و نتایج دلخواه پیشبینیشده را در پی داشته است؛ درحالی که ایران هنوز با اصرارهای وزارت بهداشت برای تصویب مالیات بر دخانیات روبهروست تا در ارتقای سلامت جامعه حرکتی به چشم بخورد و آمار قابل قبولتری در این عرصه داشته باشیم.
اما با وجود همه اینها، اخیرا مالیات بر دخانیات در مجلس رأی نیاورده است، چرایی آن را باید در برآیند آرای نمایندگان جستوجو کرد. متاسفانه در سالجاری یکی از بندهای موجود در برنامه ششم توسعه که بر مالیات بر دخانیات تأکید داشت، با استناد به اینکه این مالیات افزایش را به خود ببیند، رد و درنهایت رأی نیاورد و با تفسیر رئیس مجلس مبنی بر اینکه برنامه ملاک قرار بگیرد، عملا عدد پیشبینیشده مازاد بر برنامه حذف شد و مجلس مبنا را بر رقم موجود در برنامه قرار داد، البته این موضوع معترضانی داشت اما این اعتراضات نتیجهبخش نبود.
معترضان بر این باور بودند که دخانیات نیازمند مالیات بیشتری است، چون تجربیات سایر کشورها و حتی کشورهای همسایه نشان از وجود مالیات بر دخانیات است و این درحالی است که ما در بعضی جوامع شاهد مالیاتهای بسیار بالایی هم بر دخانیات هستیم؛ جوامعی که قطعا به این نتیجه رسیدهاند که عامل قیمت یکی از عوامل دخیل در کاهش مصرف دخانیات و درنهایت بالارفتن آمار سلامت عمومی جامعه است.
عضو شورای راهبردی مالیات بنزین هم با سلامت مردم ارتباط دارد، اما مالیاتش تصویب نشد
شهروند| از نگاه غلامرضا سلامی، عضو شورای راهبردی مالیات، مالیات سیگار درحال حاضر بالاست، اما مقدار آن در مقایسه با سیگار قابل توجه نیست. او به «شهروند» میگوید: «در حال حاضر مالیات زیادی بر سیگار تعلق میگیرد و به علاوه برای سیگارهای وارداتی هم مالیات بر واردات بسیار بالایی در نظر گرفته شده، اما متاسفانه خیلی از سیگارها به صورت قاچاق وارد میشود و هیچگونه مالیاتی به آنها تعلق نمیگیرد.
با این همه مالیات سیگار در مقابل بنزین رقم قابل توجهی نیست.» سلامی با گفتن این موارد ادامه میدهد: «ما موارد دیگری از مالیات هم داریم که مجلس با آن مخالفت کرد، ازجمله بنزین. این درحالی است که در ترکیه و کشورهای اروپایی که تولید نفت ندارند، مالیات بر بنزین و حاملهای انرژی بالاست.
در ایران اما با اینکه نفت هم داریم، مجلس با مالیات بنزین موافقت نکرد و کسی به این موضوع توجه نمیکند که بنزین بدون مالیات یعنی بنزین ارزان که هم آلودگی محیطزیستی به وجود میآورد و هم بودجه دولت را بشدت تحت فشار قرار میدهد. این درحالی است که اگر مالیاتی برای آن در نظر گرفته شود، میتواند به اندازه تمام منابع مالیاتی مستقیم و غیرمستقیم، مالیات اضافه شود. برای سیگار در مقابل بنزین مالیات قابل توجهی در نظر گرفته نشده بود و حالا با تصویب نشدن مالیات بنزین معلوم نیست دولت با دست بسته چطور میتواند در مقابل این همه بدهی دوام بیاورد.»
به گفته او اگرچه اعتراض به مخالفت با افزایش مالیات به دلیل اهمیت به مسأله سلامت است، اما مصرف بنزین هم به سلامت جامعه ارتباط دارد: «هر چه سوخت کمتر مصرف شود، آلودگی هوا کمتر خواهد بود، اما مجلس با رد مالیات بنزین نه به سلامت کمک کرد و نه به بودجه.»
نظر شما