سلامت نیوز:حاشیه‌نشینی سال‌هاست که به‌عنوان بار سنگینی بر دوش بسیاری از شهرهای کشور ازجمله تهران به‌شمار می‌رود. پیدایش این معضل با مهاجرت پیوند خورده است؛ مهاجرت به سودای زندگی بهتر و دریافت امکانات رفاهی بیشتر که البته با زندگی در حاشیه شهرها هیچ‌یک از این آرزوها تحقق نمی‌یابد.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه صبح نو ،در طول سال‌های گذشته، دلایلی مانند خشکسالی و بیکاری عده‌ای را وادار کرد تا از شهر و روستای خود مهاجرت کرده و با امید به یافتن شغل و درآمد بهتر در حواشی کلانشهرها ازجمله پایتخت ساکن شوند. قیمت پایین اجاره‌بها و هزینه کمتر زندگی نیز از دیگر دلایل عمده مهاجرت به حاشیه تهران محسوب می‌شود اما مشکل اینجاست که حاشیه شهر از حداقل امکانات رفاهی نیز برخوردار نیست و این افراد عملا تنها با حواشی پدیده حاشیه‌نشینی همچون فقر و محرومیت‌ها روبه‌رو می‌شوند.
ازآنجا که حاشیه‌های شهر به‌دلیل نوع بافت خود پتانسیل بالایی از نظر آسیب‌های اجتماعی دارند، میزان جرم هم در چنین مناطقی افزایش یافته و از سوی دیگر به‌تدریج تضاد فرهنگی بین افراد حاشیه‌نشین و شهروندان عادی، خود را نشان داده و گاه حتی افزایش شکاف عمیق اقتصادی، رفاهی با شهروندان و ایجاد حس دشمنی با جامعه، بستر رفتارهای ضداجتماعی را نیز فراهم می‌کند. این معضلات در کنار ساخت‌وسازهای غیراصولی، مجموعه پیچیده و درهم‌تنیده‌ای از مسائل مختلف را گریبانگیر ساکنان این مناطق می‌کند که عملا در محدوده اقتصاد شهری پایتخت ساکن‌اند اما در اقتصاد شهری تهران جذب نشده‌اند.
مطابق با اعلام رییس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان تهران، براساس جدیدترین آمار بیش از چهارمیلیون نفر از جمعیت این استان در سکونتگاههای غیررسمی، مناطق حاشیه‌ای شهرها و بافت‌های ناکارآمد زندگی می‌کنند. به گفته مسعود شفیعی، این میزان معادل با ۳۱درصد جمعیت استان تهران است. جامعه‌شناسان هم اعتقاد دارند این مدل از حاشیه‌نشینی در تهران که پیامدهای اقتصادی، روحی و روانی سنگین‌تری دارد در سال‌های اخیر افزایش یافته است.
حسین ایمانی جاجرمی، جامعه‌شناس در پاسخ به پرسش «صبح‌نو» درباره آثار و نتایج حاشیه‌نشینی می‌گوید: علت اصلی حاشیه‌نشینی فقر است. ازاین‌رو برای پیشگیری از حاشیه‌نشینی در شهرها باید فقرا را در برنامه‌ریزی‌ها به حساب آورد. اما درحال‌حاضر ما در طرح جامع و تفصیلی فقرا را لحاظ نمی‌کنیم، وقتی ضوابط قطعه‌بندی و ساختمان‌سازی بر مبنای ۲۵۰مترمربع است و پروانه را برای ساختمان‌های لوکس بزرگ متراژ صادر می‌کنیم یعنی تهیدستان را نادیده می‌گیریم و آن‌ها هم به‌ناچار از نظارت‌ها فرار می‌کنند و قوانین را دور می‌زنند. او ادامه می‌دهد: درحالی‌که جامعه سالم جامعه‌ای است که سیاست‌گذاری‌هایش به‌گونه‌ای باشد که همه گروه‌ها در آن دیده شوند و فقرا طرد نشوند. در غیر این صورت، جامعه به‌سمت دوقطبی شدن و افزایش نفرت پیش می‌رود و این بسیار خطرناک است.
راه پیشگیری از دوقطبی شدن
به گفته ایمانی جاجرمی، درواقع مهم‌ترین نهادی که می‌تواند توازن در جامعه به وجود بیاورد نهادها و حکومت‌های محلی است. مثل شهرداری‌ها و دهداری‌ها، چون آن‌ها از منابع شهر اطلاع دقیقی دارند. اگرچه این نهادها درحال‌حاضر از اختیارات لازم برخوردار نیستند اما با اختیارات فعلی هم شهرداری‌ها می‌توانند اقدامات پیشگیرانه برای ممانعت از جزیره‌ای و دوقطبی‌شدن شهر داشته باشند اما کمتر به این موضوع توجه دارند.
مثلا وقتی دارد پروانه ساختمانی صادر می‌کند حتما سهم گروه‌های فقیر و متوسط را ببیند. برج‌ها فقط برای پولدارها نباشد و شرط ارائه مجوز ساخت به برج‌های بزرگ را در صورتی صادر کند که مثلا از یک ساختمان ۲۰۰ واحدی، ۲۰واحدش در اختیار شهرداری باشد تا به‌صورت مسکن اجتماعی به قیمت پایین‌تر به گروه‌های نیازمند ارائه بدهد.
به گفته این جامعه‌شناس، حاشیه‌نشین‌هایی که به‌دلیل فقر از شهر رانده شده‌اند و در اطراف تهران سکونت دارند به‌ناچار برای کار به تهران می‌آیند و شب برمی‌گردند. افزایش قیمت بنزین که فشار بسیاری به این گروه وارد کرد و موجب اعتراضات گسترده‌ای در این قشر شد نشان داد که لازم است برای حمل‌ونقل ارزان این گروه کاری کرد.
الان راه‌اندازی مترو هشتگرد اتفاق خوبی است اما در مقیاس کلانشهر تهران و ده‌ها شهر و روستاهای اطرافش توسعه شبکه مترو بسیار محدود بوده و اگر نقشه تهران و سکونتگاههای اطرافش را با نقشه خطوط مترو روی هم بگذاریم این موضوع بسیار مشهود است و میلیاردها تومان نیاز است که خطوط مترو را گسترش بدهیم. به گفته او، دولت باید هزینه‌های زندگی افراد حاشیه‌نشین را پایین بیاورد و رفت‌وآمد را ایمن کند تا بتوانند زندگی کنند. این درست نیست که یک خانواده بخش عمده درآمدش را برای مسکن و حمل‌ونقل بدهد. در این صورت از آموزش و بهداشت و... جا می‌ماند و تبعاتش دامن‌گیر جامعه می‌شود.
راهکارهای کاهش حاشیه‌نشینی در تهران
علیرضا نادعلی، سخنگوی شورای شهر تهران نیز در گفت‌وگو با «صبح‌نو» معتقد است که بحث حاشیه‌نشینی در همه شهرهای دنیا به‌ویژه کلانشهرها وجود دارد و بعضی از دلایل تشکیل کلونی‌های حاشیه‌نشینی هم ممکن است با سایر کشورهای دنیا یکسان باشد. او می‌گوید: توسعه نامتوازن تهران در دوره‌های مختلف و انبوهی از جمعیت که استقرار پیدا کرده، شرایط خاصی را به وجود آورده است. حتما هم همانند سایر پایتخت‌های دنیا قیمت زیست در آن گران‌تر است.
عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران اظهار می‌کند: ازسوی‌دیگر، نیاز شهر به نیروی کاری که باید برای کل کشور خروجی داشته باشد باعث می‌شود نیروی کار به‌سمت تهران هجوم بیاورد اما هزینه‌های سرسام‌آور اجازه نمی‌دهد که در درون پایتخت زیست کند و این افراد مجبورند در محدوده‌ای نزدیک تهران اما ارزان سکونت پیدا کرده و هر روز یک سفری به داخل تهران داشته و آخر شب برگردند.
نادعلی تاکید می‌کند: یکی دیگر از دلایلی که میزان حاشیه‌نشینی در تهران افزایش پیدا کرده، کاهش قدرت اقتصادی مردم تهران است. این افراد درون تهران ساکن بودند؛ به دلایلی خانه‌شان را از دست داده و مجبور به اجاره‌نشینی در حاشیه شده‌اند یا در داخل تهران مستاجر بوده و به‌دلیل قیمت‌های نجومی اجاره‌بها مجبور به مهاجرت به حاشیه شهر شده‌اند.
عضو شورای شهر تهران می‌گوید: اگر بخواهیم حاشیه‌نشینی را در تهران کنترل کنیم؛ اول اینکه باید درباره زیست درون تهران براساس نیازهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی فکری کرد که البته تا حدی می‌توان این مشکل را حل کند. البته بنده به‌عنوان نماینده تهران صحبت می‌کنم اما کارشناسان باید دراین‌باره پژوهش‌های زیادی انجام دهند و درنهایت به راه‌حل برسند. به اضافه اینکه رهبری نیز پشت این موضوع آمده‌اند و می‌دانم که کارهای خوبی انجام شد.
اما درنهایت بخشی از معضل را حل خواهد کرد. او اضافه می‌کند: درنتیجه ما را به این سمت‌وسو سوق می‌دهد که درباره خود حاشیه‌نشینان فکری کنیم ازجمله ارائه سرویس و خدمات بهتر که درحال‌حاضر در این حوزه شرایط خوبی ندارند. لزوما هم حلبی‌آباد نیستند، خانه مسکونی هستند اما حداقلی‌ترین امکانات را ندارند و باید برای جلوگیری از بروز آسیب‌های اجتماعی غیرقابل‌کنترل، فکری باید برایشان کرد و اگرنه خود این کلونی تولید آسیب کرده و رهاشدگی اتفاق خوبی نیست.
گفته می‌شود یکی از دلایل افزایش حاشیه‌نشینی در اطراف تهران کاهش قدرت اقتصادی مردم است. این افراد در تهران ساکن بودند؛ به دلایلی خانه‌شان را از دست داده‌اند و مجبور به اجاره‌نشینی در حاشیه شده‌اند یا در داخل تهران مستاجر بوده و به دلیل قیمت‌های نجومی اجاره‌بها مجبور به مهاجرت به حاشیه شهر شده‌اند
نظر شما