این در حالی است که گواهینامه حذف سرخک به‌صورت بومی در ایران 3سال پیش از سوی سازمان بهداشت جهانی (WHO) صادر شد، اما موارد شناسایی بیماری به‌صورت وارداتی در کشور رو به افزایش است و تنها در 3ماه گذشته نزدیک به 50مورد ابتلا به سرخک در کشور شناسایی شده است. آبان سال گذشته هم به‌دلیل شیوع بالای سرخک در 3استان جنوبی کشور یعنی سیستان و بلوچستان، کرمان و هرمزگان طرح واکسیناسیون تکمیلی در این مناطق انجام شد و حالا وزارت بهداشت از دانشگاه‌های علوم‌پزشکی کشور می‌خواهد که آمادگی کافی برای مقابله با شرایط را با توجه به طغیان دوباره بیماری در افغانستان و پاکستان داشته باشند.
جاوید هژیر، سخنگوی وزارت بهداشت افغانستان افزایش موارد سرخک در این کشور به‌ویژه در میان کودکان را تأیید می‌کند و می‌گوید: «آمار ابتلا نسبت به سال‌های گذشته قابل توجه است و این مسئله به‌دلیل برگزار نشدن کمپین‌های سراسری واکسیناسیون در کشور است. تحولات ایجادشده در افغانستان و قطع برخی همکاری‌ها و کمک‌ها باعث شد که واکسیناسیون در کشور متوقف شود.»
به‌گفته این مسئول در سال2022، 25هزار و 215مورد ابتلا و 186فوتی در میان کودکان ناشی از ابتلا به سرخک ثبت شده است که بیشترین آمار فوت کودکان بین گروه سنی یک تا 2سال بوده؛ هر چند که مرگ کودکان زیر 6ماه هم گزارش شده است. او تأکید می‌کند که برنامه واکسیناسیون از چند هفته گذشته آغاز شده و تاکنون 1.2میلیوﻥ کودﮎ افغان علیه این بیماری واکسینه شده‌اند.
حالا در مرزهای شرقی کشور با استقرار پایگاه‌های سلامت، مسافرانی که به‌صورت مجاز وارد کشور می‌شوند، مورد بررسی قرار می‌گیرند و درصورتی‌که واکسن تأیید شده دریافت نکرده باشند، بدون تزریق واکسن سرخک یا دارا بودن علائم تب و بثورات جلدی (ضایعات پوستی) مجوز ورود نخواهند گرفت.
سرخک سالانه 10هزار نفر را می‌کشد
سرخک، مسری‌ترین بیماری عفونی است. اگر در مورد کرونا گفته می‌شود که هر مبتلا می‌تواند 2 تا ۳ نفر را بیمار کند، در مورد سرخک هر یک بیمار در تماس با افراد دیگر می‌تواند منجر به بیمار شدن ۱۸ نفر شود. استان‌های شرقی و جنوب شرقی کشور، بالاترین ریسک درگیر شدن با این بیماری را دارند؛ چراکه با وجود محدودیت‌ها، تردد مهاجران افغانستانی و پاکستانی در آنها بالاست.
استان خراسان شمالی به‌دلیل همسایگی با خراسان رضوی به‌عنوان استانی که با تردد بالای مهاجران مواجه است، در معرض خطر این بیماری قرار دارد و حالا فیض‌الله برزگر، رئیس گروه بیماری‌های واگیردار معاونت بهداشتی دانشگاه علوم‌پزشکی خراسان شمالی، با اشاره به این موضوع، واکسیناسیون را مهم‌ترین سد حفاظتی در برابر این بیماری عنوان می‌کند ومی‌گوید: «موارد ابتلا به سرخک در استان صفر است و در نمونه‌گیری 39مورد مشکوک شناسایی و بررسی شده در سال گذشته، هیچ‌کدام مثبت نبودند.
امسال هم یک مورد مشکوک داشتیم که آن هم هنوز مثبت نشده است. البته خانواده‌ها باید خطر شیوع بیماری سرخک را جدی بگیرند و چنانچه واکسن یک‌سال و یک‌سال و نیمگی کودک‌شان را به‌دلیل کووید-۱۹ به تأخیر بیندازند، شاهد شیوع سرخک خواهیم بود.» این مسئول تأکید می‌کند که سرخک، می‌تواند برای کودکان، جدی و حتی کشنده باشد: «در وضعیتی که به‌دلیل دریافت روزافزون واکسن سرخک، میزان مرگ‌ومیر در سراسر جهان رو به کاهش است و این بیماری هنوز در سال بیش از ۱۰هزار نفر را که بیشترشان زیر 5سال هستند، قربانی می‌کند؛ بنابراین نباید ساده‌انگاری درباره این بیماری وجود داشته باشد.»
او درباره علائم این بیماری هم توضیح می‌دهد و می‌گوید: «علائم سرخک حدود ۱۰ تا ۱۴روز پس از قرار گرفتن در معرض ویروس ظاهر می‌شود، تب، سرفه خشک، آبریزش بینی، گلودرد و چشم‌های ملتهب ازجمله نشانه‌های بیماری است. در این میان عفونت ناشی از ابتلا، مراحلی دارد که در یک دوره ۲ تا ۳هفته‌ای به‌ترتیب اتفاق می‌افتد.»
شناسایی موارد مشکوک
اواسط پاییز سال گذشته بود که با توجه به طغیان بیماری در برخی استان‌ها ازجمله سیستان و بلوچستان، کرمان و هرمزگان، طرح واکسیناسیون برای کودکان جنوب کشور انجام شد و درباره سایر نقاط کشور هم درصورت طغیان بیماری همین طرح‌های واکسیناسیون اجرایی خواهد شد. این نکته‌ای است که مجتبی تقوایی‌احمدی، کارشناس مبارزه با بیماری‌های واگیردار دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: «در افغانستان از ابتدای سال2022 تاکنون 48366مورد ابتلا به سرخک در بین کودکان و بزرگسالان گزارش شده که از این تعداد 250مورد فوت کرده‌اند. این مسئله‌ای است که باید با توجه به تردد مردم این کشور به ایران مورد توجه قرار بگیرد.
هم‌اکنون مسافرانی که از افغانستان وارد کشور می‌شوند، از نظر واکسیناسیون بررسی می‌شوند و اگر سابقه واکسن مورد تأیید را نداشته باشند، حتما به آنها واکسن سرخک تزریق می‌شود.» او ادامه می‌دهد: «با توجه به هشدار وزارت بهداشت در کشور خودمان هم باید موارد مشکوک به سرخک را نمونه‌گیری کنیم و درصورت مثبت شدن نتیجه، اطرافیان آنها هم بررسی شوند.» تقوایی حفظ پوشش 95درصدی واکسیناسیون سرخک در کشور را ضروری می‌داند و تأکید می‌کند: «بالا بودن پوشش واکسیناسیون موارد ابتلا را کاهش می‌دهد، البته این عدد صفر نیست و هر قدر هم کودکان واکسینه شوند 5 تا 10درصد احتمال ابتلا وجود دارد.
به همین دلیل تأکید شدید بر نظارت است تا حتی با وجود مشاهده یک مورد مثبت هم، به سرعت اطرافیان و خانواده آن فرد بیمار بررسی شوند و در همان خانواده و محدوده شناسایی شده کنترل بیماری و واکسیناسیون مجدد با توجه به محدوده سنی درگیر با بیماری صورت بگیرد.» او درباره اینکه به جز خطر ورود این بیماری از افغانستان و پاکستان، آیا در کشور هم به‌صورت منطقه‌ای یا کانونی مواردی از ابتلا به این بیماری وجود دارد، توضیح می‌دهد: «ما گواهی حذف سرخک در کشور را از سازمان بهداشت جهانی دریافت کرده‌ایم.
البته این به‌معنای صفر شدن بیماری در کشور نیست و یک در یک میلیون احتمال ابتلا به سرخک وجود دارد. اما با توجه به اینکه ما با 2کشور افغانستان و پاکستان هم‌مرزیم و مراودات ما با آنها ادامه دارد، اگر این 2کشور بتوانند بیماری را در مناطق خودشان کنترل کنند، ما با توجه به پوشش بالای واکسیناسیون، نظام مراقبتی فعال و شناسایی سریع موارد مشکوک مشکلی در این‌باره نخواهیم داشت.»
عوامل مؤثر در ابتلای مجدد به سرخک
سیستان و بلوچستان تنها استانی است که با 2کشور افغانستان و پاکستان که جزو کشورهایی با بدترین شرایط بهداشتی در دنیا هستند، هم‌مرز است. حالا با طغیان سرخک در این دو کشور، استان‌های شرقی ایران بار دیگر در معرض خطر قرار گرفته‌اند؛ البته جواد اکبری‌زاده، معاون بهداشت علوم‌پزشکی سیستان می‌گوید که وضعیت در این منطقه بحرانی نیست و سال گذشته تنها 4مورد مثبت سرخک در این منطقه ثبت شده است: «انواع و اقسام بیماری‌هایی که در دنیا حذف شده همچنان در افغانستان و پاکستان وجود دارد و حالا هم با توجه به طغیان‌هایی که درباره سرخک در این دو کشور رخ داده و افزایش موارد ابتلا و فوتی داشتند، اقدامات جدی و تدابیر پیشگیرانه آغاز شده است. وزارت بهداشت هم برای دانشگاه‌های علوم‌پزشکی به‌ویژه برای استان‌های هم‌مرز با کشورهای افغانستان و پاکستان هشدار صادر کرده تا آمادگی لازم برای مقابله و کنترل بیماری را داشته باشند.»
واکسیناسیون کودکان مهاجر در بدو ورود به کشور
او از تشکیل یک پایگاه بهداشتی مرزی خبر می‌دهد و می‌گوید: «تمام کودکان زیر 15سال در بدو ورود به کشور علیه سرخک واکسینه می‌شوند. همچنین با انجام معاینات مرزی، درصورت وجود تب و بثورات جلدی، مسافران برگشت داده می‌شوند و اجازه ورود به کشور را نخواهند داشت.» این مسئول در پاسخ به این سؤال که با توجه به پوشش خوب واکسیناسیون، چطور ورود سرخک به کشور می‌تواند همچنان تهدیدی برای کودکان و حتی بزرگسالان باشد، توضیح می‌دهد: «پوشش واکسیناسیون همواره باید بالای 95درصد نگه داشته شود و این مسئله در منطقه سیستان وجود دارد.
البته ممکن است برخی افراد با وجود دریافت واکسن، به‌دلیل پایین بودن سطح ایمنی یا بیماری‌های خاص باز هم در معرض بیماری قرار داشته باشد یا ممکن است برخی افراد واکسن دریافت نکرده باشند. همچنین افرادی هم که دارای سوءتغذیه هستند، احتمال ابتلا به بیماری حتی با وجود واکسیناسیون را هم خواهند داشت.
سیستان و بلوچستان یکی از استان‌هایی است که وضعیت سوءتغذیه در آن نگران‌کننده است و این مسئله با توجه به تضعیف سیستم ایمنی بدن، می‌تواند منجر به افزایش احتمال ابتلا به بیماری حتی با وجود دریافت واکسن هم شود. البته هم‌اکنون در حوزه علوم پزشکی سیستان مورد نگران‌کننده از ابتلا به سرخک نیست و برنامه‌های پیشگیرانه در حال اجراست.»
واکسن‌نزده‌ها در معرض خطر
نه‌تنها در استان‌های جنوب شرقی بلکه تمام استان‌های کشور در معرض خطر ابتلا و افزایش بیماری سرخک قرار دارند؛ چراکه مسافران ورودی به کشور به سرعت در تمامی نقاط پخش می‌شوند و احتمال انتشار و انتقال بیماری وجود دارد. این نکته‌ای است که محسن زهرایی، رئیس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: «3سال است سرخک بومی در کشور متوقف شده و ما تأییدیه حذف بیماری سرخک را از سازمان بهداشت جهانی دریافت کرده‌ایم.
ایران به همراه بحرین تنها کشورهایی هستند که در منطقه خاورمیانه موفق به دریافت این گواهینامه شده‌اند. هم‌اکنون محل ورود این بیماری به کشور از مرزهای زمینی و جنوب شرق کشور است، اما با اینکه بیشترین تراکم در استان‌های جنوب شرقی ازجمله سیستان و بلوچستان، جنوب کرمان و هرمزگان است، اما این افراد در سایر استان‌ها هم تردد دارند که منجر به انتشار و انتقال بیماری می‌شوند.
مسافران ورودی به کشور به‌صورت مجاز یا غیرمجاز به سرعت از راه‌های مختلف در تمام کشور پخش می‌شوند و گاهی خروج آنها از مرزهای غربی و شمال‌غرب کشور باعث می‌شود که مواردی از بیماری حتی در آذربایجان‌های شرقی و غربی و دیگر استان‌ها دیده شود. در تهران هم موارد محدودی از ابتلا در قرچک و شمیرانات و شهریار، قدس و ملارد گزارش شده است.»
او درباره شناسایی موارد ابتلا به بیماری در کشور هم می‌گوید: «در 3ماه گذشته 48مورد بیمار شناسایی شده‌اند که 34نفر غیرایرانی و 14نفر ایرانی بودند. عمده مبتلایان هم در گروه سنی زیر 5 و 10سال قرار داشتند. این آمارها نشان می‌دهد که سرخک به سرعت قابل انتقال و گسترش است و نباید نسبت به تزریق واکسن تعلل کرد. البته سال‌هاست که برنامه واکسیناسیون در کشور به خوبی در حال انجام است، اما در 2سال اخیر و به‌دلیل پاندمی کووید و سمپاشی‌هایی که علیه واکسیناسیون کووید یا دیگر واکسن‌ها صورت گرفته باعث شده برخی در تزریق واکسن تأخیر داشته باشند.
مستندات نشان می‌دهد که کوتاهی درباره واکسیناسیون می‌تواند جامعه را در معرض بازگشت دوباره بیماری قرار دهد.» زهرایی معتقد است که نه‌تنها سرخک که دیگر بیماری‌های ریشه‌کن شده در کشور هم درصورت سهل‌انگاری درباره واکسیناسیون امکان بازگشت دارند: «بیماری فلج اطفال در طول 21سال گذشته در کشور ما ریشه‌کن شده، اما این بیماری در افغانستان همچنان وجود دارد و خطر آن ما را هم تهدید می‌کند؛ بنابراین واکسیناسیون می‌تواند مانع از شیوع دوباره اینگونه بیماری‌ها در کشور شود.»
این مسئول، پوشش واکسیناسیون در کشور را 98 تا 99درصد عنوان می‌کند، اما معتقد است که هنوز یک تا 2درصد جمعیت واکسن نزده خطر محسوب می‌شوند: «اگر جمعیت هدف واکسیناسیون سرخک را یک میلیون و 200هزار نفر و یک درصد واکسن نزده درنظر بگیریم، 12هزار نفر واکسن نزده‌اند و این یعنی همچنان آنها در معرض خطر ابتلا به بیماری قرار دارند.»
شناسایی واکسن نزده‌ها در کشور
کمال حیدری، معاون بهداشت وزارت بهداشت طغیان سرخک در افغانستان، افزایش موارد وارده به کشور و شناسایی بیماران در استان‌های مختلف را نگران‌کننده می‌داند و می‌گوید: «پوشش واکسیناسیون در کشور باعث حذف شدن بسیاری از بیماری‌ها در کشور بوده و ازجمله آنها بیماری سرخک است. اما اکنون در شرایطی قرار داریم که با وجود دریافت گواهینامه حذف بیماری سرخک از سازمان بهداشت جهانی به‌دلیل طغیان اخیر این بیماری در کشور همسایه یعنی افغانستان ممکن است ﻭضعیت حذﻑ بیماﺭﯼ سرخک دﺭ کشوﺭماﻥ تحت‌تأثیر قرار بگیرد.»
او ادامه می‌دهد: «سال گذشته بیش از 48هزار ابتلا و بیش از 250فوتی بر اثر ابتلا به سرخک در افغانستان گزارش شده و با توجه به‌شدت ورود این افراد از مرزهای شرقی کشور و رفت‌وآمد آنها به استان‌های مختلف، نگرانی از افزایش موارد بیماری در کشور وجود دارد.» به‌گفته او، ساﺯماﻥ جهانی بهدﺍشت نسبت به ﺍفزﺍیش نگرﺍﻥکنندﻩ موﺍﺭد سرخک دﺭ ﺍین کشوﺭ هشدﺍﺭ دﺍدﻩ؛ به ویژﻩ ﺍینکه پوشش پایین ﻭﺍکسیناسیوﻥ با شیوﻉ باﻻﯼ سوءتغذیه دﺭ ﺍفغانستاﻥ همرﺍﻩ شدﻩ ﺍست: «بر این اساس ضرﻭﺭﯼ ﺍست که ﺍقدﺍماﺕ لازم برای خنثی‌سازی این مسئله صورت گیرد و موارد تأخیرﯼ و واکسن‌نزده‌های نوبت ﺍﻭﻝ ﻭ دﻭﻡ MMR (واکسن پیشگیری سرخک، اوریون و سرخجه) به سرعت شناسایی ﻭ نسبت به ﻭﺍکسیناسیوﻥ ﺁنها ﺍقدﺍﻡ شود.
همچنین اولویت قرار دادن ﻭﺍکسیناسیوﻥ تکمیلی با ﻭﺍکسن MR دﺭ مناطق تجمع ﺍتباﻉ غیرﺍیرﺍنی (به‌ویژﻩ برﺍﯼ مسافرانی که به تازگی وارد کشور شده‌اند) و اطمینان ﺍﺯ ﺍیمن شدﻥ ﺍتباﻉ غیرﺍیرﺍنی دﺭ کشوﺭ هم ضرورت دارد و باید ﺫخیرﻩ کافی ﺍﺯ ﻭﺍکسن MR یا MMR برﺍﯼ پاسخ سریع به طغیاﻥ دﺭ همه دﺍنشگاﻩها فرﺍهم باشد.»
معاون بهداشت وزارت بهداشت نسبت به طغیان سرخک در افغانستان و ورود احتمالی آن به کشور اظهار نگرانی می‌کند 2اقدام جدی برای مقابله با شیوع سرخک باید انجام شود؛ اول شناسایی واکسن نزده‌ها و دوم اولویت قرار دادن ﻭﺍکسیناسیوﻥ تکمیلی دﺭ مناطق تجمع مهاجران غیرﺍیرﺍنی به‌ویژﻩ برﺍﯼ مسافرانی که به‌تازگی وارد کشور شده‌اند
رئیس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشــت: پوشش واکسیناسیون سرخک در کشور 98 تا 99درصد است و اگر جمعیت هدف واکسیناسیون سرخک را یک‌میلیون و 200هزار نفر در نظر بگیریم، 12هزار نفر واکسن نزده‌اند و این یعنی همچنان آنها در معرض خطر ابتلا به بیماری قرار دارند. در 3ماه گذشته 48مورد بیمار وارده شناسایی شده که 34نفر غیرایرانی و 14نفر ایرانی بودند. عمده مبتلایان هم در گروه سنی زیر 5 و 10سال قرار داشتند
جاوید هژیر، سخنگوی وزارت بهداشت افغانستان: آمار ابتلا نسبت به سال‌های گذشته قابل توجه است و این مسئله به‌دلیل برگزار نشدن کمپین‌های سراسری واکسیناسیون در کشور است. تحولات ایجادشده در افغانستان و قطع برخی همکاری‌ها و کمک‌ها باعث شده که واکسیناسیون در کشور متوقف شود. در سال2022، 25هزار و 215مورد ابتلا و 186فوتی در میان کودکان ناشی از ابتلا به سرخک ثبت شده است که بیشترین آمار فوت کودکان بین گروه سنی یک تا 2سال بوده است؛ هر چند که مرگ کودکان زیر 6ماه هم گزارش شده است
نظر شما