به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه صبح نو، آنطور که کارشناسان می‌گویند؛ بی‌آبی بر کشور سایه انداخته و باید منتظر شرایط ناگوار بود؛ برای مثال با خشک شدن دریاچه ارومیه حیات 6میلیون نفر در این منطقه به خطر خواهد افتاد. در این بین، گرمایش زمین نیز به یکی از معضلات قرن بیست‌ویکم تبدیل شده و وضعیت ایران در این حوزه وخیم‌تر است.

گزارش‌ها نشان می‌دهد دمای جهان از ۱۷۵۰ میلادی تاکنون ۱.۱درجه بیشتر شده اما دمای ایران ۱.۸درجه افزایش یافته که ۱.۵برابر متوسط افزایش دمای جهان است. درحال‌حاضر مهاجرت برای بقا انجام می‌پذیرد. این در حالی است که شاه‌بیت مهاجران روستا- شهری در گذشته این بود که «من به‌خاطر آینده بچه‌هایم مهاجرت کردم» اما الان برای بقای بچه‌ها این کار انجام می‌گیرد، نه تفاوت کیفیت زندگی. مهاجرت به‌علت تغییرات زیست‌محیطی و اکولوژیکی؛ مهاجرتی اجباری است که تبعات آن بر ساختار شهرها و توسعه کالبدی ناموزون است، معاش و سلامت خانواده‌ها و حتی امنیت به خطر می‌افتد چراکه کوچ‌های اجباری و موج‌های پی‌درپی مهاجرت در اثر مشکلات زیست‌محیطی چون خشکی تالاب‌ها، دریاچه‌ها، ریزگردها، آلودگی هوا و بدی آب و هوا باعث ایجاد سیل مهاجران از شرق به غرب و از جنوب به شمال و در نهایت آسیب‌پذیری مناطق مرزی و درگیری‌های محلی و منطقه‌ای می‌شود.

درواقع تعارض‌های فرهنگی و اجتماعی نهفته در ذات مهاجرت، انفجار جمعیت در کلانشهرها و تراکم و آلودگی هوا و سایر مشکلات اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی از اثرات مهاجرت‌های زیست‌محیطی است؛ بنابراین می‌طلبد موج‌گیرهای مهاجرتی ایجاد شوند تا رانش جمعیتی کاهش یابد. مشکلات زیست‌محیطی همچون دومینو برهم اثر می‌گذارند و یک چرخه پیچیده از بلایای طبیعی را ایجاد می‌کنند، این چرخه پیچیده نیز بر زندگی افراد به‌صورت چندجانبه تاثیر می‌گذارد.

فشار بر منابع آبی و کاهش ذخیره آب‌های زیرزمینی بر فرونشست زمین تاثیر گذاشته و موجب ناایمن شدن خانه‌ها شده و تاثیر و احتمال تخریب درصورت وقوع زلزله را در یک منطقه بالا می‌برد. به‌تازگی معین‌الدین سعیدی، عضو فراکسیون محیط‌زیست مجلس شورای اسلامی با انتقاد از رشد مهاجرت‌های اقلیمی به پیامدهای آن اشاره کرده و گفته است که خشکسالی‌های متمادی در استان‌های جنوبی و کویری منجر به مهاجرت عمده مردم به استان گلستان شده است، زمانی که اصلی‌ترین عنصر حیات‌بشر دچار کمبودهایی می‌شود، بی‌شک زیست مردم نیز دچار مشکل خواهد شد.

کم‌کاری تاریخی وزارت نیرو جبران‌ناپذیر است

عضو کمیسیون کشاورزی در مجلس یازدهم ادامه داد: کم‌کاری تاریخی وزارت نیرو در تولید انرژی گلایه‌های متعددی را برای مردم استان‌های جنوبی به‌ویژه در فصل گرم سال به همراه داشته است. عدم پوشش و برق‌رسانی و قطعی مکرر آن یک داستان دیگر است که در کنار بی‌آبی، کمبود ابتدایی‌ترین نیازهای بشر را به نمایش می‌گذارد، این در شرایطی است که تولید انرژی برق از وعده‌های دولت‌های مختلف بوده اما هنوز بسیاری از شهرهای کشور از مزایای این انرژی محروم هستند. ناگفته نماند سازمان‌ها و نهادهایی همچون بنیاد مستضعفان تمام تلاش خود را می‌کنند تا این کمبودها برای استان‌هایی همچون سیستان‌وبلوچستان رفع شود.

اراضی ملی انگیزه کشاورزان را می‌گیرد

وی در ادامه تاکید کرد: تمام ماجرای مهاجرت اقلیمی به کمبودها ختم نمی‌شود، گاهی دخالت بیش از اندازه بشر در طبیعت عاملی بر شدت‌گیری این مهاجرت‌هاست. تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی مساله‌ای است که بارها به عناوین مختلف در قالب آمایش سرزمینی سفارش شد اما بدون عکس‌العملی باقی ماند، در کنار این مساله، مردم کشاورز سیستان‌وبلوچستان با مساله حق مالکیت بر زمین‌های کشاورزی خود روبه‌رو هستند. درحال‌حاضر ۹۰درصد اراضی سیستان‌وبلوچستان ثبت ملی شده‌اند، درصورتی‌که این اراضی میراث آبا و اجدادی مردم بوده و متاسفانه این ملی شدن تا روستاهای این استان هم رسیده است و کشاورزان انگیزه خود را برای ادامه فعالیت از دست داده‌اند.

قربانی شدن طبیعت در سایه سوءمدیریت‌

سعیدی با بیان ظرفیت‌های آبی داخلی و خارجی کشور تصریح کرد: مهاجرت‌های اقلیمی امری بدیهی و غیرقابل انکار است. امروز علاوه‌بر مصرف نادرست آب، شاهد قربانی شدن طبیعت در سایه سوءمدیریت‌ هستیم. ایران در داخل و خارج منابع آبی متعددی دارد و باید توجه داشته باشیم هامون مهم‌ترین منبع آبی جنوب‌شرق کشور به‌خصوص برای استان سیستان‌وبلوچستان است.

رودخانه دیگر هریرود از سد دوستی و رودخانه اترک به دریای خزر می‌ریزد که از خاک ترکمنستان عبور و از شمال‌شرق ایران وارد خزر می‌شود. ارس از دیگر رودخانه‌های مرزی مشترک بین ایران و ارمنستان است که سرچشمه آن نیز از ترکیه است و منبع تامین آب استان‌های آذربایجان‌شرقی، آذربایجان‌غربی و بخشی از اردبیل را شامل می‌شود.

عضو فراکسیون محیط زیست مجلس یازدهم ادامه داد: در غرب کشور هم رودخانه زاب و رودخانه‌های داخلی دیگر نظیر کرخه و کارون به اروندرود می‌ریزند که در مرز مشترک میان ایران و عراق است و تماما جزو رودخانه‌های دائمی محسوب می‌شوند اما در داخل کشور تنها رودخانه بزرگ زاینده‌رود است و مابقی رودخانه‌ها مثل کارون و دز به رودخانه‌های مرزی تبدیل شده و به خارج از ایران سرازیر می‌شوند؛ بنابراین وجود آب در این رودخانه‌ها خصوصا رودخانه هیرمند که آب سیستان‌وبلوچستان را تامین می‌کند، بسیار حیاتی است.

برای حفظ و نگهداری آن‌ها نه‌تنها مدیریت داخلی نیاز است، بلکه پررنگ شدن دیپلماسی آب امری حیاتی محسوب می‌شود که متاسفانه از تمام این ظرفیت‌ها تاکنون بی‌بهره بوده‌ایم، اگر راهکاری اساسی برای حل معضلات زیست‌محیطی در نظر نگیریم، بی‌شک تبعات سنگین‌تری از مهاجرت‌ها را باید شاهد باشیم.

کارشناسان چه می‌گویند؟

الهام عزیزی، کارشناس محیط‌زیست معتقد است هنوز تحقیق علمی که نشان دهد چه تعداد از ساکنان فلات ایران به‌دلیل تغییرات اقلیمی دست به مهاجرت دائمی یا فصلی زده باشند در کشور انجام نشده است.او می‌گوید: امروزه دیگر تغییر اقلیم، احتمالی دور از ذهن نیست، بلکه واقعیتی جاری است به‌نحوی ‌که خسارت‌های ناشی از سیل‌ها و طوفان‌ها در این سال‌ها به‌ویژه در شهرهایی که جمعیت و سرمایه‌های زیادی در آن‌ها انباشته شده است، تکرار شده‌اند.

به‌گفته او، مراکز شهری باید با ابزارهای مناسبی برای روبه‌رو شدن با اثرات تغییر اقلیمی آماده شوند. ایران به‌دلیل قرار گرفتن در شرایط خاص جغرافیایی و اقلیمی همواره کشوری پیشتاز در عرصه سکونت انسان و ایجاد سکونتگاه‌های انسانی بوده است و دارای تجارب ویژه‌ای در زمینه تاب‌آوری نیز هست. درحقیقت در الگوی بومی و سازگار با شرایط ویژه اقلیمی ایران چهار شاخص مهم مدیریت انرژی، کاربری زمین و حمل‌ونقل و آب که اثرگذارترین عوامل در تاب‌آوری شهری هستند در استقرار و مکان‌یابی، طراحی عناصر شهری و معماری ساختمان‌ها و اجزا مدنظر بوده‌ و شهرها عملکردی اکولوژیک و کاملاً تاب‌آور داشته‌اند و باتوجه‌به فرهنگ، معیشت و فناوری تاکنون جوابگوی نیازهای اساسی مردم بوده و از نظم ارگانیک برخوردار بوده‌اند.

او معتقد است که در عصر حاضر با تقلید ناآگاهانه از الگوی توسعه غیربومی، بی‌توجهی به ویژگی‌های طبیعی، توسعه بی‌رویه و خارج از ظرفیت اکولوژیک و ضایع‌سازی منابع طبیعی و محیط‌زیست، تغییر اقلیم و اثرات آن، سکونتگاه‌های انسانی (به‌ویژه شهرها) کارکردهای حیاتی خود را از دست داده‌اند.
این کارشناس محیط‌ زیست می‌گوید: ضروری است با تکیه بر دانش بومی، بهره گرفتن از پیشرفت‌های علمی و فناوری‌های سازگار با شرایط اقلیمی و جغرافیایی ایران خط‌مشی‌های توسعه‌ای متناسب با شرایط خاص ایران در بخش‌های مختلف تدوین شود.

عزیزی می‌گوید: در اثر گرمایش جهانی، افزایش پدیده‌هایی نظیر طوفان، سیل، تگرگ، خشکسالی، موج‌های گرمایی و سرماهای نابهنگام موردانتظار است. این پدیده‌ها آوارگی، بی‌خانمانی، مهاجرت‌های کلان، بی‌تابعیتی، بیکاری، فقر و ناامنی را به‌دنبال خواهد داشت. این فرایندها زندگی معیشتی را از بین می‌برند و انگیزه‌های خارج‌شدن از یک مکان خاص را تغییر می‌دهند. تغییر اقلیم همه بخش‌های اقتصادی را تا اندازه‌ای تحت‌تاثیر قرار می‌دهد اما بخش کشاورزی شاید حساس‌ترین و آسیب‌پذیرترین بخش باشد؛ چراکه محصولات کشاورزی وابستگی زیادی به عوامل اقلیمی دارند و معیشت بسیاری از نواحی به این فعالیت وابسته است.

او می‌گوید: باتوجه‌به روندهای موجود پیش‌بینی می‌شود تا سال۲۰۲۵، نیاز آبی جهان در بخش کشاورزی ۱.۳، صنعت ۱.۵ و شرب ۱.۸برابر شود که این روند، کشورهای خاورمیانه و آسیای مرکزی را در زمره بحرانی‌ترین مناطق جهان قرار خواهد داد. کشور ما نیز از این بحران مستثنا نبوده و در پنج دهه اخیر افزایش میانگین دما، کاهش متوسط بارندگی، کاهش منابع آب تجدیدپذیر کشور و بهره‌برداری‌های بی‌رویه از منابع آب منجر به پیدایش و تشدید بحران آب در کشور شده است.