به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه صبح نو، باران‌های موسمی، سیل‌آسا یا به‌اصطلاح جوششی، باران‌هایی هستند که خرابی زیادی به بار می‌آورند و امسال هجده استان از کشور را درگیر خود کرده‌اند. تاکنون بیش از 60نفر کشته و بیش از 30نفر مفقود شده‌اند و همچنان احتمال افزایش این آمار وجود خواهد داشت. استان‌های فارس، هرمزگان، یزد، سیستان‌وبلوچستان و البته استان‌های شمالی کشور، در روزهای گذشته با باران‌های پراکنده و کوتاه‌مدت اما شدید روبه‌رو بودند و رگبار و رعدوبرق بسیار به خود دیده‌اند. اینکه این باران‌ها چرا به وقوع پیوستند و چه آسیب‌هایی به‌همراه دارند را باهم مرور خواهیم کرد.

گرمایش بی‌سابقه زمین

باتوجه‌به گرمایش کره زمین و افزایش دمای بی‌سابقه اتمسفر جهان، رطوبت در حوالی اقیانوس‌ها زیاد شده است. اقیانوس‌هایی که امروز بیش از هر زمان تبخیر می‌شوند و رطوبت زیادی را تجربه می‌کنند. این رطوبت و گرمای هوا موجب به‌وجودآمدن ابرهایی می‌شود که بارش‌های سنگین تابستان را ترتیب می‌دهند. این پدیده پیش‌تر نادر به حساب می‌آمد، اما رفته‌رفته بلایای طبیعی رو به فزونی می‌روند و آن روی سکه تغییرات اقلیمی برای بشر نمایان می‌شود.

باران شدیدی که امروز بخش‌هایی از کشور را درگیر کرده است، نتیجه تبخیر بیش از حد اقیانوس هند است و پیرو تغییرات اقلیمی در این بخش از جهان. از امروز باید چشم‌انتظار موج‌های گرما، بارش‌های شدید و توفان‌های سهمگین باشیم و حواس مان باشد که دیگر هیچ‌کدام از این اتفاقات نادر و پیش‌بینی‌ناپذیر به حساب نمی‌آیند.

بادهای موسمی هند، نیروهای نامنظم و شدیدی هستند که رطوبت را در قالب ابر به این‌سو و آن‌سو می‌کشانند و هر یک درجه سانتی‌گراد افزایش دما، می‌تواند به افزایش 7درصدی رطوبت در سطح دریاها و اقیانوس‌ها منجر شود. افزایش گرمایش زمین می‌تواند در آینده‌ای نه‌چندان دور، در قامت بلایای جدی‌تری ظهور پیدا کند و تلفات انسانی بیشتری بگیرد. انتشار گازهای گلخانه‌ای، بی‌شک بارش باران‌های جوششی تا پایان قرن را تشدید می‌کند و باران‌های سهمگین، در بازه‌های کوتاه‌مدت بر سر مردم فرود خواهد آمد.

برای جلوگیری از وقوع سیل چه کار باید کرد؟

برای کاهش خطرات احتمالی سیل باید ساخت‌وساز در حریم رودخانه‌ها متوقف شود. در سال‌های گذشته سازه‌های انسانی زیادی به حریم محیط زیست تجاوز کردند و در مکان‌هایی که نباید، ساخت‌وسازهای گسترده رخ داده است. در ایران بسیاری از حوادث طبیعی را پیش‌بینی‌ناپذیر معرفی می‌کنند، اما واقعیت این است که همه‌ این اتفاقات پیش‌بینی‌شدنی‌اند و جایی با چالش جدی رویارو می‌شویم که به ورطه عمل برسیم.

دیدگاه پیش‌بینی‌ناپذیری حوادث طبیعی باید تغییر کند و مسوولان و سیاست‌گذاران با جدیت بیشتری به شناسایی و کاهش آسیب‌های احتمالی این حوادث بپردازند. آب‌بندها و سدهای خاکی باید مقاوم‌سازی شوند و گل‌ولای رودخانه‌ها و سدها به‌طور مرتب رسوب‌زدایی شوند. پوشش گیاهی مناطق مختلف کشور باید در بلندمدت و ذیل برنامه‌ای جامع بازسازی شوند تا هنگام وقوع سیلاب، از سرعت و شدت آن کاسته شود. فقر پوشش گیاهی در مناطق مختلف کشور می‌تواند به بروز سیلاب دامن بزند و روی شیب دامنه‌ها فاجعه رقم بزند.

قطع بی‌رویه درختان به‌دست انسان، چرای بی‌رویه دام و ساخت‌وساز در حریم جنگل‌ها، از جمله عوامل بروز سیل در استان‌های شمالی کشور است. از طرفی، با رشد جمعیت شهرنشین و ساخت‌وساز در حریم‌هایی که پیش‌تر مسیر آب بوده‌اند، تخلیه سیلاب‌های ناگهانی صرفا از طریق عبور آب در کوچه‌ها و خیابان‌های ممکن است و در کشورهای گرم و خشکی مانند ایران، کنترل سیلاب و هدایت آن کاری به‌مراتب دشوارتر است.

در سال‌های گذشته سدسازی‌های بی‌رویه بلای جان طبیعت و محیط‌زیست ایران بود و کنترل بیش از حد و ناکارآمد منابع آبی، به بهای نابودی طبیعت تمام شد و بازنکردن به‌موقع دریچه سدها و مدیریت آب پشت آن‌ها، رخدادهایی را رقم می‌زند که سیل گذشته استان گلستان از جمله آن‌ها بود.

همه مشکلات سیل

کشاورزان در کشور ما بیشتر زراعت تابستانه دارند. به این معنا که محصولات در فصل تابستان برداشت می‌شوند و به همین دلیل بارندگی در ماه‌های تیر و مرداد برای کشاورزان پدیده‌ ناخوشایندی به حساب می‌آید. بارندگی می‌تواند همه محصولات را یک‌باره از بین ببرد و کشاورزان را با مشکلات عمده معیشتی روبه‌رو کند. از طرفی، بها برخی از محصولات را در کشور بالا برد.

سیل علاوه بر آسیب‌های اقتصادی و تحمیل خسارات سنگین، بر روح و روان افراد نیز تأثیر منفی می‌گذارد. افراد به‌واسطه ازدست‌دادن سرپناه خود، وادارشدن به مهاجرت کوتاه‌مدت یا طولانی‌مدت، حاشیه‌نشینی، مرگ‌ومیر اطرافیان، رعب، وحشت، بهت‌زدگی و احساس درماندگی، ناامیدی و... در تنگنا قرار می‌گیرند و سلامت روان جامعه با مشکلات عمیقی روبه‌رو می‌شود.

تا جبران خسارت‌های مادی و معنوی به سیل‌زدگان و مردم در سراسر کشور، راهی طولانی پیش‌رو خواهد بود. سیلاب، رؤیاهای بسیاری را با خود برد و آسیب‌های زیادی برجا گذاشت که باید با برنامه‌ای همه‌جانبه به شناسایی و رفع‌ورجوع آن‌ها پرداخت. بارش‌های سیل‌آسای تابستانه پدیده غریبی نیست، اما در رویارویی با این پدیده و در سطح مدیریتی، گرفتار مشکلاتی عدیده هستیم که باید به آن‌ها توجه  کرد.