از حدود پنج دهه قبل پدیده فرونشست زمین در کشورمان با شروع خشک‌سالی‌ها و افزایش برداشت آب‌های زیرسطحی تشدید شده و در چند سال اخیر آهنگ نشست شتاب بیشتری پیداکرده است.

فرونشست ۱۸سانتی‌متری 209دشت کشور

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه همدلی، رئیس سازمان مدیریت بحران به‌تازگی آمارهای جدیدی از فرونشست زمین اعلام کرد و گفت: از مجموع ۳۰۹دشت کشور، ۲۰۹دشت بیش از ۱۸سانتی‌متر فرونشست داشته‌اند. همچنین برخی از گزارش‌ها نشان می‌دهد فرونشست زمین در برخی از مناطق کشور به بیش از 30سانتی‌متر رسیده است.

کشورمان یکی از بدترین کشورها ازنظر گسترش بیابان است. لااقل از منظر دو معیار این ادعا قابل راستی‌آزمایی است؛ یکی از منظر فرونشست زمین که میزان نشست زمین در ایران بالاترین حد در کل کره زمین است. آخرین گزارش سازمان زمین‌شناسی ایران اشاره می‌کند که در استان فارس در فاصله بین دشت صفا و جهرم فرونشست زمین به رقمی حدود 54سانتی‌متر در سال رسیده است. نرخ فرسایش خاک نیز منظر دومی است که نشان می‌دهد ایران یکی از بدترین کشورها در بیابان‌زایی است. بر اساس گزارش سازمان ملل یک‌دوازدهم رقم کل فرسایش خاک در جهان به‌تنهایی در ایران تولید می‌شود.


نگرانی از سرعت فرونشست زمین


حسین میرزایی، نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی با ابراز نگرانی از فرونشست زمین گفت: در دو سال گذشته برای سران سه قوا نامه‌ای ارسال و تأکید کردیم اگر وضعیت فرونشست در اصفهان ادامه پیدا کند زمین، اصفهان را خواهد بلعید و اگر به داد اصفهان نرسیم، در زمانی نه‌چندان دور و شاید آینده‌ای نزدیک باید اصفهان را در کتاب‌های تاریخ جست‌وجو کنیم.


او با بیان اینکه هر یک سانتی‌متر فرونشست زمین در سال، ساختمان‌ها و فضاهای شهر را تهدید می‌کند، افزود: این در حالی است که نرخ فرونشست زمین در شهر اصفهان هرسال بین ۱۹ تا ۲۰سانتی‌متر است.همچنین محمدحسن نامی، رئیس سازمان مدیریت بحران نیز شامگاه ۱۶شهریورماه در نشست بررسی آخرین اقدامات انجام شده در خصوص جبران خسارات سیل و زلزله در چهارمحال و بختیاری با اشاره به آمارهایی در خصوص فرونشست زمین در دشت‌ها به اهمیت آبخیزداری در کشور برای جلوگیری از خسارات سیل، گفت: ۳۰۰هزار میلیارد ریال اعتبارات ملی برای انجام عملیات آبخیزداری در کشور درخواست شده است.


او با بیان اینکه باید در بالادست حوزه‌های آبخیز در کشور عملیات آبخیزداری و میان دست عملیات آبخوان‌داری انجام شود، خاطرنشان کرد: هزینه ساخت سدهای زیرزمینی نسبت به هزینه‌های ساخت سدهای روباز کمتر است و باید در دستور کار قرار بگیرد.


خشک‌سالی و استحصال بی‌رویه آب‌های زیرزمینی


خشک‌سالی‌های دهه‌های اخیر، اثر چشمگیر بر افت سطح آب زیرزمینی در پهنه‌های دشتگون ایران‌زمین گذاشته است. نزولات جوی در شکل برف و باران، مهم‌ترین چشمه تغذیه‌کننده آبخوان‌ها هستند و با کاهش بارندگی‌ها، تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی نیز کاهش یافته و بیلان منفی آب را در آن‌ها شاهد خواهیم بود؛ بنابراین به‌عنوان عامل طبیعی، خشک‌سالی‌های ممتد در کشور را می‌توان یکی از علل اصلی کاهش سطح آب زیرزمینی و به‌تبع آن بروز و گسترش فرونشست زمین دانست.


حفاری چاه‌های مجوزدار و فاقد مجوز و استحصال بی‌رویه آب‌های زیرزمینی علاوه بر خشک‌سالی‌های ممتد، مهم‌ترین عامل انسانی وقوع فرونشست زمین است و از میان چاه‌های آب، باید تاکید ویژه روی چاه‌های تأمین آب کشاورزی و زراعی کرد که مؤثرترین عوامل افت سطح آب زیرزمینی و در نتیجه وقوع فرونشست زمین هستند.

روش‌های غلط و منسوخ آبیاری‌های زراعی نیز از عوامل اصلی وقوع و گسترش فرونشست زمین هستند. آبیاری به روش غرقابی که در اکثر مزارع و باغات کشور رایج است، نیاز آبی بالایی را تحمیل می‌کند و برای تأمین چنین نیازی، نیاز به استحصال بی‌رحمانه آب از سفره کراندار آب‌های زیرزمینی است.


50 تا 70هزار سال زمان برای درمان فرونشست زمین


فرونشست زمین یک‌شبه به‌وجود نمی‌آید. این اتفاق یک پروسه‌ زمانی را طی می‌کند و بر اساس اتفاقاتی شکم زمین خالی می‌شود و خاک لایه‌لایه می‌شود و پایین می‌افتد و فرونشست شکل می‌گیرد. فرونشست زمین مسئله مهمی است که برای درمان آن به 50 تا 70هزار سال زمان نیاز داریم. در واقع می‌توانیم بگوییم منطقه‌ای که دچار نشست زمین می‌شود، منطقه‌ای مرده است.

سیل‌های اخیر در کشور محصول همین فرونشست‌ها و برهم خوردن ساختار توپوگرافی منطقه و ایجاد چاله‌گودهایی بوده که می‌توانسته آب را هدایت کند. نتیجه این اتفاق این است که در یکسری از دشت‌های کشور نشست‌ها به‌اندازه‌ای است که خطوط تأسیسات ریلی و راه‌آهن‌ها و باندهای فرودگاه‌ها، بزرگراه‌ها و حتی تأسیسات پتروشیمی، پالایشگاه‌ها، بیمارستان‌ها و کارخانه‌های عظیم و... دچار آسیب و بحران‌های جدی شده است.
متأسفانه در بخش‌هایی از تهران، ورامین، هشتگرد و حتی دشت قزوین به‌شدت دچار مشکل فرونشست هستیم.

برخی از تأسیسات حیاتی کشور نیز به همین شکل دچار مشکل شده‌اند. همین اکنون‌که خطر به‌وضوح آشکارشده و نهادهای متولی در جریان این حادثه قرار گرفته‌اند باز هم حساسیت لازم برای رفع مشکل یا آمادگی برای کاهش خسارات آن و مباحثی در این مورد وجود ندارد.کارشناسان مهم‌ترین راهکار کاهش سرعت فرونشست زمین را اصلاح رویه‌های غلط و توسعه کشور بر مبنای واقعیت‌های بوم‌شناختی عنوان می‌کنند.

محمد درویش دراین‌باره گفت: در شرایطی که ایران رکورددار فرونشست زمین، فرسایش خاک و نابودی تالاب‌ها در جهان است؛ نمایندگان مجلس درصدد مانع‌زدایی از تولید کشاورزی در مناطق کویری و بیابانی بوده و اجازه می‌دهند تا به بهانه ساخت آلونک و استخر و افزایش بازدهی در اراضی شیب‌دار، تغییر کاربری در اراضی کشاورزی و عرصه‌های منابع طبیعی شتاب گیرد بنابراین در این شرایط سخن گفتن و هشدار دادن از اینکه به‌جای کلنگ مدیریتی مملکت را نمی‌توان با مدیریت کلنگی اداره کرد، خطاست.

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha