به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه همشهری، آمارها نشان می‌دهد، در سال 1401 نسبت به سال 1400 جمعیت این گونه در معرض انقراض دو برابر شده است. بااعلام آمار افزایشی جمعیت یوزپلنگ آسیایی ایران، نتیجه پایش‌ها را به مدد نصب دوربین‌های تله‌ای جدید در این دو زیستگاه اصلی یوزپلنگ آسیایی که به یوزپلنگ ایرانی نیز شناخته می‌شود جمع آوری و منتشر کرده است.

ویژگی یوزهای آسیایی ایران

یوزپلنگ آسیایی سالیان نه چندان دور در مناطق بیابانی کشورهای منطقه از عربستان تا هندوستان زندگی می‌کرد. نتایج جدیدترین تحقیقات نشان می‌دهد که کمتر از ۴۰یوزپلنگ تنها در ایران وجود دارد. یوزپلنگ آسیایی در رده‌بندی اتحادیه جهانی حفاظت در رده «شدیدا در خطر انقراض» جای دارد. یوزپلنگ آسیایی هم‌اکنون با تراکم بسیار پایین در نیمه شرقی، به‌خصوص استان‌های یزد، سمنان، کرمان، خراسان شمالی و خراسان جنوبی زیست می‌کند.

این‌گونه در حال انقراض عمدتا در زیستگاه‌های تپه ماهوری و کوهپایه‌ای مناطق کویری یافت و به‌ندرت در دشت‌ها مشاهده می‌شود. کشته شدن توسط سگ‌های گله و تصادفات جاده‌ای از مهم‌ترین عوامل ازبین رفتن یوزپلنگ آسیایی است.یوزپلنگ آسیایی دارای سری کوچک، دست و پایی بلند و کشیده، کمر باریک، سینه بزرگ، دم بلند و کلفت، گوش‌های کوچک و گرد است و سطح بدنش پوشیده از موهای نخودی‌رنگ تا زرد کم‌رنگ است که در قسمت‌های زیرین بدن، سفید است.

این یوز خال‌های کوچک، سیاه و توپر دارد و 2نوار سیاه‌رنگ از گوشه‌چشم تا دهان که خط اشک نامیده می‌شود، چهره‌اش را تزیین می‌کند. پنجه‌های آزاد با ناخن‌های غیرقابل جمع شدن، یکی از مهم‌ترین وجوه تمایز یوزپلنگ از سایر گربه‌سانان است. این‌گونه منحصر به‌فرد حیات‌وحش ایران برای سریع دویدن تکامل یافته و سریع‌ترین پستاندار خشکی جهان نام گرفته که از 5هزار سال پیش توسط انسان برای همراهی در شکار تربیت ‌شد.

درحال حاضر، قوچ و میش مهم‌ترین طعمه یوزپلنگ در ایران هستند و پس از آن، کل و بز، جبیر، آهو و گاهی اوقات پستانداران کوچک و پرندگان طعمه‌های طبیعی این گوشتخوار را تشکیل می‌دهند. یوزهای آسیایی در تمام فصول سال قادر به زادآوری هستند، اما اوج زادآوری آنها اواسط زمستان است. گونه‌های ماده پس از حدود 98روز بارداری می‌توانند 1تا4توله به دنیا آورند. توله‌ها تا حدود 18ماهگی از مادر مستقل می‌شوند و در 2تا 3سالگی قادر به زادآوری هستند. عمر یوزپلنگ آسیایی نیز حداکثر 12تا 14سال به شرط زیست مناسب در طبیعت است.

حفاظت از جمعیت یوزها چگونه ممکن است؟

انجمن یوزپلنگ آسیایی ایران برای جلوگیری از کاهش جمعیت این گونه به شدت محافظت شده در حیات وحش ایران و گونه در حال انقراض اعلام کرده است:
بدون نصب قلاده‌های ماهواره‌ای بر یوزپلنگ‌ها هیچگاه قادر به تشخیص درست مسیر حرکتی آنها نخواهیم بود و بدون اطلاع از مسیرهای حرکت، حفاظت درست از این گونه نیز صورت نخواهد گرفت. بالعکس، در صورت دانستن محدوده‌های حرکتی یوزپلنگ‌ها پروتکل‌های حفاظتی به‌روزرسانی خواهند شد.
افزایش حفاظت در زیستگاه‌ها و ارتقای تجهیزات مورد استفاده، حل مسائل مرتبط با مدیریت منابع آب همچون معضل سیراب شدن شترها از منابع آب یوزپلنگ‌ها در ذخیره‌گاه توران، افزایش تعداد نیروهای حفاظتی و....حفاظت از کریدورها و مناطق حاشیه‌ای که زیستگاه مناسب برای حضور یوزپلنگ هستند، برای حفظ یوزهای جوان ضروری است. به همین دلیل مسیر حرکتی یوزپلنگ‌ها باید تحت حفاظت محیط زیست قرار بگیرد.

شرایط شکننده

افزایش دوبرابری جمعیت یوزپلنگ‌های ماده و توله‌هایشان اگرچه خبر امیدوارکننده‌ای برای احیای این‌گونه در معرض انقراض جهان در ایران است، اما انجمن یوزپلنگ آسیایی ایران هشدار داده است که «جمعیت یوزپلنگ‌های ایرانی همچنان شکننده است و این خطر وجود دارد که افزایش جمعیت بلافاصله به نقطه معکوس برسد و جمعیت ماده‌ها در مدت زمان کوتاه کاهش یابد.»