در گذشته، برای بررسی سلامت استخوان، پزشکان به صورت متداولی به تصویربرداری با اشعه ایکس و انجام آزمون‌های معمول متکی می‌شدند. اما امروزه، علم و پزشکی گامی بلندتر برداشته و روشی نوین و هوشمندانه به نام " آزمایش تراکم استخوان" به وجود آمده است که به صورتی بسیار دقیق و پیشرفته به بررسی سلامت و کیفیت استخوان‌ها می‌پردازد.

از امکانات ویژه آزمایش تراکم استخوان این است که، شما می‌توانید خود را برای دوران پیری تقویت کنید، چرخه‌های زندگی خود را ارتقاء دهید و از تمام انرژی جوانی که تا کنون به دست آورده‌اید، بهره‌برداری کنید. پس همراه تیم تولید محتوای اسکن طب باشید تا به دنیایی از اطلاعات جذاب و علمی درباره استخوان‌ها پا بگذارید.

تراکم استخوان چیست؟

تراکم استخوان به میزان ماده معدنی (مانند کلسیم) در استخوان‌ها اشاره دارد. تراکم استخوان نشان‌دهنده‌ی میزان مقاومت استخوان‌ها در برابر شکستگی‌ها و کمیت استخوانی است که در واحد حجم استخوان وجود دارد. این مقدار تا حدی برای تشخیص و پیش‌بینی اختلالات استخوانی، مانند اوستئوپوروز (کاهش تراکم استخوان)، بسیار مهم است.

فرآیند افزایش تراکم استخوان به نام "استخوان‌زایی" (Osteogenesis) یا "استخوان‌سازی" انجام می‌شود. این فرآیند اساساً توسط دو نوع سلول انجام می‌شود:

• سلول‌های استخوان‌ساز (Osteoblasts): این سلول‌ها به ساختن ماده معدنی (کلسیم و فسفر) در ماتریکس استخوانی می‌پردازند. آن‌ها مسئول ایجاد و ساختن استخوان جدید هستند.
• سلول‌های استخوان‌تخریب‌کننده (Osteoclasts): این سلول‌ها مسئول جذب و تخریب ماده معدنی از استخوان‌ها هستند. این فرآیند به نام "جذب استخوانی" (Bone resorption) شناخته می‌شود.

در شرایط طبیعی، این دو فرآیند تعادلی به نام "استخوان‌سازی و تخریب استخوان" (Bone remodeling) دارند که به استحکام و تراکم مناسب استخوان‌ها کمک می‌کند. اما در مواردی مانند اوستئوپوروز، این تعادل به سمت تخریب استخوان‌ها چرخش می کند که موجب کاهش تراکم استخوان و افزایش خطر شکستگی می‌شود.

برخی عوامل می‌توانند به افزایش تراکم استخوان کمک کنند، مانند مصرف کافئین و الکل به مقدار زیاد، کمبود ویتامین D و کلسیم، کم تحرکی جسمانی، و پیری (سنین پس از 40 سالگی) که استخوان‌ها به تدریج تراکم خود را از دست می‌دهند.

برای حفظ یا افزایش تراکم استخوان، می‌توانید به موارد زیر توجه کنید:

• مصرف مواد مغذی مناسب: اطمینان حاصل کنید که دایره‌المعارف غذایی شما شامل مقدار کافی کلسیم، ویتامین D، و پروتئین است.
• فعالیت بدنی منظم: ورزش‌های هوازی (مانند پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری، شنا و تنیس) به عنوان ورزش‌های مفید برای استخوان‌ها شناخته می‌شوند.
• کاهش مصرف مواد مخرب: سیگاری بودن، مصرف زیاد الکل و مواد مخدر می‌توانند به کاهش تراکم استخوان منجر شوند.
• مشاوره پزشکی: در صورت داشتن علائم نگرانی‌ مرتبط با استخوان‌ها، با پزشک معالج خود مشورت کنید.

تراکم استخوان نقش مهمی در سلامت استخوان‌ها و کیفیت زندگی افراد ایفا می‌کند، بنابراین به حفظ آن اهمیت دهید.

تا اینجای کار با مفهوم تراکم استخوان آشنا شدیم از اینجا به بعد قصد داریم تا بگوییم امروزه در دنیای مدرن پزشکی این مفهوم چگونه برای هر فرد به طور مجزا سنجیده می شود. پس با روشی به نام آزمایش سنجش تراکم استخوان آشنا خواهیم شد.

آزمایش سنجش تراکم استخوان چیست؟

آزمایش سنجش تراکم استخوان (Bone Densitometry)، به عنوان یک روش تشخیصی غیرتهاجمی، استفاده می‌شود تا مقاومت و تراکم استخوان‌ها را اندازه‌گیری کند. این آزمایش اطلاعات مهمی در مورد سلامت استخوان‌ها و اختلالات استخوانی مانند اوستئوپوروز ارائه می‌دهد. معمولاً این آزمایش با استفاده از دستگاه‌های اختصاصی به نام دنسیتومتر (DXA) یا DEXA انجام می‌شود.

روش سنجش تراکم استخوان با دنسیتومتر به این شکل است:

1. پیش‌آماده‌سازی بیمار

2. خوابیدن بیمار روی تخت بسیار بسیار لذت بخش و راحت دستگاه

3. اندازه‌گیری: دستگاه دنسیتومتر از یک جریان اشعه ایکس بسیار کم انرژی استفاده می‌کند که از طریق استخوان بدن عبور می‌کند. سنسورهای خاص برای اندازه‌گیری مقدار اشعه ایکس باقیمانده به کمک فیلم‌های حساس به اشعه ایکس استفاده می‌شوند. دنسیتومتر دو بار اشعه ایکس به استخوان‌ها اعمال می‌کند؛ یک بار به استخوان و دیگری به یک منطقه مرجع (که دارای تراکم مشخصی است).

4. تحلیل نتایج: با توجه به میزان جذب اشعه ایکس توسط استخوان‌ها، دستگاه دنسیتومتر تراکم استخوان را اندازه‌گیری می‌کند و نتیجه را به صورت عددی (تعداد تراکم استخوان به واحد حجم) یا T-score و Z-score (مقایسه با استاندارد جنسیت و سن) اعلام می‌کند.

نتیجه این آزمایش به پزشک شما ارائه می‌شود و به او کمک می‌کند تا سلامت استخوان‌های شما را ارزیابی کرده و در صورت نیاز تدابیر مناسبی را برای حفظ استخوان‌های سالم و کنترل آن ترتیب دهد.

نحوه آماده سازی برای آزمایش تراکم استخوان چگونه است؟

سوالی که بسیاری از افراد در مورد آماده سازی برای آزمایش تراکم استخوان می پرسند این است که برای انجام این آزمایش بایستی ناشتا باشند؟

پاسخ خیر است. برای انجام آزمایش تراکم استخوان نیازی به ناشتا بودن ندارید. این آزمایش نیازی به مصرف غذای خاص قبل از انجام آن ندارد. شما می‌توانید مانند هر روز دیگر، غذای عادی خود را مصرف کنید و به آزمایش تراکم استخوان بروید.

در واقع، عملکرد گوارشی یا مصرف غذا، به طور کلی تأثیر چندانی بر نتایج آزمایش تراکم استخوان ندارد. اطمینان حاصل کنید که آزمایش را به تعیین وقت مناسب و توصیه پزشک خود برگزار می‌کنید.

اما به همان اندازه که آزمایش تراکم استخوان نیاز به ناشتا بودن ندارد، بهتر است همچنان نکات زیر را رعایت کنید:

1. از راهنمایی پزشک خود پیروی کنید: اگر پزشک شما هر توصیه خاصی درباره آماده‌سازی قبل از آزمایش داده است، حتماً آن را رعایت کنید.

2. در مورد داروهایی که مصرف کنید با پزشک خود صحبت کنید: اگر داروهای خاصی مصرف می‌کنید، به پزشک خود درباره آن‌ها اطلاع دهید. بعضی داروها می‌توانند بر روی نتایج آزمایش تراکم استخوان تأثیر بگذارند.

3. اطلاع از بارداری: اگر باردار هستید یا احتمال بارداری وجود دارد، حتماً به پزشک خود اطلاع دهید. برخی آزمایش‌های تراکم استخوان برای خانم های باردار مناسب نیستند.

4. اطلاع از تاریخچه بیماری‌ها: اگر تاریخچه بیماری‌های خاصی دارید که ممکن است تأثیرگذار بر روی سلامت استخوان‌ها باشد، به پزشک خود اطلاع دهید. این اطلاعات می‌توانند در تفسیر نتایج آزمایش مفید باشند.

در هر صورت، بهتر است قبل از انجام آزمایش، با پزشک خود در مورد توصیه‌های آماده‌سازی خاص مرتبط با شرایط خود مشورت کنید.

تفسیر جواب آزمایش تراکم استخوان چگونه است؟

تفسیر جواب آزمایش تراکم استخوان توسط پزشک متخصص انجام می‌شود و نتایج آزمایش باید با سایر اطلاعات پزشکی و تاریخچه بیماری شما در نظر گرفته شود. این آزمایش نتایج مربوط به تراکم استخوان‌ها را در قالب اعدادی ارائه می‌دهد که به کمک آنها، پزشک می‌تواند سلامت استخوان‌های شما را ارزیابی کند و در صورت نیاز، تدابیر مناسبی را برای مراقبت از سلامت استخوان‌ها و کنترل اوستئوپوروز تعیین کند.

دو معیار اصلی در آزمایش تراکم استخوان عبارت‌اند از:

1. T-score: این معیار نشان‌دهنده‌ی تراکم استخوان شما نسبت به میانگین نرمال است (نسبت به جنسیت و سن بیمار). اگر T-score شما بین +1 تا -1 باشد، به عنوان نرمال تشخیص داده می‌شود. اگر کمتر از -1 باشد، احتمال اوستئوپوروز (کاهش تراکم استخوان) وجود دارد.

2. Z-score: این معیار نشان‌دهنده‌ی تراکم استخوان شما نسبت به میانگین جمعیتی با همان سن و جنسیت بیمار است. این معیار معمولاً برای افراد جوان و کودکان استفاده می‌شود و نتیجه‌ای بین +2 تا -2 به عنوان نرمال تشخیص داده می‌شود.

نتایج آزمایش تراکم استخوان می‌تواند به صورت زیر باشد:

- T-score بالاتر از 1-: نرمال

- T-score بین 1- و 2.5- : کمی کاهش تراکم استخوان (اوستئوپنی)

- T-score کمتر از 2.5- : اوستئوپوروز (کاهش تراکم استخوان)

اگر نتایج آزمایش نرمال نیستند یا نشانه‌هایی از اختلالات استخوانی وجود دارد، پزشک شما ممکن است نیاز به بررسی‌های تکمیلی تر داشته باشد تا علت و شدت کاهش تراکم استخوان را تعیین کند و برنامه‌ای برای مدیریت سلامت استخوان‌ها برای شما ترتیب دهد.

برای بررسی دقیق تر، پیشنهاد می کنیم تا تفسیر نتایج آزمایش تراکم استخوان در اسکن طب را مطالعه فرمایید.

چگونه نوبت آزمایش تراکم استخوان بگیریم؟

همه این مطالبی که مطرح گردید در خصوص سنجش تراکم استخوان و آزمایش یا اسکن تراکم استخوان تکمیل نمی شود مگر اینکه به شما روشی راحت و آسان معرفی کنیم تا بدون دغدغه، از نردیک ترین مرکز انجام آزمایش تراکم استخوان برای خود و یا یکی از اعضای خانواده خود نوبت آزمایش تراکم استخوان بگیرید.

زیرا بسیاری از افراد همواره این مساله را اصلی ترین چالش خود در این زمینه می دانند. هدف ما هم کمک به این افراد است. در این قسمت پس از بررسی روش های ممکن ما با اسکن طب آشنا شدیم. اسکن طب یک پلتفرم بسیار جالب و جذاب در حیطه تصویربرداری پزشکی است که تقریبا تمامی حوزه های آن را پوشش داده است.

یکی از کارهایی که اسکن طب انجام می دهد، که بسیار هم جذاب است، اتصال بیماران مختلف از سراسر کشور به مراکز تصویربرداری پزشکی است. شما می توانید در اسکن طب www.scanteb.com، بسته به نوع اسکن یا آزمایش خود، از نزدیک ترین مرکز به محل زندگی خود، به صورت رایدگان و در زمان دلخواه خود، نوبت آزمایش تراکم استخوان بگیردید. کافی است تا سری به لینگ نوبت دهی اینترنتی اسکن طب بزنید.