به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه پیام ما،کشورهایی که در وضعیت کمیابی آب به سر می‌برند، به‌جای استفاده از منابع محدود خود می‌توانند به واردات «آب مجازی» فکر کنند. آب مجازی آبی است که برای تولید کالا در جاهای دیگر استفاده می‌شود.
رد پای آب ابزاری است که پژوهشگران و فعالان محیط زیست برای سنجش میزان استفاده آب برای تولید محصولات کشاورزی و کالاهای مختلف پیشنهاد داده‌اند. این ایده، مبتنی‌بر رد پای کربن است که میزان انتشار دی‌اکسید کربن فعالیت‌های مختلف را اندازه‌گیری می‌کند. همانند دی‌اکسید کربن و دیگر گازهای گلخانه‌ای، ایدهٔ مطرح‌شده این است که خانوارها، شرکت‌ها و کشورها باید رد پای آب خود را کاهش دهند. گروه‌هایی مانند شبکهٔ رد پای آب (Water Footprint Network)، دولت‌ها و شرکت‌ها را تشویق می‌کنند تا این رویکرد را در پیش گیرند.
خطر در این است که استفاده از رد پای آب می‌تواند افراد فقیر را فقیرتر و آسیب‌پذیرتر کند. برای نمونه، این وضعیت تقریباً در کنیا اتفاق افتاد. فعالان محیط زیست تهدید کردند که گل رُزهایی را که کنیا برای روز ولنتاین به اروپا صادر می‌کند، تحریم خواهند کرد. آنها معتقد بودند که تولید گل با استفاده بیش از اندازه از آب دریاچهٔ «نایواشا» (Naivasha) صورت می‌گیرد و به اکوسیستم آن خسارت می‌زند.
اما مزارع گل، به‌ازای هر قطره آب، بیش از هر استفادهٔ دیگر آب، درآمد بسیار بیشتری را برای گذران معیشت گل‌کاران تولید می‌کنند. در زمانی که کنیا درگیر خشونت‌های سیاسی بود، افزایش بیکاری و در نتیجه، عواید مالیاتی کمتر برای فراهم‌ساختن خدمات عمومی می‌توانست تنش اجتماعی و بی‌ثباتی را تشدید کند. در این میان گل‌کاران پیرامون دریاچه، نقش مهمی در جلوگیری از بدتر شدن اوضاع اجتماعی ایفا کردند.با تحلیل آب مجازی و رد پای آب، اقتصاددانان می‌توانند تشخیص دهند که کدام کشورها به‌سبب استفاده کارا از منابع آب دارای مزیت نسبی در برخی محصولات هستند
به طور کلی، زارعان می‌دانند که کشت چه نوع محصولی با شرایط محیطی متناسب است. بنابراین، برای نمونه از برنج‌کاری در محیط بیابانی پرهیز می‌کنند، مگر اینکه دلیل خوبی برای این کار وجود داشته باشد. زارعان به غیر از آب، عوامل زیادی را در نظر می‌گیرند. مهمتر از همه این است که آیا بازاری برای محصولات آنها وجود خواهد داشت یا خیر؟
خطرات
با اینکه رد پای آب، معیار مهمی است و می‌تواند روشنگر و مفید باشد، اما می‌تواند به تصمیمات بد نیز بینجامد. رد پای آب می‌تواند برای تشویق شرکت‌ها و کشورها به پرهیز از استفاده -و حتی ممنوع‌کردن- محصولات مناطقی که با استانداردهایشان مطابقت ندارند، به کار رود.اینکه بدانید چه مقدار آب برای تولید شلوار جین نیاز است، بعید است به شما در تصمیم‌گیری بهتر در خرید لباس کمک کند. شکر موجود در قهوه می‌تواند از نیشکر دیم در آفریقای جنوبی یا برزیل باشد که هر دو تأثیر کمی بر رودخانه‌های محلی دارند. یا می‌تواند از مزارع آبی در بیابان سودان به دست آمده باشد که به شبکه‌ای از سدها و کانال‌ها وابسته است و جریان‌های پائین‌دست را کاهش می‌دهد.مشکل این است که برخی معتقدند فراهم‌آوردن ابزارهایی که نشان دهد استفاده آب در کجاها تأثیر منفی دارد، می‌تواند به بهبود اوضاع کمک کند. این فکر مشکلات زیادی پدید می‌آورد
وضعیت پیچیده‌تری نیز وجود دارد. برخی کشورها، آب مجازی بیشتری را به‌شکل مواد غذایی که در مناطق دیگر تولید شده است، در مقایسه با صادرات آب مجازی خود وارد می‌کنند. برای نمونه، کشورهای جنوب آفریقا، غلات آب‌بر مانند برنج را از کشورهایی مانند تایلند خریداری می‌کنند. همچنین، محصولات کمتر آب‌بر مانند میوه و تنباکو را به ایالات متحدهٔ آمریکا، اروپا و چین صادر می‌کنند که دلارهای بیشتری کسب می‌کنند و اشتغال‌زایی بیشتری دارد. اما جریان آب مجازی در تجارت کشاورزی، همیشه از کشورهای پرآب به کشورهای کم‌آب نیست.
برای نمونه، دو کشور آفریقای جنوبی و مالاوی نسبت به همسایگان خود به‌ازای هر نفر، موجودی آب کمتری دارند. رد پای آب توصیه می‌کند که این دو کشور باید از آب کمتری برای کشاورزی استفاده کنند، و کشورهای دیگر می‌توانند غذای کافی مورد نیاز آنها را تولید کنند. بااین‌همه، آفریقای جنوبی، صادرکنندهٔ آب مجازی در شکل مواد غذایی است که به دیگر کشورهای جامعهٔ توسعهٔ آفریقای جنوبی می‌فروشد. مالاوی، اتکای زیادی به کشاورزی دارد، زیرا مردم آن گزینه‌های اقتصادی کمی دارند.
ممکن است در درازمدت، تولید به کشورهای دیگر منتقل شود. بااین‌همه، در حال حاضر بیشتر کشورهای جنوب آفریقا، منابع مالی، تکنولوژی، زیرساخت و نهادهای لازم را برای پرکردن این شکاف ندارند. به همین دلیل است که آفریقای جنوبی، با اینکه کمیاب‌ترین کشور از نظر آب در این منطقه به‌شمار می‌آید، غذا را به کشورهایی صادر می‌کند که آب، زمین و نیروی کار بیشتری دارند.
استانداردهای متفاوت
تجارت کشاورزی برخی کشورها نشان می‌دهد که در واقعیت، چگونه دربارهٔ استفاده از آب تصمیم‌گیری می‌شود و چرا رد پای آب می‌تواند بسیار گمراه‌کننده باشد. اقتصاددانان اشاره می‌کنند که آب مجازی و رد پای آب تنها می‌تواند مزیت مطلق کشورها را از نظر آب آشکار سازد. به بیانی دیگر، با تحلیل آب مجازی و رد پای آب، اقتصاددانان می‌توانند تشخیص دهند که کدام کشورها به‌سبب استفادهٔ کارا از منابع آب دارای مزیت نسبی در برخی محصولات هستند. یعنی مزیت نسبی و هزینهٔ فرصت -یعنی آب برای چه چیز دیگری می‌تواند استفاده شود- تعیین می‌کند تولید کجا صورت می‌گیرد. دسترسی به سرمایه، تکنولوژی، زیرساخت و بازارها به‌جای آب و زمین زیاد، عواملی هستند که تعیین‌کنندهٔ تجارت میان کشورها هستند.
این مسائل، مهم هستند زیرا تصمیم‌گیری دربارهٔ چگونگی استفاده از آب باید در کشورهای مربوطه صورت گیرد. این کار می‌تواند با برنامه‌ریزی ملی و منطقه‌ای انجام شود. همچنین از طریق تصمیمات فردی کشاورزان بزرگ و کوچک صورت می‌گیرد که با مشاهدهٔ فرصت‌های جدید یا کمیابی آب، محصولاتی را که می‌کارند تغییر می‌دهند.
مشکل این است که برخی معتقدند فراهم‌آوردن ابزارهایی که نشان دهد استفاده آب در کجاها تأثیر منفی دارد، می‌تواند به بهبود اوضاع کمک کند. این فکر مشکلات زیادی پدید می‌آورد. بخشی از مشکل در این است که کشورها و مناطق مختلف، استانداردهای متفاوتی دارند. اروپایی‌ها نمی‌خواهند اجازه دهند در محیط آبی خود تغییر صورت گیرد. در سوی دیگر، رهبران آفریقا خواهان افزایش هشت‌برابری استفاده از آب در این قاره در چند دههٔ آینده هستند که به سرمایه‌گذاری گسترده در زیرساخت‌ها نیاز دارد.
در جمع‌بندی باید گفت ازآنجاکه تأثیر استفاده و مدیریت آب، محلی است، تصمیم‌گیری دربارهٔ توسعهٔ آب نباید به دست مردم کشورهای دیگر با اولویت‌های متفاوت انجام شود. رد پای آب ممکن است اطلاعات جالبی فراهم سازد، اما تفسیر آنها غالباً فضا را ابهام‌آلود می‌کند. نباید شتابزده و بی‌حساب و کتاب از آن به‌عنوان ابزاری برای تصمیم‌گیری استفاده کرد.
نظر شما