به گزارش سلامت نیوز در این نشست که هفته گذشته به دعوت اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران در محل این اداره کل برگزار شد جمعی از متخصصان دانشگاهی و پژوهشگران، کارشناسان، کنشگران و صاحب نظران دو استان گلستان و مازندران و اصحاب رسانه حضور داشته و به بررسی موضوع پرداختند. این نشست با محوریت تراز آب دریای خزر و سناریوهای پیش رو، تاثیرات تراز اب دریای خزر بر خلیج گرگان و تالاب میانکاله، چرایی و چگونگی حفظ واحیای خلیج گرگان و تالاب میانکاله برگزار شد.

برسی دیدگاه های مختلف

خلیج گرگان خشک شده و این ماجرا دخل چندانی به تغییر اقلیم ندارد. این رویکرد، از سوی بخشی از متخصصان حاضر در نشست، عنوان شد. آنها بر این باورند که با توجه به قرار گرفتن خزر و خلیج گرگان در بخش های شمالی زمین، تاثیر پدیده تغییر اقلیم بر آنها چندان جدی نخواهد بود و میزان افزایش یا کاهش تراز آب دریای خزر بیشتر به سیاست های روسیه در ارتباط با "ولگا" و دیگر سیاست های داخلی این کشور از جمله کشاورزی آن، بستگی دارد. از آنجا که اگر قرار باشد بخش های جنوبی خزر خشک شود ابتدا بخش های شمالی، دلتای اورال و ولگا خشک خواهد شد و بر این اساس، روسیه نخواهد گذاشت تراز آب خزر از یک نقطه مشخص پایین تر بیاید.

در مقابل، برخی این موضوع را رد کرده و تاکید کردند که پدیده تغییر اقلیم، کاهش بارش ها، افزایش دما و تبخیر و دیگر عوامل از این دست ارتباط تنگاتنگی با کاهش تراز آب دریای خزر و در نتیجه خشک شدن بیشتر خلیج گرگان خواهد داشت.

به گمان برخی از این پژوهشگران، پدیده "ریزگرد" نتیجه اصلی این خشکی بوده که می تواند باعث از دست رفتن کارکردهای اکولوژیک تالاب شده و آثار و عواقب زیانباری را بر شهرها و روستاها و سکونت گاه های انسانی اطراف همجوار داشته باشد؛ همچنان که در سال های گذشته شاهد طوفان ریزگرد از خلیج تا گرگان و گنبد و شرقی ترین نقاط استان گلستان بودیم که بزرگ ترین آن در 1402 رخ داد. اگر چه چند تن از متخصصان نیز عقیده داشتند که خشکی خلیج، نمی تواند موجب بروز پدیده ریزگرد شود.

چه باید کرد؟

نیازمندیم تا پهنه خلیج گرگان و کارکردهای اکولوژیک آنرا حفظ کنیم. این، موضوعی است که اغلب شرکت کنندگان در این نشست، بر آن اجماع داشتند. اما اینکه حفاظت چگونه صورت بگیرد موضوعی است که برای آن نظر مشترکی وجود ندارد؛ هر چند اکثریت بر "دخالت با رویکرد اکولوژیک" تاکید داشتند.

تاکنون راه حل ها و دیدگاه های متعددی برای حفظ اکوسیستم خلیج گرگان عنوان شده که در نهایت می توان آنها را به چند دسته عنوان بندی کرد.

دسته نخست آنانی هستند که می گویند حالا که تراز آب دریای خزر در حال پایین رفتن است پس ما خلیج را به همین شکل خشک، جنگل کاری کرده و از آن استفاده هایی مانند حوزه گردشگری و ... داشته باشیم.

دسته ای دیگر می گویند که هزینه درخت کاری بسیار بالاست و برای هر هکتار رقمی برابر با 35 تا 40 میلیارد تومان بودجه صرف می شود. علاوه بر این، هزینه نگهداری و داشت نهال های کاشته شده برابر با 25 تا 30 میلیارد تومان است که در نهایت برای 50 هزار هکتار اراضی خشک خلیج گرگان، تنها در سال نخست، معادل 3ونیم همت هزینه صرف می شود. ضمن اینکه در نهایت به نتیجه نیز نخواهیم رسید؛ چرا که مهم تر از "کاشت" درخت، مرحله "داشت" آن است که علاوه بر هزینه های بسیار بالا، نتیجه دلخواه را نخواهد داشت.

برخی متخصصان نیز بر این باور هستند که لازم نیست ما در بخش های خشک شده خلیج گرگان، درخت بکاریم؛ بلکه گیاهان شورپسند بومی خود به خود در آنجا رشد کرده و جلوی پدید آمدن کانون غبار با منشا نمک خواهند شد.

جمعی هم بر این نکته تاکید می کنند که رها کردن خلیج و خشک شدن بیشتر آن، خطر تصاحب اراضی آن را بر اساس "قانون اراضی مستحدثه" توسط وزارت نیرو به دنبال خواهد داشت.

برخی نیز راهکار "پمپاژ آب" و جمعی نیز "لایروبی" دوباره خلیج را تنها راهکار برای احیا آن می دانند.

در انتهای این نشست با تاکید بر این نکته که بررسی ها ادامه خواهد داشت رسیدن به یک راهکار مطلوب به برگزاری جلسات بعدی و بررسی بیشتر و بحث و تبادل نظر موکول شد. همچنین میزان اثربخشی لایروبی کانال آشوراده و نیز مطالعات امکان سنجی انتقال آب خزر به خلیج گرگان و تالاب میانکاله طرح شده و مورد بررسی قرار گرفت. 

گفتنی است در این نشست علیرغم دعوت از طراحان راهکار "درختکاری در خلیج گرگان" ، عدم حضور آنها پرسش برانگیز بود.