به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایسنا، مطالعات متعدد نشان داده‌اند که مصرف بیش‌ازحد ویتامین‌ها و مکمل‌های غذایی می‌تواند نه‌تنها بی‌فایده، بلکه خطرناک باشد. این محصولات که در نگاه عموم اغلب «بی‌ضرر» تلقی می‌شوند، در صورت استفاده نادرست، ممکن است به بروز مسمومیت، اختلال عملکرد اندام‌های حیاتی و حتی مرگ منجر شوند.

مکمل‌ها دارو نیستند

کارشناسان تأکید دارند که مکمل‌ها، دارو نیستند بلکه محصولاتی تجاری‌اند که فقط باید برای جبران کمبودهای تغذیه‌ای خاص استفاده شوند. استفاده بی‌رویه از آن‌ها به‌عنوان راه میانبر برای «سلامتی» می‌تواند سلامت مصرف‌کننده را در معرض خطر جدی قرار دهد.

آمار مصرف نگران‌کننده است

براساس اعلام سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA)، بیش از ۷۵ درصد مردم ایالات متحده دست‌کم از یک مکمل استفاده می‌کنند. بسیاری از آن‌ها تصور می‌کنند هرچه بیشتر از این محصولات استفاده کنند، سالم‌تر خواهند بود؛ در حالی که واقعیت کاملاً برعکس است.

خطرات مصرف بیش‌ازحد ویتامین‌ها

ویتامین‌ها به دو دسته محلول در آب و محلول در چربی تقسیم می‌شوند:

• ویتامین‌های محلول در آب مانند ویتامین C و گروه B معمولاً از طریق ادرار دفع می‌شوند، اما زیاده‌روی در مصرف آن‌ها نیز می‌تواند مشکلات گوارشی یا عصبی ایجاد کند.

• ویتامین‌های محلول در چربی مانند A، D، E و K در بدن انباشته می‌شوند و احتمال مسمومیت در صورت مصرف بیش‌ازحد آن‌ها بسیار بیشتر است.

مواد معدنی مانند آهن، کلسیم و روی نیز در صورت مصرف بیش‌ازحد می‌توانند موجب آسیب‌های شدید شوند.

نشانه‌های هشداردهنده مصرف بیش‌ازحد مکمل‌ها

علائم اولیه مسمومیت یا مصرف بی‌رویه مکمل‌ها شامل:

• تغییر رنگ ادرار (شفاف یا غیرعادی)

• مشکلات گوارشی مانند تهوع، اسهال یا دل‌درد

• سردرد، سرگیجه یا گزگز دست و پا

• خستگی مزمن، ریزش مو، تغییر رنگ پوست

• نتایج غیرطبیعی آزمایش‌های کبد و کلیه

علائم اختصاصی برخی مکمل‌ها:

1. تپش قلب یا درد قفسه سینه: ممکن است به دلیل مکمل‌های حاوی کافئین بالا یا تداخل با داروهای قلبی باشد.

2. واکنش پوستی یا آلرژیک: مصرف بیش‌ازحد ویتامین یا مواد گیاهی می‌تواند موجب بثورات پوستی یا کهیر شود.

3. ادرار تیره و زردی پوست: نشانه‌ احتمال آسیب کبدی شدید است.

4. سرگیجه: ممکن است ناشی از مسمومیت آهن باشد.

5. نفخ یا گاز: برخی مکمل‌های فیبر یا ویتامین C در دوزهای بالا منجر به مشکلات گوارشی می‌شوند.

مکمل‌هایی که نباید هم‌زمان مصرف شوند

برخی مکمل‌ها در صورت مصرف هم‌زمان می‌توانند تأثیر یکدیگر را خنثی یا تقویت کرده و خطر ایجاد کنند:

• کلسیم و آهن: برای جذب با یکدیگر رقابت می‌کنند؛ همچنین جذب داروهای تیروئید مانند لووتیروکسین را مختل می‌کنند.

• ویتامین K: می‌تواند اثربخشی داروهای رقیق‌کننده خون مانند وارفارین را کاهش دهد.

• علف چای (St. John’s Wort): با داروهای ضدافسردگی، داروهای قلبی و ضدبارداری تداخل دارد.

• مصرف چند مکمل حاوی ویتامین A، D یا B با یکدیگر یا استفاده ترکیبی از مکمل‌های محرک (برای انرژی یا کاهش وزن) خطرناک است.

مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۵ نشان داد بیماران مسن مبتلا به سرطان که هم‌زمان از مکمل‌های گیاهی استفاده کرده بودند، با واکنش‌های دارویی ناخواسته مواجه شدند.

مکمل‌ها تحت نظارت دقیق نیستند

بر اساس گزارش نشریه Prevention، سازمان غذا و داروی آمریکا نظارتی شبیه به داروها یا مواد غذایی بر مکمل‌ها ندارد. این یعنی تولیدکنندگان موظف به اثبات کارایی و ایمنی محصول قبل از فروش نیستند و محتویات واقعی بسیاری از این محصولات نیز با برچسب آن‌ها مطابقت ندارد.

مکمل، جایگزین تغذیه نیست

هدف واقعی مکمل‌ها، جبران کمبودهای خاص است، نه جایگزینی برای رژیم غذایی متعادل یا درمان بیماری. به همین دلیل افراد زیر باید در مصرف مکمل‌ها بسیار محتاط باشند:

• افراد مبتلا به بیماری‌های کلیوی، کبدی یا قلبی

• بیماران سرطانی

• افراد تحت درمان با داروهای خاص (رقیق‌کننده خون، داروهای ایمنی‌زا و...)

• زنان باردار یا شیرده و زنانی که قصد بارداری دارند

توصیه نهایی: با پزشک خود شفاف باشید

اگر مکمل مصرف می‌کنید، آن‌ها را به پزشک خود نشان دهید و صادقانه توضیح دهید چه چیزهایی استفاده می‌کنید. بسیاری از بیماران تصور می‌کنند این کار بی‌اعتمادی به درمان تلقی می‌شود، اما در واقع، شفافیت یعنی ایمنی. هرچه پزشک بیشتر بداند، بهتر می‌تواند از شما مراقبت کند.

مصرف مکمل ممکن است ساده به‌نظر برسد، اما بدون آگاهی، این کار می‌تواند پیامدهای جبران‌ناپذیری برای سلامت شما داشته باشد. مکمل‌ها تنها زمانی مفیدند که با تجویز آگاهانه و بر پایه نیاز واقعی بدن مصرف شوند؛ نه بر اساس تبلیغات، توصیه دوستان یا تصور عمومی.