به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایران، در دل جنگل‌ها و شالیزارهای سرسبز مازندران، آب‌های زیرزمینی آرام‌آرام ناپدید می‌شوند. «سرزمین باران» که تا چند سال پیش ۱.۵ میلیارد مترمکعب ذخیره آبی در دل خاک داشت، اکنون طبق گفته مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران به «ایران»، ۱۴۰ میلیون مترمکعب از این منابع حیاتی را از دست داده و دیگر هم قابل بازگشت نیست؛ علت بحران نیز روشن است: افزایش دمای هوا، کاهش نزولات جوی و بهره‌برداری بی‌ضابطه از چاه‌ها در فصول خشکسالی، سفره‌های زیرزمینی استان را به مرز فروپاشی رسانده است؛ بحرانی که اگر مهار نشود، تبعات آن از مرزهای استانی نیز فراتر خواهد رفت.
حیدر داوودیان، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران می‌گوید:«تراز آب زیرزمینی استان مازندران نسبت به دوره درازمدت به شکل تدریجی در حال کاهش است، به گونه‌ای که تغییرات تراز آب در اردیبهشت 1404 نسبت به فروردین 30/0- متر، نسبت به اردیبهشت سال گذشته 81/0 متر و نسبت به اردیبهشت درازمدت 70/1- متر رخ داده است. همچنین تغییرات حجم مخزن در اردیبهشت 1404 نسبت به فروردین 97/4- میلیون مترمکعب، نسبت به اردیبهشت سال گذشته 34/43 میلیون مترمکعب و نسبت به اردیبهشت درازمدت 80/171- میلیون مترمکعب ثبت شده است.»
برداشت‌های بی‌رویه از آبخوان‌ها
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران، افزایش دما در سال‌های اخیر، کاهش نزولات جوی، برداشت‌ها از سفره‌ها (آبخوان‌ها) یا آب‌های زیرزمینی در فصول خشکسالی به دلیل کاهش رواناب رودخانه‌ها را از مهم‌ترین دلایل افت تراز آب زیرزمینی استان برشمرده و تأکید می‌کند:«برداشت‌های بی‌رویه از آبخوان‌ها توسط چاه‌های بهره‌برداری، بیشترین نقش را در رخداد وضعیت کنونی داشته است.»
وی ادامه می‌دهد:«افت تراز سال آب‌های زیرزمینی به صورت کلی از نیمه دوم دهه هشتاد و پس از قانون مجلس در حذف حق‌النظاره، کلید خورد. لذا با کاهش نزولات جوی، میزان آب سطحی در دسترس به نسبت کمتر بوده و در نتیجه با افزایش بهره‌برداری از چاه‌های بهره‌برداری کشاورزی، کاهش تراز آب زیرزمینی پدید آمد.» داوودیان می‌افزاید:«استفاده بخش کشاورزی از چاه‌ها، نقش مهمی در افت تراز آب‌های زیرزمینی داشته و نقش گردشگرپذیر بودن، در اولویت‌های بعدی برای افت تراز قرار می‌گیرد. از طرفی، فصل کشاورزی و گردشگری در نیمه اول سال آغاز می‌شود و همزمانی تعطیلات برای گردشگری و زمان کشاورزی در این زمان همپوشانی دارد؛ لذا مصرف آب در بخش کشاورزی و مصرف بالای آب شرب در این مدت، می‌تواند باعث تشدید وضعیت افت شود، به‌خصوص در سال‌هایی با کاهش نزولات جوی.»
مسدودسازی چاه‌های غیرمجاز
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران تصریح می‌کند:«در صورت تشدید افت سطح آب زیرزمینی، در آبخوان‌های آبرفتی استان به واسطه مجاورت با دریای خزر از شمال و همچنین سفره‌های آب شور در لایه‌های پایینی، شاهد کاهش کیفیت آب و افزایش شوری از عمق و پیشروی زبانه‌های آب شور از سمت دریا به سمت آبخوان‌های ساحلی خواهیم بود. همچنین ادامه روند تشدید افت می‌تواند به فرونشست زمین منجر (فروچاله در اطراف چاه‌های بهره‌برداری) شود که با تشدید خشکسالی‌ها، این روند افزایش خواهد یافت.»
طبق گفته این مقام مسئول، «در حال حاضر قریب به 4000 حلقه چاه غیرمجاز در استان مشمول انسداد و برخورد قانونی است که در شرف اجرا می‌باشد. در سنوات اخیر نیز نزدیک به 1264 حلقه چاه غیرمجاز مسدود و تعداد 1201 حلقه چاه هم مجهز به کنتور و شمارشگر شده است. برای افزایش آگاهی عمومی در خصوص تأثیر مخرب برداشت‌های غیرمجاز منابع آب زیرزمینی، نسبت به برگزاری نشست‌هایی با حضور ائمه جمعه و جماعت، کشاورزان و جوامع محلی، دانش‌آموزان (در قالب طرح داناب)، دهیاران، بخشداران و... و همچنین طرح موضوع و پیگیری در شورای حفاظت از منابع آب و سازگاری با کم‌آبی استان اقدام شده است.»
داوودیان، نتایج کاهش تراز آب‌های زیرزمینی را افزایش درخواست کف‌شکنی چاه‌های مجاز، افزایش عمق غیرمجاز چاه‌ها، افزایش مصرف انرژی (سوخت فسیلی و برق) به منظور پمپاژ آب از عمق بیشتر، وقوع پدیده فرونشست به صورت منطقه‌ای در صورت تشدید افت تراز آب زیرزمینی (فروچاله)، خشک شدن چشمه‌های آبرفتی واقع در دشت و بروز آثار نامطلوب زیست‌محیطی می‌داند.
آگاه‌سازی جوامع محلی
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران در پاسخ به این سؤال که آیا امیدی به تغییر وضعیت آب‌های زیرزمینی در استان مازندران وجود دارد، می‌گوید:«خیر. با ادامه روند موجود، وضعیت آبخوان‌ها رو به وخامت خواهد رفت و تنها با انجام اقدامات حفاظتی جدی و همراهی مردم و مسئولان، وضعیت بد آبخوان‌ها در همین سطح حفظ شده و رو به زوال نخواهد رفت. لذا برای گذر از وضعیت کنونی در استان به مردم اعم از کشاورزان و جوامع محلی توصیه می‌شود صرفه‌جویی در مصرف آب کشاورزی با اجرای روش‌های آبیاری نوین، استفاده از بذرهای کم‌آب‌بر در زراعت برنج، خودداری از کشت دوم شالی با استفاده از آب‌های زیرزمینی، افزایش آگاهی کشاورزان به منظور خودداری از حفر چاه غیرمجاز، پرهیز از مصرف بی‌رویه کود و سموم کشاورزی و... را در دستور کار قرار دهند.»
داوودیان به نقش مؤثر آگاه‌سازی جوامع محلی در گذر از وضعیت کنونی اشاره کرده و می‌گوید:«قطعاً آگاه‌سازی بومیان هر منطقه با نمایش قابل فهم وضعیت آبخوان‌ها و پیامدهای حاصل از سوء‌بهره‌برداری در آبخوان‌های بحرانی استان‌های دیگر، می‌تواند سطح آگاهی را بالا برده و پذیرش بومیان جهت استفاده روش‌های مؤثر و مدرن بیشتر خواهد شد. در همین راستا دفتر روابط عمومی شرکت آب منطقه‌ای مازندران اقدامات مستمر زیادی در زمینه ترویج اصول کشاورزی از جمله برگزاری جلسه و نشست مدیران ستادی و شهرستانی با کشاورزان و قشرهای تأثیرگذار نظیر روحانیون و شوراها در فصل‌های زراعی و قبل از آن با محوریت میزان آب در دسترس و وضعیت آب زیرزمینی و استفاده اصولی از آب، مخابره گزارش وضعیت منابع آب و برگزاری نشست‌های مختلف با موضوع آب با حضور مدیرعامل مجموعه یا مدیران دفاتر تخصصی در صداوسیمای استان، اجرای طرح داناب در مدارس جهت آگاه‌سازی دانش‌آموزان و کشاورزان، برگزاری نشست، کنفرانس و خانه کشاورز و ارتباط مستمر با دانشگاه از طریق دفتر تحقیقات و مطالعات پایه منابع آب جهت بررسی علمی و فنی وضعیت آب زیرزمینی استان را انجام می‌دهد.»
بــــرش
مدیریت تنش آبی با صرفه‌جویی
طبق گفته مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران به «ایران»، «هم‌اکنون در مخازن سدهای در دست بهره‌برداری (10 سد در حال بهر ه‌برداری با ظرفیت حدود 330 میلیون مترمکعب) به میزان 283 میلیون مترمکعب، معادل 86 درصد ظرفیت مخازن آب تکمیل است که نسبت به روز مشابه سال قبل (256 میلیون مترمکعب) حدود 11 درصد افزایش داشته است. با این حال، در تأمین آب شرب و کشاورزی سال جاری، با توجه به آمار به دست آمده، مشکلی وجود ندارد. لیکن با توجه به ضرورت حفظ ذخیره مخازن سدها برای سال بعد در راستای مدیریت تنش آبی و خشکسالی احتمالی، ضرورت دارد مردم و کشاورزان محترم حداکثر صرفه‌جویی را در مصارف شرب و کشاورزی به عمل آورند. برای تحقق این هدف با تعامل با کشاورزان در سال جاری، به‌رغم وضعیت نسبتاً مناسب ذخایر آبی، نوبت‌بندی در اکثر دشت‌های استان در تأمین آب کشاورزی به منظور حفظ ذخایر آبی اعمال می‌شود.»
وی می‌افزاید:«برای گذر از کم‌آبی و تأمین آب شرب پایدار، رعایت صرفه‌جویی مصارف آب شرب و کشاورزی با اجرای روش‌های مصرف بهینه و کم‌آبیاری اراضی زراعی، مشارکت مردم و کشاورزان در اطلاع‌رسانی از حفر چاه‌های غیرمجاز به‌خصوص در حریم چاه‌ها و چشمه‌های آب شرب، خودداری از آلوده کردن منابع آب سطحی بالادست برای تأمین آب شرب استان و خودداری از بهره‌برداری منابع آب سطحی و چشمه‌های بالادست سدها بدون اخذ مجوز از شرکت آب منطقه‌ای به مردم و کشاورزان توصیه می‌شود.»
نظر شما