سلامت نیوز: بارها و بارها به عوارض چاقی و اضافه وزن اشاره شده، با این حال هشدار درخصوص این مساله، گویا هنوز نتوانسته تاثیر خود را آنچنان شاید و باید بگذارد و سیر افزایش وزن را در جامعه با کاهش روبرو کند. در ایران به دلیل تغییر در شیوه زندگی و الگوی تغذیهای، شیوع چاقی در دهه اخیر افزایش آشکار داشته است. صرفنظر از نوع نگاه ما به چاقی به عنوان یک بیماری یا تنها به عنوان یک عامل خطر، افراد مبتلا به اضافه وزن و چاقی با طیف وسیعی از بیماریها و عوارض حاصله روبرو هستند که نیازمند اقدامات تشخیصی و درمانی دقیق و مبتنی بر شواهد علمی خواهند بود.
دکتر ضیاءالدین مظهری، متخصص تغذیه و رژیم درمانی در گفت وگو با شفقنا زندگی، معتقد است: اختلال در سیستم قلبی-عروقی، پرفشاری خون، بزرگ شدن طرف چپ قلب و نارسایی قلبی-عروقی و اختلالات متابولیکی چون دیابت نوع2، چربی خون، افزایش اوره و اسید اوریک، اختلالات انعقادی، ریوی و تنفسی (قطع تنفس در خواب -آپنه) و سندرم پیکویک و همچنین اختلالات کبدی و صفراوی (کبدچرب و استئاتوزیس و سنگ کیسه صفرا) و اختلالات دستگاه حرکتی، صافی کف پا، خارپاشنه، اختلالات مفصلی به خصوص مفصل زانو، استئوآرتریت و افزایش خطر شکستگی از عوارض چاقی هستند. البته این عوارض محدود به این موارد نمیشوند و عوارض پوستی، پوست چرب، پرمویی و لکههای پوستی (آکانتوزیس نیگریکانس)، شیوع بیماریهای بدخیم افزایش ریسک بروز سرطان رحم، گردن رحم، سینهها، پروستات، کیسه صفرا، مری، روده بزرگ، لوزالمعده، معده، کلیه بافت لنفاوی نیز از دیگر پیامدهای ابتلا به چاقیاند.
وی افزود: تاثیر چاقی بر فعالیتهای اجتماعی، شغلی و بهطور کلی کیفیت زندگی بر هیچکس پوشیده نیست و همه خوب میدانیم که به نوبه خود بار اقتصادی – اجتماعی را افزایش میدهد بهطوری که بیش از 10 درصد هزینههای بهداشتی-درمانی را عوارض مستقیم و غیرمستقیم چاقی به خود اختصاص میدهد ولی با این حال چرا کاهش وزن در بسیاری از افراد به یک معضل تبدیل شده!
دکتر مظهری در اینباره اظهار داشت: «متاسفانه افزایش وزن در کشور ما معضلی جدی است و امروزه بخشی از مشکلات باروری (کاهش شانس باروری) و افزایش خطرات زایمانی به چاقی مربوط است و از عوارض عصبی روانی آن چون کاهش اعتمادبهنفس، درونگرایی و گریز از اجتماع، مشکل شغلیابی یا تبعیض در محیط کار، کاهش شانس همسریابی، احساس اندوه و روزافزون از تبعیضهای گوناگون نیز نباید غافل بود.»
البته به گفته این متخصص تغذیه عوارض متفرقه دیگری چون افزایش ریسک اعمال جراحی، کاهش روزافزون فعالیت و حرکتهای بدن، بروز دور باطل پرخوری عدم تحرک و افسردگی وجود دارند که شاید این بار نگاهی اجمالی به عوارض چاقی و اضافه وزن بتواند برای چند ثانیهای هم که شده خواننده را به فکر فرو ببرد و تلنگری برای کسانی باشد که دچار چاقی و اضافه وزن هستند.
وی در ادامه با اشاره به اینکه درمان قطعی و بدون عوارض چاقی اگر محال نباشد، بسیار مشکل و موفقیتهای به دست آمده بسیار ناپایدار هستند، بیان کرد: «با به کارگیری روشهای اصولی و کاملا علمی، گرچه دستیابی به وزن ایدهال با کمترین عارضه و طولانیترین ماندگاری امکانپذیر است، ولی این دستاوردها به طور دائمی پابرجا نخواهند بود چراکه فقط 5 درصد افراد صبور و پیگیر قادر خواهند بود وزن به دست آمده را در طول 5 سال آینده حفظ کنند و بقیه افراد که کنترل هفتگی روی وزن خود ندارند، بهطور خزندهای افزایش وزنشان دوباره آغاز میشود و حتی به بیش از شروع رژیم داده شده میرسد. حاصل چه برسد به افرادی که از طریق رژیمهای تجاری و جادویی و غیرعلمی، وزنشان را با سرعت کاهش دادهاند و صرفا عوارض جانگاه و لطمات جبرانناپذیری را برای بدن ایجاد کردهاند.»
احتمال بروز چاقی در کودکانی با والدین چاق بیشتر است
مظهری با اشاره به اینکه پیشگیری از عوامل اضافه وزن و چاقیها جزو سادهترین، کمخرجترین و پایدارترین اقدامها به شمار میرود، گفت: «اگر عموم بدانند که درصد بروز چاقی در فرزندان به دنیا آمده از پدر و مادر لاغر دارای اندام متناسب، حدود 9 درصد است ولی این احتمال در صورت چاق بودن یکی از والدین بین 50-41 درصد افزایش مییابد، توجه بیشتری به وزن خود میکنند.»
به گفته این متخصص تغذیه و رژیمدرمانی، درصورتی که هر دوی والدین چاق باشند، خطر ابتلا به چاقی در کودک، از 80-66 درصد فراتر میرود و شاید نتیجهگیری واقعبینانه این باشد که برای پیشگیری از معضل چاقی در جامعه این دو فرد از پیوستن به هم خودداری کنند یا اینکه در صورت اجتنابناپذیر بودن این رویداد، این افراد توجه و دقت بیشتری تغییر سبک زندگی و تغذیه خود و فرزندان حاصل از ازدواج خود داشته باشند زیرا احتمال ابتلا به چاقی در این گروه از کودکان، در صورت عدم تحرک کافی و تغذیه نامتعادل، بیش از سایر کودکان همجنس و هم سالشان خواهد بود و این موضوع در تمام دوره عمر آنها ادامه مییابد.
چاقی مادر در دوران بارداری خطرات متعددی را برای مادر و جنین به همراه دارد
در ادامه گفتوگو استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران از دیگر راهکارهای کمخرج و ساده در پیشگیری از چاقی را داشتن وزن ایدهآل در بارداری دانست و گفت: «بانوانی که اضافه وزن دارند یا مبتلا به چاقی هستند بهتر است برای خدمت به فرزند یا فرزندان آینده خود و حفظ سلامتی آنها، تا زمانی که به وزن ایدهآل نرسیدهاند، از تصمیم برای بارداری خودداری کنند. چاقی مادر در دوران بارداری خطرات متعددی را برای مادر و جنین به همراه دارد. این مادران با انتقال مواد مغذی فراوانتر از طریق جفت به جنین خود، زمینه بروز تغییرات دائمی در اشتها، سوخت و ساز و عملکرد ارگانهای مختلف بدن از جمله غدد درونریز و سیستم عصبی مرکزی (CNS) را برای فرزندانشان فراهم میآورند.البته یکی دیگر از راهکارهای موثر، اصلاح باورهای غلط در ذهن مادران است به خصوص آنهایی که بارداری اولشان است و تصور میکنند سلامتی و زیبایی کودکشان با چاقی ارتباط دارد؛ این مادران عموما با توسل به انواع داروهای اشتهاآور، مکملها و جوشاندههای مختلف، تلاش میکنند تا کودک خود را چاق کنند درحالی که این عمل به خصوص در مورد نوزادانی که زمینه ژنتیکی ابتلا به چاقی در آنها وجود دارد اصلا توصیه نمیشود.»
تغییر در سبک زندگی و توجه به عوامل موثر در بروز چاقی میتواند از ایجاد آن جلوگیری کند. بنابراین به توصیه دکتر ضیاءالدین مظهری، مادرانی که به فرزند خردسال خود با اصرار و بیش از نیاز غذا میدهند باید بدانند که با این کار زمینه ایجاد اختلال بین اشتها و گرسنگی واقعی را فراهم و تعادل بین این دو را مختل میکنند که این امر خود زمینهساز پرخوری در دوران زندگی است و چاقی و بیماریهای ناشی از آن را به وجود میآورد. البته والدین نباید از تاثیر خواب دیر هنگام شبانه کودکان، اختلال در روند ترشح هورمونها، به هم ریختگی ساختار بدنی، نحوه توزیع و انباشتگی چربیها و به خصوص عدم رغبت کودک به خوردن صبحانه در بروز چاقی غافل باشند.
نقش آموزش تغذیه در پیشگیری از بروز چاقیها و تبعات آن
دکتر مظهری معتقد است بیشتر نابسامانیهای تغذیهای در سطح جامعه از عدم آگاهی مادران از یک تغذیه متعادل و مناسب برای فرزندانشان پدیدار میشود که نسل به نسل گسترش یافته و انتقال مییابد بنابراین پیشگیری اصولی و اساسی از این معضل را آموزش تغذیه از سطوح مهدکودکها، دبستانها و دبیرستانها دانست و افزود: «در این میان برنامهریزی دقیق برای آموزش تغذیه به دختران از اهمیت ویژهای برخوردار است چراکه این گروه به دنیا آورندگان و پرورشدهندگان تمام نسل فردا هستند. بنابراین اگر آگاهیهای لازم و تاثیرگذار در زمان مناسب و فرصت کافی به جوانان به خصوص به دختران داده شود، شاید بتوان از نابسامانیهای تغذیهای و تاثیر منفی آن کاست.»
وی در پایان آموزشهایی چون فعالیت جسمی و تحرک کافی، محدود کردن زمان تماشای تلوزیون و بازیهای رایانهای و به جای آنها افزایش مدت زمان بازیهای دستهجمعی و فعالیتهای جسمی در هوای آزاد، عدم گرایش به بیشخوری، بدخوری و ناخنک زدن، پیشگیری از گرایش به میل کردن غذاهای شور، شیرین، پرچرب و تمایل به مصرف غذاهای آسان دسترس و عدم استفاده از پرسهای غذایی خارج از نرم یا مگاپرسیونها، خوردن غذا در یک زمان مشخص و مکان مشخص، عادت به آهسته غذا خوردن و جویدن کامل آنها و عدم جایگزینی آب با نوشابهها و شربتها و کاهش دفعات مصرف غذا در خارج از منزل و محیط خانواده را موثر دانست و گفت: «طبیعی است با رعایت این موارد نه تنها خودشان برای جلوگیری از چاق شدن و حفظ سلامتی و تناسب اندامشان دقت لازم را خواهند داشت، بلکه به نسلی که به وجود خواهند آورد و پرورش خواهند داد، خواهند آموخت که چگونه تغذیه صحیح داشته باشند.»
بارها و بارها به عوارض چاقی و اضافه وزن اشاره شده، با این حال هشدار درخصوص این مساله، گویا هنوز نتوانسته تاثیر خود را آنچنان شاید و باید بگذارد و سیر افزایش وزن را در جامعه با کاهش روبرو کند. در ایران به دلیل تغییر در شیوه زندگی و الگوی تغذیهای، شیوع چاقی در دهه اخیر افزایش آشکار داشته است. صرفنظر از نوع نگاه ما به چاقی به عنوان یک بیماری یا تنها به عنوان یک عامل خطر، افراد مبتلا به اضافه وزن و چاقی با طیف وسیعی از بیماریها و عوارض حاصله روبرو هستند که نیازمند اقدامات تشخیصی و درمانی دقیق و مبتنی بر شواهد علمی خواهند بود.
نظر شما