سلامت نیوز:تعداد دانشگاهها در اغلب کشورهای پیشرفته جهان زیر ٥٠٠ است بهطوری که آلمان ٤١٢، انگلیس ٢٩١، کانادا ٣٢٩، ایتالیا ٢٣٦ و هلند ٤٢٣ دانشگاه دارند و برخی کشورهای اروپایی نظیر نروژ، سوئد، دانمارک، فنلاند و ... زیر ١٠٠ دانشگاه تأسیس کردهاند در دو سال گذشته، ایران با ۵۱ هزار و ۶۰۰ دانشجوی اعزامی جزو ۱۰ کشور نخست اعزام کننده دانشجو به دانشگاههای خارج قرار گرفته است.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از شهروند ، در روزهایی که فارغالتحصیلان بیکار دانشگاهی به بالاترین و استقبال از دانشگاهها به کمترین اندازه خود در دو دهه گذشته رسیده است، طرح ساماندهی آموزش عالی به مراحل اجراییاش نزدیک میشود. مشکلات آموزش عالی اگرچه همواره و به زعم بعضی کارشناسان در ایران وجود داشته اما کمتر کسی است که سال جدیترشدن بحران را ۸۴ نداند؛ روزگاری که دولتمردان جدید برای کاستن از قدرت رقیب سیاسیشان به تضعیف دانشگاه آزاد اسلامی رو آوردند و این راه تضعیف را هم در افزایش قارچگونه دیگر دانشگاهها دانستند.
مثال دانشگاههای غیرانتفاعی شاید تا اندازهای این روند را نشان دهد که تعداد آنها از ۴۴ موسسه در سال ۸۴ به ۳۴۰ موسسه در سال ۹۲ رسید و همه این تغییرات درحالی بود که بسیاری از این موسسات حتی یک عضو هیأتعلمی دایم یا ساختمانی ثابت نداشتند. افزایش واحدهای دانشگاه پیامنور و گسترش علمی-کاربردیها هم بخش دیگری از داستان غمانگیز آموزش عالی در دهه گذشته ایران است که درباره علمی-کاربردیها، فعالیت واحدهای غیرمجاز هم داستان تازهای در آموزش عالی بود. سرگذشت علم و مراکز دانشگاهی ایران به جایی رسیده که حالا همه از لزوم ساماندهی این وضعیت سخن میگویند هرچند که درباره جزییات این سامان اختلاف سلیقه وجود دارد.
پایان دانشگاههای غیرمجاز و شیب ملایم
مهر همین امسال یک بار دیگر وزارت علوم در بیانیهای ۵دانشگاه غیرمجاز را معرفی کرد و به دانشجویان هشدار داد که در انتخاب محل تحصیل خود این ۵ مرکز را انتخاب نکنند. در بخشی از این بیانیه آمده بود: «وزارت علوم به منظور اطلاعرسانی و صیانت از حقوق شهروندی، فعالیتهای غیرمجاز در حوزه آموزش عالی را اطلاعرسانی میکند. بر این اساس، فعالیت آموزشی «دانشگاه صنایع و معادن»، «پردیس بینالمللی توسعه علوم و فنون فارابی»، «پردیس بینالملل رهپویان علم و صنعت»، «مرکز آموزش خانه صنعت و معدن خراسان رضوی» و «واحد و شعب موسوم به مرکز آموزش مدیریت جزیره کیش» غیر مجاز است.»
این نخستینبار نبود که وزارت علوم چنین بیانیهای صادر میکرد و پیش از این هم اسامی چندین دانشگاه غیرمجاز را منتشر کرده بود. فعالیت غیرمجاز برخی واحدهای علمی-کاربردی درحالی است که کارشناسان آموزشی دلیل چنین وضعیتی را حضور و انگیزه بعضی مدیران و صاحبمنصبان در احداث و راهاندازی دانشگاه میدانند. این مشکلات و در کنار آن «جداشدن دانشگاه علمی-کاربردی از رسالت اصلی خود» یعنی پرورش فارغالتحصیلان فنی، تصمیمگیران آموزشی و در رأس آن رئیسجمهوری را وادار کرد تا خواهان کاهش فعالیت دانشگاه علمی- کاربردی شوند.
«حسن روحانی» بهمن پارسال در دستوری پذیرش دانشجو در مراکز علمی-کاربردی وابسته به دستگاههای اجرایی را ممنوع اعلام کرد و فرصت یکسالهای را برای انحلال این مراکز درنظر گرفت. در این ابلاغ روحانی به وزارت علوم و بهداشت آمده بود که «براساس مصوبه شورایعالی اداری موسسات پژوهشی وابسته به دستگاههای اجرایی، از سال تحصیلی ۹۷-۹۸ به هیچ عنوان مجاز به پذیرش دانشجو در هیچیک از مقاطع برای اینگونه موسسات نیستند.» این تصمیم اما با واکنشهای متفاوتی روبهرو شد و چند روز بعد ۱۶۷نماینده مجلس در نامه به رئیسجمهوری خواستار لغو مصوبه شورایعالی اداری در خصوص انحلال مراکز علمی – کاربردی دولتی شدند. در کنار تمام این انتقادات اما روند پذیرشنکردن دانشجوی جدید در این موسسات ادامه پیدا کرد و به نظر میآید در سالهای آینده شاهد پایان فعالیت واحدهای وابسته به مراکز دولتی خواهیم بود.
پرتعداد ولی بیکیفیت؛ تفاوتهای آموزش عالی ایران با جهان
اگرچه پیش از سال ۸۴ هم کیفیت آموزش عالی در ایران رتبه چندان مهمی در دنیا نداشت، اما در در این سالها و چندبرابر شدن واحدهای دانشگاهی، کیفیت آموزش باز هم کاهش پیدا کرده و حالا کار به جایی رسیده که واحدهای دانشگاهی ایران بیشتر از تعداد دانشگاههای بسیاری کشورهای توسعهیافته و پیشتاز در تولید علم است. علاوهبراین در این سالها و با افزایش فارغالتحصیلان، آمار افراد بیکار با مدارک دانشگاهی هم افزایش یافته. دراینباره، آخرین گزارش موسسه پژوهش و برنامهریزی آموزش عالی وزارت علوم، اطلاعاتی از وضعیت آموزش عالی در ایران و در سال ۹۶ منتشر کرده که براساس آن، ۲هزار و ۵۶۹ دانشگاه در کشور وجود دارد.
از این تعداد واحد دانشگاهی، ۵۳۰ واحد سهم دانشگاه آزاد، ۳۰۹ موسسه غیرانتفاعی، ۱۷۰ مرکز فنی حرفه ای، ۴۶۶ مرکز پیام نور، ۹۵۳ واحد علمی- کاربردی و ۱۴۱ مورد هم دانشگاه دولتی( وزارت علوم، تحقیقات و فناوری) در ۳۱ استان است. بر اساس آمار همین موسسه پژوهشی، تعداد ۳ میلیون و ۷۹۴ هزار و ۴۲۰ دانشجو در دانشگاههای ایران مشغول تحصیل هستند که از این تعداد یک میلیون و ۷۲۳ هزار و ۲۶۹ نفر زن و ۲ میلیون و ۷۱ هزار و ۱۵۱ دانشجو مردند و همچنین از کل جمعیت دانشجویی کشور، تعداد یک میلیون و ۵۵۰ هزار و ۷۰ دانشجو در دانشگاه آزاد اسلامی، ۳۳۹ هزار و ۳۲۵ دانشجو در موسسات آموزش عالی غیر دولتی و غیر انتفاعی، ۱۹۷ هزار و ۳۰۵ دانشجو در دانشگاه فنیحرفهای، ۴۷۳ هزار و ۷۹۸ دانشجو در دانشگاه علمی – کاربردی، ۵۴۶ هزار و ۸۸۶ نفر در دانشگاه پیام نور و ۶۸۷ هزار و ۳۶ دانشجو در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مشغول تحصیلند.
اطلاعات گزارش موسسه پژوهش و برنامهریزی آموزش عالی وزارت علوم همچنین نشان میدهد که استانهای کردستان، ایلام، چهارمحالوبختیاری و زنجان کمترین و استانهایی نظیر تهران، آذربایجان شرقی، فارس و خراسانرضوی بیشترین تعداد مراکز و واحد دانشگاهی را دارند. بر اساس گزارش آماری وزارت علوم، تعداد دانشجویان دوره کاردانی سال ۹۶، ۳۳۲۴ نفر در دو دوره روزانه و شبانه بوده و این آمار در دوره کارشناسی ۴۲۷ هزار و ۴۸۳ دانشجو است. مقایسه نتایج این گزارش با موارد مشابه درباره کشورهای پیشرو در زمینه تولید علم دانشگاهی نشان میدهد که ایران از لحاظ تعداد دانشگاه و دانشجو بالاتر از بسیاری از کشورهای پیشرفته قرار دارد.
در این باره کافی است بدانیم در ایران ۲هزارو۵۶۹ دانشگاه وجود دارد، اما بنابر تازهترین اعلام موسسه اسپانیایی CISC ، تعداد دانشگاهها در اغلب کشورهای پیشرفته جهان زیر ٥٠٠ است؛ به عنوان مثال آلمان ٤١٢، انگلیس ٢٩١، کانادا ٣٢٩، ایتالیا ٢٣٦ و هلند ٤٢٣ دانشگاه دارند و برخی کشورهای اروپایی مانند نروژ، سوئد، دانمارک، فنلاند و... زیر صد دانشگاه تاسیس کردهاند. این آمار درباره کشورهای پیشرفته آسیایی مانند سنگاپور و کرهجنوبی نیز تکرار میشود و تنها ژاپن است که کمی پا را فراتر از این قاعده گذاشته و ٩٨٧ دانشگاه دارد. شمار دانشگاهها در استرالیا و نیوزیلند نیز مانند سایر کشورهای توسعهیافته جهان رقمی زیر ٥٠٠ است. علاوهبراین اطلاعات همین موسسه اسپانیایی نشان میدهد که آمریکا با حدود ٣۲۳میلیون نفر جمعیت، ٣ هزار و ٢٨٠ دانشگاه دارد که البته ٥٩ دانشگاه ایالات متحده جزو ١٠٠ دانشگاه برتر جهانند. چین با یک میلیارد و ٣٩٧ میلیون نفر جمعیت تنها ٢ هزار و ۳۱۰ دانشگاه دارد و هند با جمعیت یک میلیارد و ٢٧٤ میلیون نفر ۴ هزار و ۴ دانشگاه دایر کرده است.
خروج دانشجویان از کشور همزمان با دوبرابرشدن تعداد دانشگاههای ایرانی
اگرچه در فاصله سالهای ۸۴ تا ۹۲، تعداد دانشگاههای ایران از ۱۳۰۰ مرکز به ۲هزار و ۵۰۴ مرکز افزایش پیدا کرد، اما این به معنای پایان خروج متقاضیان تحصیلی از کشور نبود. اطلاعات موسسه پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) نشان میدهد که در دو سال گذشته، ایران با ۵۱ هزار و ۶۰۰ دانشجوی اعزامی بعد از کشورهای چین، هند، کرهجنوبی، آلمان، عربستان، فرانسه، آمریکا، مالزی و ویتنام یکی از ۱۰ کشور اول اعزامکننده دانشجو به دانشگاههای خارج قرار گرفته است و آمریکا به عنوان نخستین کشور جذب دانشجویان بینالمللی قرار دارد.
ساماندهی آموزش عالی در راه است
آمار و اطلاعات تعداد کنونی دانشگاههای ایران، تعداد دانشجویان، تعداد فارغالتحصیلان بیکار و همچنین رتبه دانشگاههای ایران در ردهبندیهای معتبر دنیا نشان میدهد که خروجی این شرایط و مسیر، سعادت و آبادی علم در ایران نیست؛ این خلاصه اظهارنظر مسئولان وزارت علوم و کارشناسان دانشگاهی است که این روزها از آغاز «طرح ساماندهی آموزش عالی» در ایران میگویند. براساس این طرح تمام واحدها و رشتههای دانشگاهی یک بار دیگر بازنگری خواهند داشت و متناسب با این آمایش، آموزش عالی در ایران دچار تغییر خواهد شد.
درباره ضرورت این طرح پیش از این «مجتبی شریعتی نیاسر»، معاون آموزشی وزارت علوم گفته که «این طرح درحال بررسی است و مهمترین موضوع آن ساماندهی موسسات آموزش عالی است و اگر دانشگاههای سطح یک در کشور وجود دارند، به واسطه همین طرح بوده؛ این طرح در جهت توانمندسازی و ارتقای مراکز آموزش عالی است و در آن به دنبال انحلال موسسهای نیستیم.» او زمان اجراییشدن این طرح را پیش از پایان سال تحصیلی کنونی دانست و درباره جزییات آن گفته است: «از ویژگیهای اجرای این طرح آن است که مجموعه دانشگاههای کوچک در ارتباط با دانشگاههای بزرگ به صورت همکاری یا قرار گرفتن در زیرمجموعه آنها میتوانند خدمات علمی بهتری را ارایه دهند.» علاوهبر این در روزهای گذشته هم «محمود غلامی»، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری درباره این طرح گفت: «بخشهایی از این طرح مانند توقف پذیرش دانشجو توسط مؤسسات آموزش عالی وابسته به دستگاههای اجرایی و پژوهشگاههای خارج از وزارت علوم بود که اجرا شده است و آنها را نیز به سمت همکاریهای مشترک با دانشگاهها هدایت میکنیم. در مجموع این طرح موجب انسجام و قوام برای کیفیسازی در آموزش عالی کشور میشود.»
نظر شما