سلامت نیوز: بیماران مبتلا به فرسایش پیشرفته و شدید ستون فقرات با مشکل ساییدگی دیسک، تنگی کانال نخاعی و تحت فشار قرار گرفتن ریشه عصب مواجه می‌شوند که به نوبه خود به کمردرد، پادرد، بی‌حسی، ضعف یا به سختی راه رفتن دامن می‌زند.

به گزارش سلامت نیوز، چنانچه چند دیسک در سطوح مختلف ساییده شده باشد، بیمار به عمل‌هایی مانند فیوژن، وسیله‌گذاری (instrumentation) و رفع فشار (دکمپرشن) نیاز پیدا می‌کند. انجام جراحی باز مستلزم کنار زدن بخش زیادی از عضله، تراش دادن استخوان برای دسترسی به فضای دیسک و جایگذاری پیچ و مهره است. اما برای انجام جراحی بسته دیسک کمر کافی است که جراح برش‌های خلفی یا جانبی کوچکی را ایجاد کند، سپس کانال‌های کوچک را از راه این برش‌ها برای دسترسی به فضاهای دیسک به وجود بیاورد و عمل دیسککتومی و فیوژن داخلی را انجام بدهد. جراحی بسته دیسک و ستون فقرات با حداقل تهاجم انجام می‌شود و تزریق‌های کم‌تهاجمی مزایای متعددی دارد که از آن جمله می‌توان به کوچک بودن برش جراحی، بریدن و کنار زدن بخش کوچکی از بافت‌های نرم (مانند رباط‌ها و عضلات)، سرپایی بودن عمل، حداقل درد پس از عمل و دوران نقاهت سریع اشاره کرد.

فتق دیسک کمر چیست؟

ستون فقرات از تعداد زیادی مهره تشکیل می‌شود که روی یکدیگر قرار گرفته‌اند. بین این مهره‌ها دیسک‌هایی قرار دارد که مانند ضربه‌گیر عمل می‌کند. دیسک‌های ضربه‌گیر شبیه به دونات‌های ژله‌ای هستند و مرکزی دارند که از ماده‌ای ژلاتینی مانند پر شده است. انعطاف‌پذیری دیسک‌ها به موازات بالا رفتن سن کمتر می‌شود و در نتیجه دیسک شکننده‌تر می‌شود. ساییدگی دیسک یکی از پیامدهای طبیعی بالا رفتن سن است که می‌تواند با درد همراه باشد.

احتمال برجستگی و بیرون‌زدگی دیسک در هر جهتی ـ جلو، مرکز، عقب یا طرفین ـ وجود دارد، هر چند بیرون‌زدگی رو به عقب و کنار در راستای عصب‌های نخاعی شایع‌تر است.

فتق دیسک علت درصد اندکی از موارد کمردرد است. هرچند از فتق دیسک غالباً با اصطلاح "سر خوردگی دیسک" یاد می‌شود، اما این اصطلاح درست نیست، چون دیسک هرگز از جای خود سر نمی‌خورد و خارج نمی‌شود. دیسک‌ها با بافت پیوندی به مهره‌های بالا و پایین خود متصل هستند. فتق دیسک ممکن است با بیرون زدن ماده ژلاتینی مرکز دیسک همراه باشد یا نباشد. دیواره دیسک (آنولوس) گاهی اوقات ترک برمی‌دارد و در نتیجه ماده ژلاتینی وسط دیسک بیرون می‌زند، البته در این حالت نیز همچنان به نوکلئوس پولپوزوس متصل است. گاهی اوقات نیز ماده بیرون زده دیسک از هسته دیسک جدا می‌شود و در بدن حرکت می‌کند.

برجستگی دیسک زمانی اتفاق می‌افتد که دیواره دیسک تغییر شکل بدهد، برجستگی لزوماً همان فتق دیسک نیست و در این حالت هسته دیسک همچنان پشت دیواره دیسک محبوس است. برجستگی دیسک هرگز به درمان جراحی نیاز پیدا نمی‌کند.

علل فتق دیسک کمر

گاهی اوقات دیسک در اثر زمین خوردن یا تقلای شدید پاره می‌شود، در نتیجه هسته دیسک از دیواره دیسک بیرون می‌زند و به عصب‌های خروجی از نخاع فشار می‌آورد. در این حالت مشکل فتق دیسک پیش می‌آید که با درد کمر یا گردن همراه است. برای مثال وقتی مدتی طولانی می‌نشینید و ناگهان جسم سنگینی را بلند می‌کنید، این حرکت نامناسب ممکن است منجر به فتق دیسک شود.

علائم فتق دیسک

بیماران گاهی اوقات درد شدید و غیرقابل تحملی را که در اثر کشیدگی عضلات احساس می‌کنند، به اشتباه به فتق دیسک نسبت می‌دهند.

چون ریشه‌های عصب مانند سیم‌های تلگراف به بخش‌های دیگر بدن می‌رود، یکی از عوارض شایع فتق دیسک دردی است که در نقاط دیگر بدن احساس می‌شود. پا درد زیر زانو یکی از علائم شایع فتق دیسک است. این درد انتشاری درد رادیکولر یا رادیکولوپاتی نیز گفته می‌شود. کمردرد بدون پا درد غالباً پیامد فتق جزئی دیسک یا مشکلات داخلی دیسک است.

چه زمانی جراحی بسته دیسک کمر توصیه می شود؟

اکثر کمردردهایی که با علائم عصبی همراه نیستند، واکنش مناسبی به درمان‌های غیرجراحی محافظه‌کارانه نشان می‌دهند. با این حال اگر بیمار دچار درد شدید و علائم عصبی باشد، عملکرد عصبی‌ مختل شده باشد و نتوان علائم را با روش‌های غیرجراحی کنترل کرد، معاینه عصبی به منظور بررسی عملکرد سیستم عصبی مرکزی انجام می‌شود و جراحی در صورت لزوم توصیه می‌شود.

مسلماً هیچ کس دوست ندارد تن به تیغ تیز جراحی بدهد، اما جراحی برای بسیاری از بیماران دچار فتق دیسک تنها راه برای تسکین دائمی درد و برگشت به زندگی عادی است. اگر عصب‌های اطراف  آسیب دیده باشد و درد غیرقابل تحمل شده باشد یا علائم فلج شدن آشکار شده باشد، روش‌های غیرجراحی مانند فیزیوتراپی دیگر کارساز نخواهد بود. زمانی که اختلال‌های حسی تشدید می‌شود، بیمار فلج می‌شود یا حتی عملکرد اندام‌های بدن مختل می‌شود، چاره‌ای جز انجام جراحی باقی نمی‌ماند. در چنین شرایطی احتمال دارد که آسیب غیرقابل برگشت و جبران‌ناپذیری به ریشه‌های عصب وارد شود. جراح بافت برجسته دیسک را که  به عصب فشار می‌آورد، طی عمل جراحی برمی‌دارد.

جراحی فتق دیسک به روش میکروسرجری

 

جراح در تمام روش‌های جراحی سعی می‌کند که بیشترین مقدار ممکن از بافت بیرون زده دیسک را ضمن حفظ بافت سالم بردارد تا به این ترتیب فضای بیشتری در اختیار ریشه عصب تحت فشار قرار بگیرد. جراحی باید در نهایت دقت انجام شود تا آسیبی به بافت‌های مجاور وارد نشود. میکرودیسککتومی یا جراحی برداشتن دیسک عمل استانداردی است که برای درمان فتق دیسک انجام می‌شود. برای انجام عمل میکروسرجری باز لازم است که جراح برشی به طول سه تا پنج سانتی‌متر را بالای ستون فقرات ایجاد کند. جراح برای یافتن ماده بیرون زده دیسک از میکروسکوپ جراحی و وسایل خاص استفاده می‌کند، سپس ماده دیسک را با ابزاری دقیق برمی‌دارد. حال بیماران معمولاً بلافاصله پس از جراحی بسیار بهتر می‌شود، با این حال احتمال کمی وجود دارد که جای زخم جراحی باقی بماند. این عمل تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود و بیمار در طول عمل باید روی شکم بخوابد.

جراحی آندوسکوپی فتق دیسک کمر، جایگزین عمل باز

جراحی باز معمولی به سرعت جای خود را به تکنیک‌های جراحی مدرن می‌دهد. یکی از این روش‌های مدرن، جراحی بسته کم‌تهاجمی دیسک کمر است که از راه سوراخی بسیار کوچک، موسوم به "سوراخ کلید" و با استفاده از وسایل و دستگاه‌های خاص انجام می‌شود و هیچ نیازی به استفاده از تیغ ندارد. تکنیک آندوسکوپی کم‌تهاجمی درمان بسیار کم‌برخوردی برای فتق دیسک کمر است. جراحی بسته آندوسکوپی به برش استاندارد دو تا سه سانتی‌متری روی کمر نیاز ندارد، چون جراح سوراخ کوچکی را روی بدن ایجاد می‌کند و عمل را از طریق وارد کردن یک سوزن توخالی انجام می‌دهد.

تزریق استروئید در فضای اپیدورال چیست؟   

متخصص ترکیبی از داروی بی‌حسی موضعی و داروی استروئید (کنالوگ یا دپومدرول) را در فضای اپیدورال تزریق می‌کند. فضای اپیدورال در ستون فقرات، دقیقاً بیرون غشای پوشش دهنده نخاع و ریشه‌های عصب قرار دارد ـ این غشا اصطلاحاً سخت‌شامه گفته می‌شود. عصب‌ها در فضای اپیدورال به سمت کمر و پاها می‌روند. بنابراین چنانچه ریشه‌های عصب به دلیل آسیب دیدن دیسک یا تماس با ساختارهای استخوانی ستون فقرات تحریک شود، بیمار در ناحیه کمر و پا دچار درد می‌شود.

هدف از تزریق اپیدورال این است که درد  بیمار در اثر کاهش التهاب (ورم) ریشه‌های عصب خروجی از نخاع کمتر شود. به این منظور داروی ضدالتهابی در فضای اپیدورال تزریق می‌شود. تزریق استروئید در فضای اپیدورال مشکل اصلی ـ تنگی کانال نخاعی، فتق دیسک یا آرتریت ـ را حل نمی‌کند، اما درد را تا حدی تسکین می‌دهد. 

بسیاری از بیماران برای برخورداری از مزایای بلندمدت درمان باید بیش از یک تزریق انجام بدهند. در صورت لزوم می‌توان سه تزریق را در فواصل سه تا چهار هفته‌ای انجام داد. اگر درد در حد قابل توجهی کم شود، نیازی به تکرار تزریق نیست، مگر آن که درد دوباره شروع شود.

پی آر پی (درمان با پلاکت خون)

پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) حاوی فاکتورهای رشد التیام دهنده‌ای است که از خون خود بیمار به دست آمده است و توانایی طبیعی بدن را برای ترمیم آسیب‌ها افزایش می‌دهد. سودمندی و تأثیرگذاری تزریق PRP برای ترمیم آسیب‌های مفصل، تاندون، رباط و عضله پس از امتحان کردن این روش روی ورزشکاران حرفه‌ای به اثبات رسیده است. دلیل تأثیرگذاری PRP این است که محلول PRP باعث تحریک سلول‌های بنیادی ناحیه هدف می‌شود و در نتیجه سلول‌های بنیادی سخت‌تر برای ترمیم بافت‌های آسیب دیده کار می‌کنند. تزریق PRP معمولاً برای درمان آسیب‌های بافت نرم، آرتریت خفیف و عارضه‌های ستون فقرات توصیه می‌شود.

اوزون تراپی برای درمان فتق دیسک کمر

متخصص گاز اوزون ـ اکسیژن را با سوزن مستقیماً در دیسک برجسته تزریق می‌کند، در نتیجه حجم داخلی دیسک کمتر می‌شود. حجم دیسک به دلیل اکسیداسیون پروتئوگلیکان‌ها کاهش می‌یابد ـ پروتئوگلیکان‌ها پروتئین‌هایی هستند که داخل مرکز ژلاتینی دیسک (نوکلئوس پولپوزوس) قرار دارند. وقتی حجم دیسک کمتر می‌شود، فشار روی عصب‌ها نیز کاهش می‌یابد؛ نتیجه نهایی تسکین درد بیمار است.