به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه اعتماد،خبرگزاری آناتولی گزارش داد که تانژو بیلگیچ، با انتشار بیانیه‌ای کتبی در واکنش به دیدگاه ایران مبنی بر اینکه «ترکیه باعث آلودگی هوا با توفان شن و گرد و غبار در ایران شده است»، گفته است: «این ادعا که سدها در ترکیه باعث ایجاد توفان‌های شن و گرد و غبار در جغرافیای ما می‌شوند، علمی نیست.
توفان‌های شن و گرد و غبار تا حد زیادی یک پدیده طبیعی است و این مورد مورد قبول عموم است. علت اصلی توفان‌های شن و گرد و غبار در ترکیه و ایران، گرد و غبار بیابانی است که از آفریقا و خاورمیانه که دو منبع مهم گرد و غبار در جهان هستند، می‌رسد.
در واقع، تخریب زمین، جنگل‌زدایی، بیابان‌زایی و خشکسالی ناشی از تغییرات آب و هوایی نیز باعث افزایش این توفان‌ها می‌شود. این ادعا که سدهای ساخته شده توسط ترکیه باعث مشکلات زیست محیطی ناشی از توفان‌های شن و گرد و غبار اخیر در ایران شده و آلودگی هوای تهران به اوج خود رسیده است، به شدت در رسانه‌های ایران بازتاب پیدا کرده؛ این موضوع از سوی سیاستمداران نیز در دستور کار قرار گرفته است. مقصر دانستن ترکیه در حوادث طبیعی از سوی دولت تهران رویکردی واقع‌بینانه نیست.
برای جلوگیری از توفان‌های شن و گرد و غبار و کاهش اثرات منفی آن، هر کشوری باید ابتدا به وظیفه خود عمل کند و در جهت استفاده پایدار از منابع آب و خاک اقدامات لازم را انجام دهد. ترکیه به موضوع آب از منظری کاملا بشردوستانه برخورد می‌کند، ترکیه معتقد است که آب‌های فرامرزی به جای تضاد بین کشورهای ساحلی، عنصر همکاری هستند. ترکیه همیشه به قوانین بین‌المللی پایبند است و آماده هرگونه همکاری منطقی و علمی با ایران در این زمینه است.»
به دنبال این بیانیه مکتوب، در حالی که طی هفته‌های پیش از این، مسوولان حوزه دیپلماسی و حتی نمایندگان مجلس هم معترف بودند که سدسازی‌های ترکیه مهم‌ترین دلیل خیزش گرد و خاک در سراسر کشور است، تغییر رویکرد رسانه‌ای برخی کارشناسان حوزه محیط زیست، نشان می‌داد که احتمالا مشکلاتی در حوزه سیاست خارجی ایجاد شده که چنین تغییر مواضعی رخ داده است چنانکه محمد مجابی؛ رییس کمیته محیط زیست مجمع تشخیص مصلحت نظام، از وجود ۲ تا ۵ میلیارد تن گرد و غبار متحرک در سراسر دنیا خبر داد و اعلام کرد که ۲۰ تا ۲۵درصد از گرد و غبارهای موجود در جو، ناشی از فعالیت‌های انسانی است.
مجابی که در یک برنامه رادیویی صحبت می‌کرد، بدون کمترین اشاره به تاثیر سدسازی‌ها در ترکیه، ضمن این اعلام افزود: «نیمی از گرد و غبارهای جهان از حوالی آفریقا به گردش درمی‌آیند و از مسیر ایران عبور می‌کند. برخی مناطق شرقی ایران کانون‌های گرد و غبار هستند علاوه بر اینکه گرد و غبارهای موجود در کشورهای ترکمنستان و حوالی این کشور در افزایش میزان گرد و غبارهای ایران تاثیر می‌گذارند.
از سوی دیگر، بارندگی در خاورمیانه کاهش پیدا کرده و آن دسته از زمین‌های کشاورزی که به علت بی‌آبی، بایر و غیرقابل بهره‌برداری شده‌اند هم در افزایش مقدار گرد و غبار موثر هستند. اما درنهایت، بیش از ۸۰درصد گرد و غبار موجود در ایران از خارج کشور وارد می‌شود چنانکه یک بلوک ۲ میلیون هکتاری در عراق و یک بلوک ۱۰ میلیون هکتاری در عربستان، در میزان گرد و غبار ایران اثر جدی می‌گذارند.»
به دنبال تکذیب و اصرار مقامات ترکیه درباره اینکه سدسازی‌ها در این کشور هیچ ارتباطی به خیزش توفان‌های گرد و خاک اخیر در ایران نداشته، دیروز دبیر ستاد ملی سیاستگذاری و هماهنگی مدیریت گرد و غبار کشور، در توضیحات جداگانه‌ای با اشاره به مساحت ۲۷۰ میلیون کیلومتری کانون‌های گرد و غبار در اطراف ایران گفت: «خاورمیانه پس از صحرای بزرگ آفریقا دومین تولیدکننده بزرگ گرد و غبار در جهان است.»
علی محمد طهماسبی بیرگانی در گفت‌وگو با ایسنا ضمن تشریح ارتباط میان سیاست‌های مدیریت آبی و معضل گرد و غبار و تاثیراتی که این وضعیت برای کیفیت هوای ایران ایجاد کرده گفت: «خشکی‌ها دو نوعند؛ خشکی عام یا خشکسالی که استمرار آن به محیط‌زیست ضربه می‌زند. خشکسالی هیدرولوژیکی هم بر اثر مدیریت نامناسب منابع آب بالادست رخ می‌دهد. خشکسالی هیدرولوژیکی روی تالاب‌ها، دشت‌های سیلابی و اراضی زراعی تاثیرگذار است؛ درحالی که خشکسالی عام تاثیرات گسترده‌تری دارد و روی پوشش گیاهی منطقه نیز موثر است.
در منطقه جنوب غرب آسیا، خشکسالی غالب، غیرهیدرولوژیکی یا عام و بر اثر کمبود بارش رخ داده چنانکه براساس بررسی‌ها سطح غبارخیز داخل کشور ۳۴.۶ میلیون هکتار است که ۱۵ میلیون هکتار آن مراتع فقیر هستند. براساس اعلام ستاد ملی گرد و غبار، ۳ میلیون هکتار از اراضی زراعی دیم و ۲ میلیون از زمین‌های کشاورزی آبی و ۱.۵ میلیون هکتار از تالاب‌ها به کانون گرد و غبار تبدیل شده‌اند که استمرار تنش آبی سبب افزایش این مساحت می‌شود در حالی که بارش نرمال، سطح کانون‌های گرد و غبار را کاهش می‌دهد. همچنین بخشی از دشت‌های سیلابی هم تبدیل به کانون‌های گرد و غبار شده‌اند.
دشت‌های سیلابی به شکل تالاب نیستند که چاله باشند. تالاب یعنی چاله آب و دشت سیلابی، دشتی است که پس از دشت شیب‌دار در دامنه کوه قرار دارد و تقریبا مسطح است. دشت سیلابی پس از بارش، خیس و چند روز بعد خشک می‌شود. ستاد ملی مدیریت گرد و غبار در سال ۱۴۰۰ مطالعات خود را روی خاورمیانه انجام داد و معلوم شد که به طور میانگین ۲۷۰ میلیون هکتار از اراضی کشورهای منطقه، کانون گرد و غبار هستند چنانکه عربستان با ۹۰ میلیون هکتار، عراق با ۲۴ میلیون هکتار و سپس، یمن، امارات و سوریه در رده‌های بعدی قرار دارند.
به‌رغم اینکه در امارات مساحت بیشتری برای تولید گرد و غبار وجود دارد، سوریه و عراق روی ما تاثیرگذارترند. عربستان از جنوب و مرکز خود که بیابان ربع‌الخالی قرار دارد و همچنین از مناطق شمالی خود گرد و غبار به سمت ایران گسیل می‌کند. در شرق و شمال شرق نیز ترکمنستان و صحرای قره قوم تاثیرگذارند و افغانستان و پاکستان نیز در رده‌های بعدی هستند. بیشترین مشکل ما از نظر تکرار و غلظت گرد و غبار از سمت عراق است اما ترکیه نیز به طور غیرمستقیم روی این مساله نقش دارد.»
تکذیب مقامات ترکیه درباره ارتباط خیزش‌های گرد و خاک در ایران با سدسازی‌ها در نوار مرزی ترکیه بر رودهای دجله و فرات درحالی است که روز 20 فروردین، یک روز پس از آنکه شهر تهران با 9 ایستگاه دارای شاخص 500 ذرات کمتر از 10 میکرون، آلوده‌ترین شهر جهان در روز 19 فروردین سال جاری معرفی شد، خبرگزاری فارس در گزارشی نوشت: «پروژه گاپ ترکیه که ایده آن از سال 1930 مطرح شد را می‌توان دلیل اصلی خشکی مناطق غرب آسیا دانست. سرزمین‌های خشکی بنا به اظهارات کارشناسان منشا اصلی گرد و غبار داخل ایران هستند.
در حالی که یک کانون جدید ریزگرد در مرز عراق با سوریه در حال شکل‌گیری است و محمد اصغری؛ کارشناس سازمان هواشناسی گفته که براساس تصاویر ماهواره‌ای، منشا این گرد و خاک در کشور عراق است، اما جواب چرایی تشکیل کانون گرد و خاک در عراق و سوریه را در ترکیه باید یافت چون سیاست سدسازی گسترده ترکیه، عامل اصلی خشک شدن تالاب‌ها و نخلستان‌های عراق است.
ویسل اروغلو؛ وزیر آب و جنگلداری ترکیه در سال ۱۳۹۶ اعلام کرد که تعداد ۷۲۷ سد تاکنون در ترکیه ساخته‌شده و با تکمیل سدهای در دست ساخت، تعداد آنها در پنج سال آینده (سال ۱۴۰۲) به 2 برابر خواهد رسید. رییس‌جمهور ترکیه هم روز شنبه ۱۵ آبان ۱۴۰۰ سد ایلیسو را افتتاح کرد که ایلیسو دومین سد بزرگ ترکیه بعد از سد آتاترک است.
ظرفیت ایلیسو، ۳ برابر کرخه به عنوان بزرگ‌ترین سد ایران است. ظرفیت سد آتاتورک (بزرگ‌ترین سد ترکیه و قاره اروپا) نیز به اندازه مجموع تمام سدهای ایران است! سد آتاترک روی فرات و سد ایلیسو روی دجله بسته شده است. سد آتاترک ۷۵درصد آب فرات را ذخیره می‌کند و سد ایلیسو نیز مانع ورود قریب به ۶۰درصد منابع آبی به عراق می‌شود.
ایلیسو، یکی از ۲۲ سدی است که ترکیه ذیل پروژه آناتولی جنوب شرقی با نام اختصاری گاپ GAP ساخت. گاپ بزرگ‌ترین و پرهزینه‌ترین پروژه تاریخ جمهوری ترکیه است. ایده این پروژه برای اولین‌بار در سال ۱۹۳۰ و دوران آتاترک مطرح شد ولی عملیاتی شدن آن به نیمه دوم قرن ۲۰ بازمی‌گردد. طبق پروژه گاپ ۱۴ سد روی فرات و ۸ سد روی دجله ساخته می‌شود. این پروژه به مثابه یک سلاح زیست محیطی مهلک علیه کشورهای غرب آسیاست. در صورتی که پروژه گاپ به سرانجام برسد، عراق، سوریه و در نهایت بخش‌هایی از تالاب هورالعظیم خوزستان خشک خواهد شد.
مدیر گروه مطالعات آب مرکز پژوهش‌های مجلس گفته که با اجرای کامل طرح گاپ، ترکیه عملا کنترل آب‌های بالادست منطقه‌ای را دراختیار می‌گیرد و می‌تواند از این اهرم به منظور اهداف سیاسی خود استفاده کند. چنانکه سد آتاترک ازجمله سدهای گاپ در ترکیه اصلی‌ترین عامل خشک شدن زمین‌های عراق است. به عبارتی آب رودخانه‌های دجله و فرات به واسطه سدسازی‌های ترکیه کم شده و دشت بین‌النهرین رطوبت خود را از دست داده و به منبعی برای تولید گرد و غبار تبدیل شده است.
ساخت سد ایلیسو قطعا بر تالاب‌ها و ریزگردها تاثیر منفی دارد. با بحران کم‌آبی در عراق، ریزگردها وارد استان‌های جنوبی ایران خواهند شد و در نهایت ضربه بزرگی به تالاب هورالعظیم وارد خواهد آمد. ترکیه با احداث این سدها، زمام امور آب عراق را در دست خواهد گرفت. رییس‌جمهوری ترکیه هم در مراسم افتتاحیه سد ایلیسو گفته بود که ایلیسو بهترین پاسخ به دشمنان ترکیه است.»
سه روز بعد از انتشار گزارش خبرگزاری فارس، امیرعبداللهیان؛ وزیر امور خارجه به کمیسیون کشاورزی مجلس دعوت شد تا بابت سدسازی ترکیه و خیزش گرد و خاک، پاسخگوی نمایندگان مجلس باشد که به دنبال این دعوت، رییس کمیسیون کشاورزی مجلس در صفحه رسمی توییترش نوشت: «در گذشته به دلیل ضعف دیپلماسی اقتصادی، اقدامی پیرامون جلوگیری از سدسازی‌های کشور ترکیه روی رودخانه‌های دجله و فرات انجام نشده است.
وزیر امور خارجه را برای ارایه گزارش به کمیسیون دعوت کرده‌ایم. ترکیه باید قوانین موجود در زمینه حقابه رودخانه‌ها را رعایت و حجم آب موردنیاز مصارف پایین دست را رهاسازی کند. احداث سد ایلیسو خشک شدن تالاب‌های موجود در کشورهای عراق، سوریه، هورالعظیم و نابودی حدود شش و نیم میلیون هکتار از اراضی این کشورها و نیز افزایش بحران زیست محیطی ریز گردها در کشور ما را به همراه دارد.»
دیروز بار دیگر سازمان هواشناسی کشور هشدار داد که طی روزهای آینده، غرب و شمال غرب کشور شاهد خیزش گرد و خاک خواهند بود. البته وضعیت شرق و شمال شرق هم در این روزها چندان مطلوب نیست چنانکه دیروز رییس هواشناسی سیستان و بلوچستان از وزش بادهای 120 روزه سیستان با سرعت 108 کیلومتر بر ساعت در زابل و کاهش شعاع دید افقی در این شهر تا 150 متر خبر داد. به گفته محسن حیدری، وزش باد شدید با سرعت ۸۳ کیلومتر بر ساعت در زهک هم دیروز سبب خیزش گرد و خاک و کاهش شعاع دید افقی به ۱۰۰ متر شد به گونه‌ای که تردد در برخی محورهای مواصلاتی منتهی به این شهرستان با اختلال همراه شد.
درحالی که طبق اعلام مسوولان هواشناسی این استان شرقی، براساس خروجی نقشه‌های پیش‌یابی و مدل‌های جوی، وزش بادهای ۱۲۰ روزه در شمال استان ادامه دارد، شرایط جوی در غرب و شمال غرب و جنوب غرب کشور متفاوت است چون علت خیزش گرد و خاک در این خطه، کاملا متوجه برخاستن موج‌های عظیم گرد و خاک از عراق، اردن و عربستان به دنبال توسعه سدسازی‌ها در کشور ترکیه است.
طبق هشدار رییس گروه پیش‌بینی اداره کل هواشناسی آذربایجان غربی، استان آذربایجان غربی که همجوار با کشور ترکیه است از روز 25 اردیبهشت شاهد وزش باد گاهی شدید توام با گرد و خاک خواهد بود علاوه بر اینکه وزش باد و گرد و خاک کلیه مناطق استان را تا روز سه شنبه ۲۷ اردیبهشت در بر خواهد گرفت.
از چهارشنبه هفته گذشته هم سازمان هواشناسی کشور نسبت به وزش باد شدید تا بسیار شدید، خیزش گرد و خاک، کاهش دید افقی، احتمال شکستن درختان فرسوده، احتمال آسیب به سازه‌های موقت و اختلال در تردد و افزایش شاخص آلودگی و کاهش کیفیت هوا در استان‌های خراسان رضوی، سمنان، تهران، البرز، قم، مرکزی، خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان، خوزستان، ایلام، بوشهر، یزد، ایلام، کهگیلویه و بویراحمد، اصفهان، چهارمحال و بختیاری، کرمانشاه، لرستان، همدان، کردستان، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، زنجان، همدان، فارس و کرمان هشدار داده و ضمن صدور هشدار نارنجی، اعلام کرده بود که خیزش گرد و خاک تا ۲۵ اردیبهشت ادامه خواهد داشت.
نظر شما