به گزارش سلامت نیوز از سال 1384 که سد مخزنی "شیرین دره" در 65 کیلومتری شمال غربی شهرستان بجنورد بر روی رودخانه شیرین دره از سر شاخه های "اترک" آبگیری شد آرام آرام تالاب های سه گانه گلستان که ثبت "کنوانسیون رامسر" هستند شروع به خشک شدن کردند. هر سال حقابه این تالاب ها کمتر و نامنظم تر پرداخت شد و پیگیری ها و اعتراض های محیط زیست و مردم محلی نیز اثر چندانی نداشت.

کارفرمای این سد که "شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی" است در توضیحات پروژه نوشته است: « هدف از اجرای طرح، کنترل سیلاب و تأمین آب کشاورزی، شرب، صنعت است.»

نپرداختن حقابه گلستانی ها و مردمان حاشیه اترک از آبی که در مخزن شیرین دره جمع می کنند یعنی ایجاد شغل ها و الگوی مصرف جدید در مناطقی که هزاران سال اقلیم خشک و اشتغال و مصرف متناسب با شرایط داشته اند به قیمت نابودی تالاب ها، رودخانه ها، و شغل و زندگی مردمانی که هزاران سال از آن آب استفاده و زندگی می کرده اند. آبی که قبلا به گلستان می رفت و در اترک و آلاگل وآجی گل و آلماگل جاری می شد و حالا در مخزن "شیرین دره" ذخیره می شود.

تشدید پدیده ریزگرد در شمال گلستان

حالا ماه هاست تالاب های 3 گانه گلستان تقریبا در حال خشکی کامل هستند و علاوه بر حیات وحش منطقه، زندگی جوامع محلی حوالی روستا نیز بدون آب، فلج شده است. نه از آب خبری هست و نه از پرنده های مهاجری که هر زمستان از مناطق شمالی زمین به اینجا می آمدند تا در هوای معتدل منطقه و در حاشیه تالاب روزگار بگذرانند و نه پروژه های آبزی پروری رونق و بهره وری گذشته را دارند. خلاصه و دریک کلام زندگی مردمان و طبیعت منطقه فلج شده است.

اکنون سال هاست استان گلستان درگیر ریزگرد شده که یکی از مهم ترین عوامل آن، همین پرداخت نشدن حقابه تالاب های سه گانه و اترک از سوی شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی است. به گونه ای که در فروردین ماه 1395 مدیرکل وقت مدیریت بحران گلستان به صراحت اعلام کرد که گلستان از استان‌های مبتلا به پدیده ریزگرد است و باید این استان شمالی در فهرست استان‌هایی که به این پدیده مخاطره‌آمیز دچار شده‎اند قرار گیرد.

همچنین در خردادماه امسال رییس "اداره امور مراتع و بیابان" اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان از شناسایی ۳۰۶ هزار هکتار عرصه‌های منابع ملی این استان بویژه در نواحی شمالی آن که در معرض بیابانی شدن قرار دارد خبر داد و گفت که از این مقدار ۱۳۰ هزار هکتار آن، کانون بحرانی و خیزش ریزگردها هستند.

محلی ها در بحران و تشنگی

رودخانه " اترک" نیز خشک شده و روستاهای بسیاری که در مسیر این رودخانه از آن ارتزاق می کردند بدون آب مانده اند. آنها بارها از امان قلیچ شادمهر نماینده خود در مجلس خواسته اند که نسبت به حقابه آنها از سدهای بالادست اقدام کند؛ اما تاکنون پاسخی دریافت نکرده اند؛ همچنان که خبرنگار سلامت نیوز نیز تاکنون نتوانسته چنین پاسخی را دریافت کند.

در همین حال برخی از اطرافیان این نماینده در فضای مجازی ادعا کرده اند که آب سد "شیرین دره" برای سهم حق آبه گلستان توسط نماینده گرفته و آب رهاسازی شده است؛ اما وحید خیرآبادی معاون محیط زیست طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان می گوید که « علی رغم مکاتبه های متعدد اداره کل با دستگاه ها و مدیران اجرایی مربوطه در استان خراسان رضوی و خراسان شمالی، از مهرماه سال 1400 تاکنون هیچ حقابه ای از شیرین دره برای گلستان پرداخت نشده است.»

مردم و فعالان منطقه نیز تاکید می کنند که زندگی شان فلج شده و تالاب های سه گانه خشک شده و بیش از یکسال است که آبی به آنها سرازیر نشده است. ضمن اینکه بارندگی هم به شکل موثری رخ نداده و اوضاع روز به روز بدتر شده است. آنها بارها از اطرافیان و مشاوران نماینده خود در مجلس پرسیده اند که اگر حقابه سد شیرین دره رهاسازی شده، پس چرا آبی به آنها و دیگر مناطق اطراف اترک و تالاب ها نرسیده و این نقاط همچنان خشک است؟ به راستی آب رهاسازی شده کجا جاری شده که هیچیک از مردم منطقه آنرا ندیده و از ان استفاده نکرده اند؟ این پرسش ها اما همچنان بی پاسخ مانده است.

یکی از اهالی که ساکن منطقه "اینچه سفلی" سرچشمه رودخاک اترک در پایین دست سد شیرین دره و مانه و سملقان خراسان شمالی است به سلامت نیوز می گوید:« الان ماه هاست مردم منطقه "اینچه سفلی" آب ندارند و تشنه آب هستند؛ رودخانه اترک هم خشک خشک است. گفته اند نماینده گنبد قرار است حقابه این رودخانه ها از سد شیرین دره را بپردازد که تا الان ما چیزی ندیده ایم.»

محیط زیست: حقابه ای پرداخت نشده

وحید خیرآبادی معاون محیط طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان در پاسخ به پرسش "سلامت نیوز" درباره حقابه تالاب ها و رود اترک از سد شیرین دره می گوید:« از سال های گذشته، پیگیری های زیادی شده که سد جدیدی بر روی شاخه اصلی اترک نزنند؛ چرا که از زمانی که سد شیرین دره آبگیری شد عملا آبی در حوزه "اترک سفلی" نمی آمد مگر اینکه سیلابی جاری شده باشد.»

او گفت:« طبعا خراسان شمالی بیشترین بهره را از آب سد مذکور هم برای کشاورزی، هم مصرف شهری و حتی برای صنعت؛ چرا که حتی حقابه ای را برای "پتروشیمی بجنورد" اختصاص داده اند؛ اما حقابه تالاب های ما مدتی است پرداخته نشده است.»

خیرآبادی درباره مهم ترین برنامه مدیریت تالاب ها می گوید:« در سال 93 ما "برنامه مدیریت زیست بومی تالاب ها" را نوشتیم و برای سازمان ارسال شد. این برنامه در کارگروه زیربنایی و هم شورای برنامه ریزی استانی مصوب شد. در سال 95 ، چندین جلسه در بجنورد با حضور دستگاه های ذی ربط خراسان شمالی طرح را بررسی و نهایی کردیم و پس از آن، مصوب شد.»

معاون محیط طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان با تاکید بر اینکه تمام دستگاه های مربوطه باید مفاد آن جلسه و مصوبه را به عنوان "سند بالادستی" رعایت کنند افزود:« در سال آبی گذشته هیچ آبی به عنوان حقابه برای مجموعه تالاب های آلاگل دریافت نکرده ایم و تا امروز نیز چنین حقابه ای از سوی متصدیان در استان همسایه به گلستان پرداخت نشده است.»

خیرآبادی یادآوری کرد:« آخرین بار پس از رخداد سیل فروردین 1398 تالاب های سه گانه آبگیری و لبریز شدند و با اینکه ما طی سال های بعد، اقدامات لازم از قبیل لایروبی، تعمیر دریچه ها را انجام داده ایم اما حقابه ای پرداخت نشده و حدود 90 درصد تالاب بین المللی آلاگل اکنون خشک شده است.»

گفته می شود قرار است امان قلیچ شادمهر نماینده مردم گنبد در مجلس شورای اسلامی بزودی به اینچه برون و بخش داشلی برون رفته و مسائل و مصائب مردم منطقه را از نزدیک لمس کند؛ مردم محلی امیدوار هستند این اتفاق بیفتد و مسوولان شهرستان اجازه دهند تا مردم مستقیما با نماینده شان سخن بگویند.

امان قلیچ شادمهر نماینده مردم گنبد در مجلس شورای اسلامی به تماس های تلفنی چندباره خبرنگار "سلامت نیوز" حتی پس از معرفی با پیامک، پاسخ نداد.