به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه آرمان امروز، آن‌طور که از صحبت‌های وی پیداست، این سد به‌زودی و شاید در هفته آینده به بهره‌برداری و آبگیری برسد. با این حال آن طور که معاون اجرایی طرح سد و نیروگاه چم شیر گچساران در اردیبهشت امسال گفته است: «تاکنون 20 هزار میلیارد ریال اعتبار برای ساخت سد چم شیر این شهرستان هزینه شده و بیش از هشت هزار میلیارد ریال دیگر برای تکمیل این طرح ملی نیاز است.» حالا که این سد در شرف آبگیری و بهره برداری است، این هزینه از جیب دولت‌ها هزینه شده و بعید است که به موزه تاریخ بپیوندد و باید در آینده‌ای نزدیک در انتظار افتتاح آن باشیم.
اما مشکل سد چم شیر گچساران چیست؟ آیا این سد به سرنوشت سد «گتوند» دچار خواهد شد که همجواری این سد با کوه نمک، سبب شده که آبی که از گتوند روانه کارون و نخلستان‌ها می‌شود، چندین برابر بیشتر از شوری آب دریا باشد. همین امر سبب شده که آب شیرین کارون، شور و نخلستان ها خشک شود.
با این حال این صحبت‌ها پیرامون سد چم شیر نیز مطرح است و مخالفان سد چم شیر از جنبه زیست محیطی به موضوع نگاه کرده و می‌گویند به دلیل سازندهای منطقه و شوری آب احتمال تکرار تجربه تلخ سد گتوند پس از آبگیری سد چم شیر وجود دارد و نسبت به آینده این سد هشدار می دهند. اما موافقان با اشاره به اینکه برای احداث این سد بیش از 20 سال پژوهش های کارشناسی از سوی محققان دانشگاه های بزرگ کشور انجام شده تاکید می‌کنند که بررسی ها نشان می دهد که نه تنها گنبد نمکی بلکه حتی بیرون زدگی نمک هم در آب این منطقه وجود ندارد.
به عنوان مثال فاضل گفته است: «به استناد گزارش کارشناسان در طول 30 سال گذشته احداث سد چمشیر موجب بهبود کیفیت آب رودخانه زهره می‌شود، از دیگر نتایج مطالعات کارشناسان این بوده که در دراز مدت شاهد انحلال وسیع در سازنده مخزن نخواهیم بود. علاوه‌بر این، گزارش کارشناسان تاکید می‌کند که در مخزن سد چمشیر هیچ رخ‌نمون برون‌زد و یا گنبد نمکی وجود ندارد که بر اثر آبگیری و بالا آمدن تراز آب، حل شود و کیفیت آب را پایین آورد.»
برای بررسی بیشتر این موضوع «آرمان امروز» با دکتر فرزاد هزارخانی، استاد دانشگاه و زمین شناس گفت‌وگویی انجام داده که در ادامه می‌خوانید.
طی چند ماه گذشته ایرادات زیاد محیط زیستی از سوی کارشناسان در رابطه با سد چمشیر مطرح شده که در نهایت سازمان محیط زیست را مجبور کرد که گزارشی را منتشر و در آن اعلام کند که اجازه بهره برداری از سد چمشیر را نخواهیم داد. مهمترین دلیل محیط زیست نیز این بوده که می‌گویند این سد روی گونه‌های نمکی بنا شده که باعث خواهد شد آب سد شور و به سرنوشت سد گتوند دچار شود.شما که مطالعات فراوانی در مورد این سد داشته‌اید، فکر می‌کنید این نظریه‌های محیط زیستی تا چه اندازه درست است، با توجه به اینکه مبلغ هنگفتی برای سد هزینه شده است؟
به نظرم باید در بررسی این موضوع کمی موشکافانه‌تر به مساله نگاه کنیم. حدود 2 ماه قبل بود که اعلام شد «رخ نمون‌های نمکی» یا «گنبد نمکی» در محدوده سد چشمشیر پیدا شده که قبلا در مطالعات لحاظ نشده بود. این در حالی است که برای ایجاد هر سدی مطالعات و پژوهش‌های فراوانی صورت می‌گیرد. مثلا برای این سد، از سال 77 بیش از 26 پژوهش توسط دانشگاه‌ها، مراکز پژوهشی و.... روی ابعاد مختلف زمین شناسی و زیست محیطی انجام شده است. در اینجا دو نکته قابل تامل است.
اول اینکه اصولا ساختار پژوهشی ساخت یک سد ایجاب می‌کند که تمام این موارد در آن دیده شود و ثانیا اصول مهندسی ساخت آن نیز صفر و صدی نیست. یعنی نمی‌توان گفت که یک مورد در ابتدای کار دیده نشده و به همین دلیل باید پروژه‌ای به این عظمت متوقف شود. چون ارزیابی‌های پله‌ای مختلفی در این زمینه انجام می‌شود. برای سد چمشیر نیز در هر مرحله تمامی پژوهش های لازم، انجام شده و اسناد آن هم موجود است.
پس استناد منتقدان بر چه اساسی است؟
اکثر این انتقادها براساس دو گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس و گزارش 400 صفحه‌ای شرکت مناطق نفت خیزجنوب است. در مورد گزارش مجلس، آقای دکتر سامانی به‌عنوان مسئول کمیته آب مرکز پژوهش های مجلس، اعلام کرد که پس از جلساتی که با مجریان این طرح داشته به این نتیجه رسیده است که ایرادات وارد شده از سوی آنها به این سد، درست نیست.
در مورد گزارش شرکت مناطق نفت خیزجنوب نیز پس از میزگردی که با حضور نمایندگان این شرکت، در دانشگاه شریف در این زمینه برگزار شد، به این نتیجه رسیدیم که برای اثبات ادعاهای آنها در مورد وجود نفت باید دلایل علمی و فنی دقیق تری ارایه شود. یعنی هیچ کدام از این گزارش‌ها عملا نمی‌تواند ملاک تصمیم گیری برای چمشیر باشد.
قبل از اینکه بحث‌مان را ادامه دهیم اگر اجازه بدهید می‌خواهم به فلسفه احداث این سد بپردازیم. اینکه اصولا سد چمشیر با چه هدفی ساخته شده است؟
این سد هم مانند اکثر سدها با هدف تعدیل کیفی و کمی آب رودخانه «زهره» طراحی و ساخته شده است. شاید بد نباشد که بدانید اصولا رودخانه زهره رودخانه‌ای خروشان است که دبی آب در مواقع پرآبی آن، به بیش از 300 متر مکعب می‌رسد. بنابراین رودخانه‌ای خروشان که آب آن هم می‌تواند خسارت به بار بیاورد و هم به هدر برود، کنترل و بازده می‌شود.
از سویی زمانی‌که دبی آب در آن پایین می‌آید شاخص شوری آب نیز به خاطر وجود گزاره‌های نمکی، افزایش پیدا می‌کند. ولی این شوری در حالت عادی اصلا قابل توجه نیست. بنابراین برای رفع این دو چالش و بررسی‌های فراوان به این نتیجه رسیدند که بهترین گزینه ایجاد مخزنی برای نگهداری آب است تا هم شدت آب را کاهش دهد و هم به‌تدریج شوری آب در پشت این سد کم شود. اما از آنجایی‌که احداث این سد منافع گروهی خاص که می‌توانیم نام مافیای آب را برای آنها انتخاب کنیم، را به خطر می‌اندازد، با مخالفت‌ها و کارشکنی‌هایی برای آبگیری آن همراه است.
چرا احداث این سد باید منافع مافیای آب را به خطر بی‌اندازد؟
احتمالا اخباری در مورد پروژه عظیم شیرین سازی آب دریا و انتقال آن به نقاط مختلف کشور شنیده‌اید. برای هر متر مکعب شیرین سازی آب در این پروژه 1.5 یورو هزینه خواهد شد که این رقم با احتساب انتقال آن به منطقه‌ای مانند چمشیر به حدود 3 یور می‌رسد. از سویی سد چمشیر قابلیت ذخیره سازی و ارتقاء کیفی بیش از 2 میلیارد مکعب در سال را دارد. به بیانی احداث این سد باعث می‌شود تا متولیان پروژه شیرین‌سازی و انتقال آب دریل 6 میلیارد یور در سال ضرر کنند.
یعنی می خواهید بگویید مخالفت سازمان محیط زیست هم به خاطر فشار همین مافیا بوده است؟
من فقط انم که وقتی قرار است یک پروژه ملی مانند سدسازی انجام شود، باید تمام دستگاه‌ها در ابتدای ماجرا، آن را تایید کنند. در مورد چمشیر هم همین طور بوده است. مثلا با شرکت نفت در اواخر دهه 80 تفاهم نامه‌ای امضاء شده که موجود است. سازمان محیط زیست نیز با شرط 13 بند، با ساخت این سد موافقت کرده. البته تمام این شروط اجرایی هستند.
یعنی مثلا گفته شده که باید در فلان مرحله، فلان اقدام را در ساخت سد انجام دهید، اتفاقا این شروط به‌طور کامل انجام شده و سازمان محیط زیست استان گزارشی 25 جلدی از تمامی بازدیدهای خود برای اجرای این 13 بند منتشر کرده است. همچنین در مورد اخیر، نامه 11 بندی معاون محیط زیست به معاون آب وزیر نیرو نیز شامل بندهایی است که مهمترین آنها همان موارد مطرح شده در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس است که همانطور که اشاره شد، خود مسئول تهیه آن، گزارش را نفی کرده است.
پس چرا رئیس کمیسیون محیط زیست مجلس اعلام کرده‌اند که براساس گزارش محیط زیست، این سد اجازه بهره‌برداری ندارد؟
موضوع خانم رفیعی، بحث فنی نیست بلکه یک موضوع سیاسی است. یعنی ایشان مدعی است که آقای تاجگردون که در طیف سیاسی مخالف با ایشان هستند، رفته‌اند و با رایزنی‌هایی، بحث‌های بودجه آن را در مجلس حل کرده‌اند و مجوز آن را هم تسهیل کرده‌اند.
مورد بعدی به حضور کشور چین دراین پروژه بر می گردد. یعنی برخی کارشناسان معتقدند که به دلیل فشارهای این کشور است که می‌خواهند به هر قیمتی که شده سد چمشیر را آبگیری کنند!
این هم از آن دست حرف‌هایی است که هیچ مبنای علمی و مستندی ندارد. اصولا بحث فاینانس و مدل‌های مالی تامین بودجه ساخت سد، هیچ ارتباطی به مسایل فنی آن ندارد.
شما خودتان زمین شناس هستید. از منظر زمین شناسی نیز سد چمشیر مشکل خاصی ندارد؟
خیر، از منظر زمین شناسی و نه از منظر زیست محیطی این سد مشکلی ندارد و کاملا مطابق استانداردهای فنی و زیست محیطی ساخت سدها احداث شده و در نتیجه بهره برداری از آن نیز نه تنها ضرری برای منطقه و کشور ندارد که می تواند منافع زیادی هم برای هموطنان به دنبال داشته‌باشد.
نظر شما