سلامت نیوز :مطالعات کشوری نشان می دهد حدود 10 درصد از جمعیت 15 تا 64 سال کشور به دعانویس‌ها، رمال‌ها و فالگیرها مراجعه می‌کنند، یکی از پیامدهای ناگوار بروز اختلالات روانی در جامعه، افزایش مراجعه به این افراد است .آخرین بررسی‌ها و مطالعات کشوری نشان می‌دهد 20درصد جمعیت ایران و به عبارتی 15میلیون نفر به نوعی از اختلالات روانپزشکی رنج می‌برند و دچار آن هستند


آسیب‌های اجتماعی در جامعه ایرانی هر روز رنگ و بوی تازه‌ای پیدا می‌كنند. آخرین بررسی‌ها و مطالعات کشوری نشان می‌دهد 20 درصد جمعیت ایران و به عبارتی 15 میلیون نفر به نوعی از اختلالات روانپزشکی رنج می‌برند و دچار آن هستند. كارشناسان معتقدند در جامعه ما سلامت روان افراد در مقایسه با سلامت جسم كمتر مورد توجه قرار گرفته و این در حالی است كه سلامت روانی نه تنها کم ارزش نیست بلکه از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. به طوری که شعار امسال سازمان جهانی بهداشت «پیش به سوی سرمایه گذاری در سلامت روان» نامگذاری شده است.



زنان اختلالات روانی بیشتری دارند

دکتر عباسعلی ناصحی مدیرکل دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت كه به تازگی این آمار خیره كننده از اختلالات روانی در ایران را منتشر كرده است، از نوع نگاه مسئولان به حوزه سلامت روان انتقاد می‌کند و معتقد است که مسئولان، مدیران و سیاست‌گذاران آگاهی لازم را در مورد اهمیت سلامت روان ندارند. به گفته دکتر ناصحی میزان شیوع اختلالات روانی در زنان 26 و در مردان 16 درصد است. این در حالی است که زنان 49 درصد جمعیت کشورمان را تشکیل می دهند و جمعیت آنها از مردها كمتر است. ناصحی با اشاره به پایین بودن سن بلوغ جنسی و جسمی در خانم‌ها که باعث استرس آنها می شود، می‌گوید: «خانم‌ها در مقایسه با مردان نسبت به داروهای ضد افسردگی پاسخ کمتری دارند و عوارض این داروها در زنان بیشتر از مردان است. همچنین تبعیض های اجتماعی، مسائل ناشی از طلاق، سوء رفتارهای جنسی و مسئولیت‌های شغلی در شیوع افسردگی در زنان موثر است.» این در حالی است که مدیرکل دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت معتقد است که در مورد پیشگیری از بیماریهای روانی دست این وزارتخانه زیاد باز نیست. یكی از عمده‌ترین مشكلاتی كه در این زمینه وجود دارد این است كه مشکلات جسمی از روش‌های پیشگیری قاطعی برخوردار هستند اما درموضوع پیشگیری از اختلالات‌روانی به راحتی پیشگیری از مسائل جسمی نیست و نیاز به کار مستمر و پیگیری اقدامات و تحلیل رفتارهای فرد در دوران بزرگسالی دارد.



طرح پزشك خانواده به داد سلامت روانی جامعه می‌رسد؟

به دلیل اهمیت این بیماری‌‌‌ و اختلالات است كه دکتر احمد حاجبی رئیس اداره سلامت روان وزارت بهداشت از ارائه خدمات سلامت روان در طرح پزشک خانواده خبر می دهد و می گوید: «به منظور ارتقای خدمات سلامت روان، روانشناسان بالینی در گروههای درمانی پزشک خانواده در شهرهای بالای 20 و 50 هزار نفر فعال می شوند.» وی همچنین از اجرای طرح جامع کشوری پیشگیری از خودکشی خبر می دهد و ادامه می‌دهد: « این طرح در قالب افزایش مداخلات و آموزش در دو دانشگاه کشور به صورت پایلوت اجرا شده و پس از بررسی نتایج طرح در دیگر دانشگاه‌های کشور نیز اجرا می شود.» البته همه این‌ها در حالی مطرح می‌شود كه در چند هفته گذشته بحث‌های متعدد و دامنه‌داری از نمایندگان مجلس تا وزیر بهداشت درباره طرح پزشك خانواده مطرح شده است كه نشان می‌دهد این طرح نتایج چشمگیر و مثبتی در جامعه نداشته و شواهد نشان می‌دهد وزارت بهداشت توان اجرای این طرح كشوری را ندارد. اهمیت موضوع اختلالات روان به اندازه ای بالاست که دکتر مرضیه وحیددستجردی، وزیر بهداشت این موضوع را حرف اول جامعه می داند و می گوید: «باید فکری به حال سلامت روان جامعه کرد.» دکتر محمد شریعتی، قائم مقام معاون بهداشت وزارت بهداشت هم معتقد است که سلامت روان و اختلالات سلامت روان موضوعی پیچیده و مورد توجه در دنیاست که بار عمده‌ای از بیماری‌های موجود در دنیا را به خود اختصاص داده و از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.



افسردگی در جهان شایع‌تر می‌شود

پرفسور حمید قدس، استاد دانشگاه سنت جرج لندن با اشاره به اینکه 450 میلیون نفر در جهان دچار اختلالات روانی هستند، می‌گوید: « 121 میلیون نفر نیز از افسردگی رنج می برند و پیش بینی می شود تا سال 2020 نسبت این بیماریها در جهان 15 درصد افزایش یابد.» به گفته وی، از هر 4 خانواده یک نفر در طول عمر خود به بیماری روانی مبتلا می شود که این موضوع بسیار نگران کننده است. پروفسور قدس ادامه می‌دهد: «28 درصد کشورها فاقد بودجه اختصاصی برای بهداشت‌روانی هستند و 36 درصد کشورهایی که بودجه‌ای به این حوزه اختصاص داده اند تنها یک درصد بودجه سلامت آنها به بهداشت روان اختصاص دارد.» دکتر مصطفی معین، رئیس کرسی یونسکو در آموزش سلامت نیز با اعلام اینکه 42 درصد از مبتلایان به اختلالات روانی مشکل خود را به خانواده هایشان اطلاع نمی‌دهند، اضافه می‌كند:« 80 درصد از مبتلایان به اختلالات روانی در کشورهای جهان سوم زندگی می‌کنند و اختلالات روانی به تنهایی بیش از بیماریهای قلبی و عروقی بر جامعه هزینه تحمیل می‌کنند. آمار افراد مبتلا به اختلالات روانی در ایران حدود 30 درصد تخمین زده می شود. 70 درصد بیماران در جهان به دلیل ترس از «انگ و تبعیض» از مراجعه به روانپزشکان خودداری می کنند.» این در حالی است که دکتر محمدرضا محمدی، رئیس مرکز تحقیقات روانپزشکی و روانشناسی دانشگاه علوم پزشکی تهران اعلام كرده است که 80 درصد مبتلایان به اختلالات روانپزشکی در کشورهای در حال توسعه از دریافت خدمات لازم محرومند.



محرومیت‌ها و محدودیت‌های اجتماعی اختلال روانی می‌آورد

كارشناسان و تحلیل‌گران اجتماعی معتقدند آسیب‌های اجتماعی در ایران شكل لجام گسیخته‌ای به خودش گرفته و باعث تبعاتی شده است كه هر چه زودتر باید عوامل و ریشه‌های این اختلالات را شناسایی و با آنها مقابله كرد. دكتر امان‌الله قرایی‌مقدم در گفت‌وگو با تهران امروز تعدادی از این عوامل را برمی‌شمارد و عوامل اجتماعی ایجاد كننده اختلالات روانی را از بقیه مسائل پررنگ‌تر می‌داند؛ « عوامل متعددی در جامعه كه صرفا اجتماعی هم هستند به این مسئله دامن می‌زنند. این مسائل نه ارزشی هستند و نه فطری و ذاتی. البته مسائل اقتصادی هم در كنار این عوامل نقش دارند. دیدن‌ و شنیدن‌ مسائل تلخ جامعه، برخوردها در اداره‌ها و سازمان‌ها و تنها و بی‌كس‌شدن انسان‌ها در شهرهایشان این مسئله را تشدید می‌كند. انسان‌های جامعه امروز بی‌پناه و بی یاور شده‌اند و فقط از كنار هم می‌گذرند بدون آنكه همدیگر را احساس كنند. دیدن اعدام‌ها، جنایت‌های خیابانی، مشاهده بی‌عكس‌العمل كشتن یك آدم در میدان كاج این اختلالات را به وجود می‌آورد. مسائل اقتصادی و برخوردهای سیاسی و حرف و حدیث‌هایی كه از گوشه و كنار می‌شنوند به این افزایش اختلالات كمك می‌كند. نبود شادی و نشاط، ضعف برنامه‌های تلویزیونی محرومیت‌ها و محدودیت‌های اجتماعی از دیگر عوامل این موضوع هستند. مقایسه كردن جوانان با جوانان هم سن و سال در كشورهای دیگر و فشارها و محرومیت‌ها باعث ایجاد روابط نامناسب و افزایش میزان ناراحتی‌های روحی و روانی می‌شود كه تحت عنوان مكانیسم بالا می‌رود. در واقع جامعه دچار یك آنومی، پریشانی فكری و سردرگمی‌شده است. نبود امكانات گذران اوقات فراغت درست و تفریحات سالم هم به گسترش این معضل كمك می‌كند. عوامل خارجی مثل آلودگی هوا هم می‌تواند در این مسئله موثر باشد به عنوان مثال آسیب‌های اجتماعی و اختلالات روانی شهر تهران از شهری مثل یزد كه هوای پاك تری دارد بیشتر است. با این حال مسائل اقلیمی‌در برابر عوامل اجتماعی تاثیر بسیار كمتری دارند.



باید به فكر اشتغال جوان‌ها بود

کارشناسان معتقدند از پیامدهای ناگوار بروز اختلالات روانی افزایش مراجعه به دعانویس‌ها، رمال‌ها و فالگیرهاست. شاید یکی از پیامدهای ناگوار بروز اختلالات روانی در جامعه، افزایش مراجعات به افرادی است که هیچ علم و تخصصی در زمینه روانپزشکی و روانشناسی ندارند اما متاسفانه از اقبال نسبی برخوردارند. این افراد در قالب دعانویس، رمال و فالگیر، از ساده اندیشی برخی افراد نهایت بهره را برده و آنها را سرکسیه می کنند بدون اینکه حاصل و فایده‌ای نصیب مشتری خود کرده باشند. مطالعات کشوری نشان می دهد حدود 10 درصد از جمعیت 15 تا 64 سال کشور به این قبیل افراد مراجعه می کنند. دکتر عباسعلی ناصحی مدیرکل دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت هم با اعلام اینکه افسردگی و اقدام به خودکشی در مردان و زنان طلاق بیشتر است، از افسردگی، اعتیاد و اختلالات دو قطبی به عنوان سه بیماری اصلی در اختلالات روانی نام می‌برد و ادامه می‌دهد: «افسردگی 26 درصد، اعتیاد 24 درصد و اختلالات دو قطبی 12 درصد بار اختلالات روانی شامل می‌شوند.» دكتر قرایی‌مقدم هم تبعات این اختلالات را بیشمار می‌داند و می‌گوید خیلی از آسیب‌های روانی و اجتماعی كه در جامعه می‌بینیم ناشی از همین اختلالات هستند؛ « اختلالات روانی پرخاشگری، آسیب‌های اجتماعی و بحران‌های سیاسی را ایجاد می‌كند و افزایش می‌دهد. تضاد درون گروهی و درون سازمانی را بالا می‌برد و وفاق اجتماعی را كمرنگ می‌كند. زمینه مساعدی را فراهم می‌كند تا حرف و حدیث‌هایی كه از طریق شبكه‌های خارجی و بیرون از مرزها منتشر می‌شود برای مردم به واقعیت تبدیل شود. فرار مغزها بیشتر می‌شود و میزان كارآمدی و بازده اقتصادی در جامعه پایین می‌آید. فرار از كار مفید، نابسامانی های خانوادگی، افزایش خشونت های خانوادگی كه موجب فرار دختران می‌شود و بالا رفتن میزان طلاق از دیگر تبعات غیرقابل انكار این اختلالات است.» این استاد دانشگاه راهكار حل این معضل و كاهش اختلالات را منوط به این می‌داند كه دولت و حكومت از راه‌های مختلف به فكر حل این مشكلات باشند؛ « شادی و نشاط در جامعه نیست و این عامل تشدید كننده انواع و اقسام آسیب‌های اجتماعی است كه باعث می‌شود جوانان به مسائلی مثل سیگار كشیدن و پایین آمدن سن اعتیاد و مصرف مشروبات الكلی ورود پیدا كنند و به آسیب‌های خانمان‌سوزی دچار و كشیده شوند. باید كار تولید شود. وقتی كار نیست، ازدواج هم نیست و این‌ها همه غم سنگینی است. وقتی پدری دختر و پسر بیكارش را جلوی چشمانش می‌بیند ناراحت می‌شود و روانش تحت تاثیر قرار می‌گیرد. باید با تولید اشتغال جوانان را از این مهلكه نجات داد و جلوی خیلی از آسیب‌هایی را كه ناشی از همین بیكاری هستند گرفت.»

دكتر احمد علی نوربالا، استاد روان پزشكی دانشگاه علوم پزشكی تهران هم در این رابطه می‌گوید: «اختلالات روانی در همه كشورها و جوامع و تمام سنین و در هر دو جنس دیده می‌شود و افراد را در جوامع شهری و روستایی و در گروه‌های فقیر و غنی درگیر می‌كند. اختلالات روانی و رفتاری، اختلالاتی شایع هستند و 25 درصد افراد دنیا در طول زندگی خود به آن دچار می‌شوند. در این زمینه عوامل ژنتیك 15 درصد‌ و عوامل اجتماعی 50 درصد نقش دارند. در حال حاضر تقریبا میانگین افسردگی در ایران از منطقه امرو (منطقه مدیترانه شرقی) بیشتر است و در زمینه آمار اعتیاد نیز ایران پیشتاز است. هرچند كه پس از پیروزی انقلاب اسلامی‌اقداماتی برای مبارزه با اعتیاد انجام شده، اما چندان موفق نبوده است. افراد سالم از نظر جسمی‌پیشرو و مولد و اشخاصی كه در سلامت روانی به سر می‌برند، شاداب هستند، اما افراد كه از نظر جسمی‌بیمار هستند، مورد توجه و ترحم قرار می‌گیرند، اما بیماران روانی پیچیده‌، مورد ترس‌، خشم و تنفر هستند و انگ زنی باعث مراجعه نكردن آنان به پزشك می‌شود و با اكراه این كار را انجام می‌دهند كه نتیجه این گونه عملكرد برخی مواقع به معلولیت فرد می‌انجامد. انگ زدایی از بیماران روانی از مبتلایان به ایدز كمتر است. اهمیت اختلالات روانی مغفول واقع شده است، این در حالی است كه براساس پژوهش‌های انجام شده ایرانی‌ها افرادی نگران‌، غمگین،‌ قانون گریز و غیرقابل پیش بینی هستند و همه این عوامل خطر بروز اختلالات روانی را افزایش می‌دهد. اختلالات روانی و رفتاری‌، پیامدهای سنگین و ناگوار اقتصادی‌ و اجتماعی دارد كه در بیشتر جوامع از جمله كشور ایران مورد غفلت واقع شده است، بنابراین در وهله اول‌، باید از مقوله انگ نسبت به این بیماران پرهیز و در مرحله دوم به صورت اساسی به پیشگیری و درمان این اختلالات با اختصاص بودجه مورد نیاز اقدام كرد و البته این موضوع عزمی‌جدی و همگانی را می‌طلبد.»