به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه پیام ما، درحالیکه دولت بهتازگی از اوجگیری فعالیتها در زمینۀ توسعۀ تحقیقات و اکتشافات آب ژرف خبر داده است، نتایج آنالیز آبهای استخراجشده نشان میدهد که هشت عنصر سنگین در آن وجود دارد. رئیس شاخۀ مهندسی عمران فرهنگستان علوم در دومین روز نشست تحلیلی وضعیت تالابهای کشور با اشاره به آنالیز نمونهها در آزمایشگاهی در آلمان، این پروژه را شکستخورده دانست و گفت: «براساس گزارش مرکز پژوهشهای مجلس حتی اگر همۀ کشور را حفر و آبهای آن را استخراج کنیم، تمام این آبها ۲ میلیارد مترمکعب میشود، درحالیکه ما میلیاردها تومان هزینه میکنیم تا این آب را استخراج کنیم.» این هشدارها در شرایطی است که کمتر از یکماه پیش سرپرست ستاد آب، اقلیم و محیط زیست معاونت علمی ریاستجمهوری در اظهارنظری متناقض از اظهارات پیشین، از اتصال آب چاه ژرف شهر ادیمی به شبکۀ آبرسانی تا پایان فروردینماه خبر داد.
دومین روز از سلسله نشستهای آیندهپژوهی برنامههای حفاظت و احیای دریاچهها و تالابهای کشور با تأکید بر برنامۀ هفتم توسعه، به بررسی تحلیلی وضعیت دریاچهها و تالابهای کشور با رویکرد تبیین چالشها و ترسیم چشمانداز پیش رو اختصاص داشت. در این نشست به وضع بحرانی تالابها در کشور پرداخته شد و موضوع هامون و خشکیدگی سیستانوبلوچستان، توجه سخنرانان را به تحلیل استحصال آبهای ژرف جلب کرده بود. استحصال آب ژرف از یکسو طبق تبلیغات معاونت علمی ریاستجمهوری «فقط در حد مطالعات دنبال میشود» و از سوی دیگر خبر میرسد که قرار است آب شرب یکی از مناطق سیستان (شهر ادیمی) از همین راه تأمین شود. تأکید بر انجام مطالعه و تحقیق در این زمینه و تبلیغ دربارۀ استفاده شرب از این آب درحالیاست که صبح پنجشنبه «رضا مکنون»، رئیس شاخۀ مهندسی عمران فرهنگستان علوم گفت: «آبهای ژرف استخراجشده برای آنالیز به آلمان ارسال شد که نتایج آنالیز آنها حکایت از وجود ۸ عنصر سنگین در آن دارد. بنابراین، امکان شرب ندارد و در این زمینه شکست خوردهایم.»
«مکنون» که عضو هیأت علمی دانشکده مهندسی عمران و محیط زیست دانشگاه صنعتی امیرکبیر است، به اصرار برای استحصال آبهای ژرف در کشور اشاره کرد و گفت: «براساس گزارش مرکز پژوهشهای مجلس حتی اگر همۀ کشور را حفر و آبهای آن را استخراج کنیم، تمام این آبها ۲ میلیارد مترمکعب میشود؛ درحالیکه ما میلیاردها تومان هزینه میکنیم تا این آب را استخراج کنیم.»
به گفتۀ رئیس شاخه مهندسی عمران فرهنگستان علوم دمای کشور ۲.۱ درجه افزایش یافته و تبخیر به ۲۷ میلیارد مترمکعب رسیده است. از سوی دیگر گزارش اخیر وزارت نیرو نشان میدهد با کاهش ۲۱ درصدی بارشهای کشور، میزان بارشها از ۲۴۰ میلیمتر در سال به ۲۰۰ میلیمتر کاهش یافته است. با اینهمه هنوز برای نجات ایران فرصت داریم
اشاره مکنون به گزارش بررسی لایحه بودجۀ سال ۱۴۰۲ کل کشور بود که مرکز پژوهشهای مجلس آن را تهیه کرده است و میگوید: «استحصال و استفاده از منابع آب ژرف بهدلیل صعوبت برداشت، هزینههای سنگین اکتشاف و استحصال و احجام اندک آب استحصالی امکان رقابت با سایر گزینهها نظیر برداشت از منابع سطحی و منابع زیرزمینی متعارف و یا کاهش مصارف و غیره را ندارد.» بند «ط» تبصره یک لایحه بودجۀ وزارت نفت را مکلف کرده است که۱۰ هزار میلیارد ریال از منابع داخلی خود و شرکتهای تابعه را با هدایت و نظارت معاونت علمی و فناوری رئیسجمهور با همکاری وزارت نیرو در فرایند قابلیتسازی و توسعۀ فناوری و عملیات حفاری و بهرهبرداری از آبهای ژرف و سایر فناوریهای آب اختصاص دهد. این درحالیاست که پیش از این نیز «فیروز قاسمزاده»، سخنگوی صنعت آب کشور، بارها در جلسههای خود با خبرنگاران تأکید کرده «استفاده از منابع آب ژرف در حال حاضر در مرحلۀ مطالعاتی است و در این زمینه تا امروز ۳ حلقه چاه در سیستان و یک حلقه چاه در بلوچستان حفاری شده است و به آب رسیدهاند که کیفیت و میزان آبدهی این چاهها در حال بررسی است».
به گفتۀ رئیس شاخه مهندسی عمران فرهنگستان علوم دمای کشور ۲.۱ درجه افزایش یافته و تبخیر به ۲۷ میلیارد مترمکعب رسیده است. از سوی دیگر گزارش اخیر وزارت نیرو نشان میدهد با کاهش ۲۱ درصدی بارشهای کشور، میزان بارشها از ۲۴۰ میلیمتر در سال به ۲۰۰ میلیمتر کاهش یافته است. او با بیان این آمار گفت: «این وضعیت آب درحالیاست که از سال ۱۳۷۲ تا کنون ۲۸ سند سیاستی و ابلاغی و حکم حکومتی داریم.» با همۀ این گفتهها اما مکنون عنوان کرد که هنوز برای نجات ایران فرصت داریم و افزود: «برای نجات کشور در حوزۀ آب در گام اول باید اقدام دیپلماتیک داشت و بعد از آن باید به رفع چالش حوزههای آب پرداخته شود.»
بستن آب به روی هامون هوشمندانه انجام شده است
«جواد میردار هریجانی»، رئیس پژوهشکدۀ تالاب بینالمللی هامون، در بخش دیگر این نشست به وضعیت فعلی و چشمانداز آیندۀ تالاب بینالمللی هامون پرداخت و با اشاره به عملکرد طالبان در برخورد هوشمندانه برای نپرداختن سهم ایران از رودخانه هیرمند گفت: «سدسازیهای هوشمندانه و توسعۀ اراضی کشاورزی در کشور افغانستان هامون را خشکانده است و از سوی دیگر حفر چاه در بخشهایی از هامون موجب شده بادهای ۱۲۰ روزه تا ۲۰۰ روز به درازا بکشد.»
به گفتۀ این محقق براساس شاخص خشکسالی محاسبهشده در دوره ۱۹۸۳ تا ۲۰۱۹، در سالهای ۲۰۰۱ و ۲۰۱۹ خشکسالی شدید و در سال ۲۰۱۸ خشکسالی بسیار شدید اتفاق افتاده است. همچنین سطح تالاب هامون از سال ۱۹۹۹ به بعد نسبت به میانگین بلندمدت، هزار کیلومترمربع کاهش یافته است. در همین حال مدلهای پیشبینی اقلیم در سالهای ۲۰۲۰ تا ۲۰۸۰ میانگین حاکی از آن است که با تداوم خشکی هامون دماهای کمینه و بیشینۀ منطقۀ سیستان به میزان ۲ درجۀ سانتیگراد افزایش مییابد.
رئیس پژوهشکدۀ تالاب بینالمللی هامون، توسعۀ کشاورزی در بالادست در کشور افغانستان را از دلایل کاهش مساحت هامون دانست و با اشاره به تحقیقات پیشین افزود: «توسعۀ اراضی کشاورزی در حوضۀ آبخیز هلمند سفلی در افغانستان بهطور میانگین باعث کاهش ورود ۸۰۰ میلیون مترمکعب در سال آب به منطقه سیستان خواهد شد.» او اضافه کرد که از سوی دیگر احداث سدهای متعدد در افغانستان از دیگر دلایل کاهش آب تالابهای هامون بوده است: «ظرفیت سد کجکی حدود ۲.۸ میلیارد مترمکعب یعنی حدود یکسوم ذخیرۀ دریاچۀ هامون و ظرفیت سد کمالخان این کشور نیز ۵۲ میلیون مترمکعب است که با سیلابهای عظیم بهسرعت پر میشود، ولی حتی سرریز آن به سمت پاییندست ایران راه نمییابد. این روند کاهش باعث شده کشاورزی منطقۀ سیستان بیش از ۶۰ درصد کاهش یابد.»
طبق توضیح رئیس پژوهشکدۀ تالاب هامون، افغانستان ۴۲ سد بزرگ دارد که اغلب روی روهای مرزی مستقر شدهاند. در حال حاضر ۱۲ سد در حال ساخت، ۵ سد در مرحله طراحی و ۹ سد دیگر در مرحله مطالعات اقتصادی و محیط زیستی است. علاوه بر سد کجکی، بند کمالخان کاملاً برای انحراف جریان هیرمند بهسمت «گودزره» در ۷۵ کیلومتری مرز ما ایجاد شده است. آب مازاد ظرفیت سد کمالخان از طریق کاسۀ اول به کاسۀ دوم و سپس به گودزره راه مییابد که شورهزار است و قصد دارند کشاورزی را در آن توسعه دهند
طبق توضیح رئیس پژوهشکدۀ تالاب هامون، افغانستان ۴۲ سد بزرگ دارد که اغلب روی رودهای مرزی مستقر شدهاند. در حال حاضر ۱۲ سد در حال ساخت، ۵ سد در مرحلۀ طراحی و ۹ سد دیگر در مرحلۀ مطالعات اقتصادی و محیط زیستی است. او با اشاره به این سدها گفت: «علاوهبر سد کجکی، بند کمالخان کاملاً برای انحراف جریان هیرمند به سمت «گودزره» در ۷۵ کیلومتری مرز ما ایجاد شده است.آب مازاد ظرفیت سد کمالخان از طریق کاسۀ اول به کاسۀ دوم و سپس به گودزره راه مییابد که شورهزار است و قصد دارند کشاورزی را در آن توسعه دهند.»
میردار با اشاره به راهحل مشکل خشکی هامون و دغدغههای مردمی که ناچار به مهاجرت میشوند، ادامه داد: «در مدیریت این مسئله، بخشی از راهحل دیپلماسی است. اما اینکه گفته میشود دیپلماسی داریم، اصلاً قابل قبول نیست چرا که از همۀ ظرفیتها استفاده نمیشود. ما ارتباطات مالی زیادی با افغانستان داشتیم و داریم که اهرمی قوی است. با اینهمه هنوز عزمی ملی برای استفاده از همۀ ظرفیتها نشده تا طالبان مجاب شود که حقابۀ ما را بدهد.»
او دلیل ۲۰۰ روزه شدن بادهای ۱۲۰ روزه سیستان را اینطور توضیح داد: «در وسط تالاب هامون صابوری کانالی ۲۸ کیومتری زدهاند. این کانال درست در جایی قرار گرفته که تونل باد سیستان است. بههمین دلیل حتی در شبهای بدون باد هم همه جا پر از خاک است. برای این ۲۸ کیلومتر ۱۶۰۰ میلیارد تومان بودجه دادهاند، اما هنوز حتی یک قطره آب از آن نرسیده است.»
به گفته میردار اکنون چاهنیمههای سیستان کاملاً خشک شده و فقط در چاهنیمه شمارۀ یک کمی آب مانده است که بهزودی تمام میشود و آب روستاهای زابل تا یکی دو ماه دیگر قطع خواهد شد.
رئیس پژوهشکده تالاب بینالمللی هامون، با اشاره به حفر سه چاه ژرف در سیستان گفت: «امسال شنیدم که بالغ بر هزار میلیارد بودجه برای حفر چاههای ژرف در نظر گرفته شده است. وقتی تحرکات را در تهران و سیستان دربارۀ این چاهها میبینیم، تازه متوجه میشویم که حتماً برنامهریزی مالی خوبی هم برایش در نظر گرفتهاند. محیط زیست هم کمی کوتاه آمده و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست هم گفته که برای سیستان مشکل ندارد. خود فعالان محیط زیست هم درنهایت کوتاه آمدهاند که اگر ژرف به خوبی تصفیه شود، برای شرب مشکلی ندارد.» درحالیکه در ابتدای این نشست رضا مکنون به وجود عنصر سنگین در این آبها اشاره کرده است و حتی معاونت علمی ریاستجمهوری هم بر کارکرد مطالعهای آبهای ژرف تأکید کرده، میردار ناامید از رسیدن حقابۀ از افغانستان گفت: «شاید اگر از این آب برای شرب استفاده کنیم و از آن طرف درصورت آمدن آب، حقابۀ تالاب را بدهیم و به چاهنیمهها نرسانیم، کمی اثرگذار باشد.»
نظر شما