دکتر یاسر نژادی در گفت و گو با خبرنگار سلامت نیوز، درباره آمار مبتلایان به پوکی استخوان در ایران گفت:«آمار دقیقی از میزان ابتلا به پوکی استخوان در کشور به دلیل عدم مراجعه بیماران و عدم پایش ها و نظرسنجی نداریم. متاسفانه 70 درصد افرادی که پوکی استخوان دارند اطلاعی از بیماری خود ندارند. تصور می کنم در ایران میزان مبتلایان به پوکی استخوان بیشتر از کشورهای پیشرفته باشد چون در کشورهای دیگر ورزش به عنوان لایف استایل و برنامه روتین افراد است اما مردم ما کمتر ورزش و فعالیت بدنی دارند. اگر افراد ورزش روزانه و فعالیت بدنی مستمر نداشته باشند قطعا احتمال بروز همه بیماری ها از جمله پوکی استخوان در آنها بالاست.»

وی درباره علایم پوکی استخوان گفت:« معمولا در مردان بالای سن 50 سالگی و در زنان بعد از سن یائسگی منتظر شروع پوکی استخوان هستیم. پوکی استخوان ممکن است بعد از این سن با علایمی همراه باشد که یکی از مهمترین علایم آن وجود درد است که یک آلارم طبیعی در بدن است و همیشه هشدار می دهد که یک اختلافی بین فیزیولوژی طبیعی با چیزی که به سمت پاتولوژی ختم می شود در حال اتفاق است. وقتی بافت استخوان طبیعی را زیر میکروسکوپ نگاه کنیم تفاوت هایی با استخوان دچار پوکی داشته و تخلخل بیشتری در استخوان وجود دارد، چون ما یکسری سلول هایی در بدن داریم به اسم استئوبلاست‌ها که کلسیم را از خون برداشته و بر روی خون می نشانند. یکسری سلول های دیگری هم داریم به نام استئوکلاست‌ها که عکس این پروسه عمل می کنند و کلسیم را از خون برداشت می کنند و هرچه سن بالاتر رود تعداد استئوکلاست‌ها در بدن بالاتر می رود.»

کوتاه شدن قد در سنین بالا نشانه ای از پوکی استخوان است

وی در ادامه گفت:« علایم پوکی استخوان را همچنین می تواند در سطح ناخن ها مشاهده کرد از طرف دیگر اگر دقت کرده باشید در افرادی که سنشان بالا می رود قد به مرور زمان کوتاه تر می شود و استخوان ها در هم فرو رفته و باعث کوتاهی طول استخوان بخصوص در ناحیه ستون فقرات و انحراف در آن می شود. با مشاهده چنین علایمی در بیماران در یک پروسه ای در رادیولوژی به نام بون دانسیتومتری می آییم استخوان ها را مورد بررسی قرار می دهیم و معمولا سه نقطه اصلی در ناحیه لگن و مچ دست و ستون فقرات، استخوان ها را بررسی می کنیم که آیا طبیعی است یا دچار درجات خفیف استئوپنی یا درجات شدید اُستئوپروز شده است یا خیر.»
وی تاکید کرد:« قطعا هورمون ها نقش موثری در بروز پوکی استخوان دارند به همین دلیل است که زنان وقتی به سن یائسگی می رسند و میزان هورمون استروژن در بدنشان کاهش پیدا می کند دچار پوکی استخوان بیشتری نسبت به مردان می شوند. سندروم کمبود جذب نیز می تواند باعث بروز پوکی استخوان شود که در دو حالت ممکن است در بدن اتفاق بیفتد یکی اینکه سطح پایینی از کلسیم و ویتامین د و موادی که برای ساخت استخوان نیاز است را دریافت می کنید برخی مواقع نیز میزان دریافت کلسیم و ویتامین د و مواد مورد نیاز برای ساخت استخوان ها به صورت مناسب دریافت می شود ولی به دلیل سندروم جذب این ویتامین ها در بدن جذب نمی شوند این باعث عدم رسیدن کلسیم به استخوان می شود.»
دکتر نژادی افزود:« مشکل بعدی که نقش هورمون ها در آن واضح است این است که کلسیمی که در بدن جذب می شود روی سطح استخوان بنشیند و جلوی فعالیت سلول هایی که خورنده استخوان هستند گرفته شود و باعث استحکام و قوام استخوان شود و باعث جلوگیری از تخریب بافت استخوانی با از دست دادن کلسیم شود که نقش مشهود هورمون ها در آن مشخص است که برخی اوقات برای رفع این مشکل داروهایی مثل سینوپار را برای بیماران تجویز می کنیم که یکی از افتخارات است که این دارو با تکنولوژی بسیار بالا در کشورمان هم تولید می شود و حتی در چند سال اخیر در ترکیه هم توانستیم این دارو را با لایسنس ایرانی تولید کنیم.»
وی افزود:« این دارو را به صورت ماهانه تجویز می کنیم و بیمار باید ابتدا سه تا چهار ماه این دارو را مصرف کند و بعد از کاهش مجدد بن دانستیومتری را انجام می دهیم که میزان افزایش استحکام استخوانی و پر شدن استخوان را ببینیم. این دارو مثل انسولین است و روزانه زیر ناف تزریق می شود و بر اساس شدت پوکی استخوان دوز مناسب را مراجعه کننده دریافت می کند. مصرف این دارو باعث می شود هورمون هایی که در غدد پاراتیروئید باعث افزایش جذب کلسیم می شوند، فعال شوند.»

چه بیماری هایی خطر بروز پوکی استخوان را افزایش می دهند؟

وی در پاسخ به اینکه ابتلا به چه بیماری هایی خطر بروز پوکی استخوان را افزایش می دهد، گفت:« اگر میزان کافی از کلسیم دریافت می شود اما جذب کلسیم پایین است می تواند دلایلی داشته باشد از جمله پرکاری غدد پاراتیروئید، پرکاری غدد فوق کلیه، بیماری سلیاک، بیماری التهابی روده که باعث کاهش جذب کلسیم می شود، بیماری مزمن کبد و کلیه ، بیماری لوپوس و حتی بیماری هایی مثل آرتریت روماتوئید و سرطان ها می توانند باعث بروز پوکی استخوان شوند. همچنین بیماری هایی هستند که ژنتیکی هستند و به صورت مشکلات ژنتیکی باعث می شوند حتی در سنین طفولیت هم پروسه عدم استحکام و نرم شدن و غضروفی ماندن استخوان ها را داشته باشیم. از طرف دیگر یکی از دلایل کاهش دریافت کلسیم می تواند رژیم های غذایی شدید برای کاهش وزن باشد یا جراحی هایی که مجبور به برداشت قسمتی از روده می شویم یا تغییراتی در سیستم گوارش که همه باعث کاهش جذب کلسیم در بدن می شود.»
وی خاطرنشان کرد:«به صورت واضح بگویم اکثریت افرادی که دچار پوکی استخوان می شوند حتی در سنین پایین سبک زندگی ناسالم داشته و کم تحرکی و عدم فعالیت بدنی باعث می شود بدن در معرض آسیب قرار گیرد. میکروتروماهایی که مثلا کودک در بازی کردن دریافت می کند مثل زمین خوردن باعث استحکام و تقویت استخوان می شود و والدین نباید نگران این موضوع باشند. بافت استخوان ها به قدری در این سن کلاژن زیادی دارد که ضربه های کوچک باعث استحکام بیشتر می شود تا اینکه آسیبی به کودک وارد کند لذا کودکان را از ترس تروما یا حوادث از ورزش هایی که ریسک پایینی دارد، محروم نکنید.»

داروهایی که خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می دهند

دکتر نژادی افزود:« عامل موثر دیگر در بروز پوکی استخوان، استعمال سیگار و نوشیدن الکل است که در جامعه ایرانی همیشه آن را انکار می کنیم در حالی که میزان مصرف آن در کشور بالا است. همچنین یائسگی های زودرس به هر دلیلی می تواند باعث پوکی استخوان شود. خانه های کوچکی که آفتاب گیر نیستند، محیط های کاری و اداری تاریک که فرد در معرض افتاب طبیعی قرار نمی گیرد می تواند باعث پوکی استخوان در افراد شود. از دلایل دیگر که متاسفانه در قشر ورزشکار بخصوص بدنسازان می بینیم مصرف طولانی مدت هیدروکورتیزون و داروهای کورتونی است که خیلی خطرناک است و باعث پوکی شدید استخوان در بلند مدت می شود.»
وی گفت:« پوکی استخوان در دنیا با اختلاف بسیار زیادی در زنان بیشتر بروز می کند و 65 درصد زنان دچار آن می شوند و بروز پوکی استخوان در مردان 30 درصد است که البته به عوامل محیطی، تغذیه مناسب، ورزش و فعالیت های روزانه بستگی زیادی دارد. افرادیس که زندگی ماشینی دارند، پرخوری می کنند و دچار چاقی هستند با فست فود و نوشابه گذران زندگی می کنند گاها در سنین 30 سالگی آنقدر استخوان آنها پنیری و شل است که یک پیچ را به سختی می توانیم در استخوان آنها فیکس کنیم.

کشک، سلاحی در برابر پوکی استخوان

وی درباره غذاهای مفید برای پیشگیری از پوکی استخوان گفت:« غذاهای دریایی بسیار مفید هستند همچنین همیشه به مراجعه کنندگان مصرف کشک طبیعی را توصیه می کنیم که اگر افزودنی مثل آرد نداشته باشد یکی از خوراکی های بسیار کمک کننده برای استحکام استخوان ها است. مصرف مولتی ویتامین ها و مکلملها را برای پیشگیری از پوکی استخوان قبول نداریم و انواع مکمل هایی که از سوی شرکت های بزرگ برای پوکی استخوان تبلیغ می شوند تاثیری در پیشگیری از آن ندارند.»
وی در پاسخ به اینکه برای اطلاع از وضعیت ابتلا به پوکی استخوان چه زمانی باید تست سنجش تراکم استخوان بدهیم، گفت:« تست سنجش تراکم استخوان را معمولا در افراد مسن بالای 50 سال به صورت پروفیلاکسی انجام می دهیم که مشخص شود در چه سطحی قرار دارد ولی با هرگونه علایم و درد و مشکلات استخوانی و بروز یائسگی این تست قابل انجام است.»
وی درباره داروهای پوکی استخوان گفت:« داروها معمولا تحت پوشش بیمه است ولی داروهایی که در درجات پایین تر پوکی برای افراد تجویز می کنیم باید افراد با هزینه شخصی این داروها را تهیه کنند. بعضی از داروهای پوکی استخوان هلال احمری است چون این داروها تولید داخل است اکثر داروها موجود است و کمبودی در این زمینه وجود ندارد.»
وی در پایان درباره نحوه پیشگیری از پوکی استخوان، گفت:« جلوگیری از یائسگی زودرس در زنان، انجام ورزش های سنگین( ورزش ها صرفا به یوگا و کشش و نرمش محدود نشود) و مخصوصا دویدن سریع که سرعت بالاتری از راهپیمایی با گام های بلند دارید و ضربه هایی که هنگام دویدن ایجاد می شود خیلی برای استحکام بدن مفید است.»