به گزارش سلامت نیوز به نقل از bbc، ما دوست داریم فکر کنیم که احساسات‌مان تحت کنترل خودمان هستند، اما علم چیز دیگری می‌گوید. هورمون‌ها، این پیام‌رسان‌های شیمیایی بدن، نه‌تنها فرآیندهای زیستی را تنظیم می‌کنند، بلکه نقش مهمی در خلق‌وخو، اضطراب، افسردگی، تمرکز، حافظه و حتی مهربانی ما دارند.
پژوهش‌های جدید نشان می‌دهند که تغییرات هورمونی در دوران‌هایی مثل بلوغ، بارداری، یائسگی و حتی سیکل ماهانه می‌توانند روان ما را متحول کنند. دانشمندان حالا در تلاش‌اند با درک بهتر از این ارتباط، راه‌های جدیدی برای درمان اختلالات روانی بیابند.
هورمون‌ها چطور روی مغز اثر می‌گذارند؟
هورمون‌ها با اتصال به گیرنده‌های خاص در سلول‌های هدف، تغییراتی در عملکرد بدن ایجاد می‌کنند. در مغز، آن‌ها می‌توانند:
-
سطح انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند سروتونین و دوپامین را افزایش دهند
-
رشد سلول‌های عصبی جدید (نورون‌ها) را تحریک کنند
-
و حتی در مرگ سلولی و آسیب عصبی نقش داشته باشند.
برای مثال، هورمون استروژن می‌تواند از نورون‌ها محافظت کرده و رشد سلول‌های جدید در هیپوکامپ (مرکز حافظه و احساسات مغز) را تحریک کند. این منطقه در افراد مبتلا به افسردگی یا آلزایمر آسیب می‌بیند.
تغییر هورمونی و تأثیر آن‌ها بر روان
- بلوغ: در کودکی، نرخ افسردگی در دختران و پسران مشابه است، اما پس از بلوغ، دختران دو برابر بیشتر دچار افسردگی می‌شوند.
- پیش از قاعدگی: افت سطح استروژن و پروژسترون می‌تواند منجر به خستگی، تحریک‌پذیری، اضطراب و در برخی موارد شدیدتر، اختلال پیش‌قاعدگی (PMDD) شود.
- بارداری و پس از زایمان: کاهش ناگهانی هورمون‌ها پس از تولد نوزاد، عامل احتمالی افسردگی پس از زایمان در تا ۱۳٪ از زنان است.
- یائسگی و پیش‌یائسگی: تغییرات شدید در سطح هورمون‌های تخمدانی می‌تواند موجب مشکلاتی مثل "مه‌آلودگی ذهنی"، افسردگی و بی‌ثباتی احساسی شود.
تغییرات هورمونی در مردان چطور؟
مردان نیز با افزایش سن با افت سطح تستوسترون روبه‌رو می‌شوند. اگرچه این افت تدریجی است، اما می‌تواند در برخی مردان باعث کاهش انرژی، اختلال در خلق‌وخو و کاهش میل جنسی شود.
نقش سیستم استرس: کورتیزول و اختلال روانی
هورمون کورتیزول در واکنش به استرس ترشح می‌شود. در حالت عادی، بدن با ایجاد بازخورد منفی، این فرآیند را متوقف می‌کند. اما در استرس مزمن، این چرخه مختل می‌شود و میزان بالای کورتیزول می‌تواند:
-
به نورون‌های مغز آسیب بزند
-
باعث آتروفی هیپوکامپ، آمیگدالا و قشر پیش‌پیشانی شود
-
و در نتیجه تمرکز، حافظه، کنترل احساسات و تصمیم‌گیری را تضعیف کند.
اکسی‌توسین؛ هورمون عشق و پیوند
اکسی‌توسین که در زایمان، شیردهی و رابطه جنسی ترشح می‌شود، حس امنیت و وابستگی ایجاد می‌کند و اثرات منفی کورتیزول را کاهش می‌دهد. برخی مطالعات نشان داده‌اند که اسپری بینی اکسی‌توسین می‌تواند باعث افزایش همکاری، همدلی و اعتماد به دیگران شود.
درمان‌های جدید بر پایه هورمون‌ها
دانشمندان امیدوارند که شناخت بیشتر از نقش هورمون‌ها، به تولید داروهای مؤثرتر برای اختلالات روانی منجر شود. از جمله:
-
داروی Brexanolone که با تقلید از هورمون آلوپروژنانولون، در درمان افسردگی پس از زایمان مؤثر بوده است.
-
هورمون‌درمانی جایگزین (HRT) در برخی زنان در دوران یائسگی مؤثر واقع می‌شود.
-
ترکیب تستوسترون و داروهای ضدافسردگی در برخی مردان مؤثرتر از داروی تنها است.
چالش اصلی: چرا بعضی‌ها حساس‌ترند؟
یکی از بزرگ‌ترین پرسش‌ها این است که چرا برخی افراد به تغییرات هورمونی بسیار حساس‌تر هستند؟ چرا برخی زنان در دوران قاعدگی یا بارداری به شدت دچار نوسانات خلقی می‌شوند، در حالی‌که دیگران چنین تجربه‌ای ندارند؟
پژوهشگران تأکید می‌کنند که هنوز شناخت دقیقی از مکانیزم‌های زیربنایی نداریم و برای طراحی درمان‌های هدفمند، باید درک عمیق‌تری از نحوه تأثیر هورمون‌ها بر مغز داشته باشیم.
نظر شما