در دوران قاجاریه تا زمان ناصرالدین شاه، بیمارستان مهمی درایران وجود نداشت ولی به نظر میرسد برخی از بیمارستانهای قبلی با وضع اندوهباری به حیات خود ادامه میدادند وقبل از این پادشاه، چند بیمارستان کوچک دربرخی از شهرها ایجاد کرده بود.سرانجام دردوران ناصرالدینشاه، بیمارستانهای نسبتاً معتبری به سبک نوین درتهران وبرخی از شهرهای دیگر ایران تأسیس شد
سرانجام دردوران ناصرالدینشاه، بیمارستانهای نسبتاً معتبری به سبک نوین درتهران وبرخی از شهرهای دیگر ایران تأسیس شد.ژنرال گاروان فرانسوی درگزارشی که درتاریخ 24 دسامبر 1807میلادی برابر 23 شوال 1222 قمری به وزیرخارجه فرانسه نوشته است، وضع پزشکی ایران (قبل ازدوران ناصری) را بسیار بد توصیف کرده ومیگوید: در این کشور اصولاً بیمارستانی وجود ندارد، مریضخانه به هیچ وجه درایران نیست»، درآبادیهای خارج شهر فقط بعضی از مردم به عنوان دلاکی این حرفه را ازپدر به ارث میبرند وبه گرفتن خون وسایر اعمال جراحی میپردازند.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از هفته نامه پزشکی امروز دردوران قاجاریه همواره بیمارستان یا درمانگاههای سیار وثابتی دراردوهای نظامی وجود داشت که طبیبان وجراحان آن به درمان بیماران ومجروحان میپرداختند. در آن زمان برخی ازحکیم باشیان اردو، مسیحیان اروپایی وبرخی یهودیان بودند. رضاقلیخان هدایت در روضةالاصفای ناصری، درضمن شرح وقایع سال 1228 قمری گوید: شاهزاده محمد ولی میرزا پسر فتحعلی شاه وحاکم خراسان، طغیان خواجه کاشغری را درترکمن صحرا سرکوب کرد. شاه، علیمراد بیک افغان (رئیس جراحان سپاه را مأمور نمود که برای شاهزاده وسرداران سپاه خراسان، جوایزی ببرد واین نشانهی حضور طبیبان در سپاه و اعتماد ویژهی شاه به آنها بوده است.
در سال1258قمری در جریان مسافرت اردوی محمد شاه قاجار به طرف آب گرم قزوین، رضاقلیخان هدایت که در معیت شاه بوده است به تب نوبه مبتلا میشود که توسط حکیمبان یهودی اردو درمان میشود (به نام حکیم حزقیل و حکیم موسایی). در سال 1261قمری وبای شدید در تهران بروز کرد. محمدشاه قاجار به اتفاق خانواده و قسمتی از سپاهیانش به لواسان رفته و وارد دره لار شدند. در همان شب ورود با وجود کوشش دکتر کلوکه فرانسوی، حکیمباشی اردو ، یکی از فرزندان پادشاه درگذشت: «از آن جا به لواسان بزرگ و حوالی لار گذار افتاد، هم در شب ورود، شاهزاده خاقان لقب به رنج و تعب رحلت کرد و حکیم کلوکه فرانسوی درد اجل را چاره نتوانست کرد». در سال 1273 قمری در جریان جنگ ایران و انگلیس در بندر محمره (خرمشهر) میرزاسیدعلی طبیب از استادان دارالفنون به عنوان پزشک اردو مشغول فعالیت بود (همچنین میرزا فضلالله دامغانی و میرزا مهدی مهندس قاینی نیز از دیگر طبیبان اردوهای نظامی بودهاند).
حکیم پولاک اتریشی که اولین بیمارستان به سبک نوین را در ایران تأسیس کرده بود از بیمارستان نظامی دوران ناصرالدینشاه یاد میکند که وضعیت اصلاً خوبی نداشت. محمدحسن خان اعتمادالسلطنه در الماثر والاثار در 1306 قمری از میرزا علی رئیس پزشکان نظام، میرزا سید محمدحکیمباشی توپخانه، میرزا اسماعیلخان رئیس جراحان معروف به جراح باشی، میرزا فرجالله سررشته داراطبا یاد کرده و تعداد طبیبان و جراحان نظامی دربار و شهرستانها را 106 نفر گزارش نموده است.
همین مولف نام برخی از پزشکان و جراحان نظامی مأمور شهرستانی را یادآور شده است: میرزا محمد حسین طبیب زرندی، میرزامحمدحسین طبیب آشتیانی، ابوالفتح میرزای طبیب، میرزا محمد طبیب،میرزا حسن جراح، سیدعباس جراح (مأمور خراسان)، میرزا عبدالله طبیب (مأمور آذربایجان)، میرزا حسن طبیب (مأمور فارس)، میرزا بزرگ دواساز و عکاس توپخانه، میرزا حسین خان دکتر، حکیمباشی سرتیپ سوم و میرزا موسیخان ناظمالاطباء در زمرهی طبیبان اصفهان بودهاند. غلامحسینخان افضل الملک در ضمن شرح وقایع سال 1315 قمری در زمان مظفرالدینشاه از میرزا محمد نظامالحکما به عنوان پزشک مخصوص شاه و رئیس طبیبان قشون، ذکر نموده است، او به لقب لقمان الدوله ملقب گردید، او برادر حکیمالملک پیشخدمتباشی سلام و وزیر ابنیه بودند.
نظر شما