سلامت نیوز: آلودگی های ناشی از خودرو بیشترین نقش را در آلودگی هوای شهر و به تبع آن بیشترین تأثیر بر سلامت مردم را دارد. دی اكسیدكربن، اكسیدهای گوگرد و نیتروژن به همراه دهها مواد سمی دیگر تركیباتی سمی هستند كه در اثر سوخت خودرو درسطح شهر پخش می شوند.

نوع و مقدار تولید این مواد سرطان زا كه تاكنون 17 نوع آن مشخص شده است بستگی به نوع سوخت، حرارت، میزان اكسیژن و عوامل دیگر متفاوت است.
ثابت شده است قسمت اعظم مواد سرطان زا بر اثر احتراق بنزین و گازوئیل در موتورها تولید می شود. به طور كلی با محاسباتی كه انجام شده و با فرض اینكه اتومبیل ها در شرایط استاندار فنی كار نكنند، در عوض یك سال درشهری كوچك حدود 000 /40 كیلو ماده شیمیایی سرطان زا بر اثر احتراق بنزین و گازوئیل تولید و در هوا پخش می شود كه این مقدار برای ایجاد سرطان در 2 میلیارد موش كافی است.

بنابراین به خاطر سلامت انسانها و نسل های آینده باید توجه بیشتری به عوامل سرطان زا داشت. پیشرفت های ظاهری صنعتی و ساختمانی را با سلامت و رفاه بیولوژیكی انسانها اشتباه نكنیم و سلامت انسان در هر برنامه ریزی باید سرلوحه كارها باشد.

ازن به طور مستقیم در اثر سوخت خودرو وارد هوا نمی شود، اما وقتی گازهای هیدروكربنه در حضور نور خورشید با دی اكسیدنیتروژن تركیب می شوند، ازن ساخته می شود.
این تركیب ممكن است در سیستم تنفسی و مسیرهای هوایی تغییرات خطرناكی ایجاد كند و سبب سرفه، درد و خس خس سینه و كاهش توانایی ریه شود. حتی افراد سالم هم به این ماده حساسند.

دی اكسید گوگرد در اثر احتراق سوخت های حاوی گوگرد ایجاد می شود. استنشاق دی اكسید گوگرد راههای هوایی را ملتهب می كند و دركودكان و افراد مبتلا به آسم ایجاد مشكل می كند.

اكسیدهای نیتروژن هم در اثر آلودگی خودروها ایجاد می شوند. این تركیبات در تولید ازن نقش دارند. اثرات مضر تركیبات نیتروژنی بر سیستم تنفسی، مشابه اثرات ازن و دی اكسید گوگرد است.

مسمومیت با سرب كه از مهمترین آلاینده های ماشین است می تواند توانایی ذهنی را كاهش دهد و به سیستم عصبی و سایر اندام ها آسیب برساند. حتی بلع یا استنشاق مقادیر كم سرب ممكن است خطرناك باشد ، چون این تركیب با مقادیر كم هم در بدن تجمع پیدا می كند.

تركیبات سرب در گازوییل كمتر از بنزین است، به همین خاطر استفاده از سیستم حمل و نقل عمومی در كاهش میزان سرب هوا موثر است.

بررسی ها نشان داده است حدود 30 درصد دی اكسید كربن درنتیجه حمل و نقل جاده ای ایجاد می شود. دی اكسیدكربن از تركیباتی است كه درگرم شدن زمین نقش دارد.

بررسی ها در مركز تحقیقاتی نیسان در ژاپن نشان می دهد یك خودرو غیراستاندارد درهرسال دو برابر وزنش دی اكسیدكربن تولید می كند.

برخی مواد آلاینده ناشی از سوخت خودرو مانند بنزن و فرمالدئید سمی اند و اثر سرطان زایی شان شناخته شده است.

این تركیبات حتی در مقادیر كم خطرناك هستند و ممكن است موجب تغییرات ژنتیكی، نقایص مادرزادی و سایر بیماری های خطرناك شوند.

مشكل از كجاست؟
جالب اینكه 2 قطعه زیست محیطی در خودروها وجود دارد كه بسیار اهمیت دارد. این 2قطعه عبارتند از: كنیستر (برای جذب بخارات بنزین) و كاتالیز كانور تور (كه گازها و ذرات خروجی از اگزوز را كنترل می كند). متأسفانه اكثر آلودگی خودروها به دلیل نبود و یا تعویض دیرهنگام این دو قطعه است.

اگر این قطعه بعد از 2 سال عوض نشود، استاندارد خودرویی كه درسطح شهر درحال تردد است از یورو 2هم پایین تر می آید. همچنان كه قطعه كاتالیز اگر بعد از 80 هزار كیلومتر تعویض نشود، مشكل ساز می شود.

برخی بیماری ها مانند آسم، بیماری قلبی و ریوی در مواقع آلودگی هوا تشدید می شوند. معمولا میزان آسیب ها بستگی به میزان قرارگرفتن در معرض مواد شیمیایی زیانبار دارد، یعنی مدت تماس با آلاینده ها و غلظت مواد شیمیایی خودروها آثار دراز مدت آلودگی هوا می تواند بیماری مزمن تنفسی، سرطان ریه، بیماری قلبی، و حتی آسیب به مغز، اعصاب، كبد و كلیه ها را شامل شود.

هركدام از خودروهای امروزی، 60 درصد كمتر از خودروهای دهه 1980، آلودگی تولید می كنند. اما چند برابر شدن استفاده مردم از وسائل حمل و نقل عمومی نسبت به آن دوران باعث شده تا كارشناسان مسائل زیست محیطی به فكر خارج كردن تدریجی بنزین سرب دار از چرخه سوخت مورد نیاز وسایل نقلیه بیفتند و میزان سرب موجود در هوا را كه ماده شیمیایی بسیار خطرناكی است، كاهش دهند.

درسال «1990 انجمن هوای پاكیزه»، با طرح اصل هوای پاك، خط مشی جامع و كاملی را برای كاهش آلودگی موتور خودروها ارائه كرد تا دنیای اطراف را شفاف تر و درخشان تر كند. این انجمن زمینه و شرایط نظافت و تمیز كردن انواع سوخت ها، موتور خودروها، كامیون ها، اتوبوس ها و سایر وسائط نقلیه موتوری را فراهم كرد.

به همین منظور طرح معاینه فنی، به عنوان قانونی اجتناب ناپذیر برای حصول اطمینان سلامت موتور اتومبیل ها به تصویب رسید. در همان سال، همزمان با تصویب این قانون، تغییراتی در سیاست حمل و نقل درون و برون شهری ایجاد شد كه به كاهش آلودگی هوا كمك كرد.

درحال حاضر اتحادیه اروپا با تغییر زیر ساختارهای صنعت خودرو و جهت بخشی این صنعت به سوی تولید خودروهای سبز و از سویی فرهنگسازی درجهت تغییر عادات مردم این كشورها در استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی، دوچرخه و... در پیشبرد این مهم گام های بلندی برداشت. تمهیدات اتحادیه اروپا به شرح ذیل است.

دی اكسید كربن تولید شده در سیستم حمل و نقل شهری، در اختلالات آب و هوایی نقش زیادی دارند.
موتورهای دیزلی نسبت به موتورهای بنزینی دی اكسید كمتری تولید می كنند اما خودروهای دیزلی در مقوله افزایش تولید فاكتورهای سرطان زا و ذرات معلق بیشتری را در محیط به جا می گذارند.
طرح ساخت خودروهای دوست با محیط زیست، ابتدا در خودروهای شخصی به كار گرفته می شود. انجمن اروپایی خودروسازان در نظر دارد تا سال 2013 میزان تولید دی اكسید كربن اتومبیل های شخصی را به حداكثر 140 گرم در كیلومتر رساند.

روند پیشرفت این طرح، سالانه توسط انجمن ارزیابی خواهد شد. اتحادیه اروپا توافق نامه هایی مشابه با انجمن اتومبیل سازان امضا كرده است. از این رو خودروسازان بیش از گذشته به این مقوله پرداخته اند و انجمن خودروسازان كره ای، ژاپن و اتحادیه اروپا قصد دارند تمامی خودروها را به سقف 120 گرم در كیلومتر كاهش دهند.

به منظور ترغیب مردم به خرید خودروهای سبز، برنامه هایی چون حراج، تخفیف و فروش شرایطی از دیگر برنامه های اتحادیه است. از سوی دیگر استقبال عمومی از نمایشگاه آخرین اتومبیل های 4*4 (خودروهای پرمصرفی كه از سوی محیط زیست تایید نمی شوند) نشانگر این موضوع است كه هنوز تمایل كافی به استفاده از خودروهای سبز وجود ندارد.
انجمن خودروسازان طرحی را به منظور تنظیم سولفور موتورهای بنزینی و دیزلی تقدیم اتحادیه اروپا كرده است. طرح پیشنهادی توسط اتحادیه تصویب شده و براساس آن استفاده از سوخت های بدون سولفور از سال 2009 اجباری شده است. به دنبال تصویب این طرح كارخانه های خودروسازی ملزم به تغییر سیستم موتورها هستند در غیر این صورت 20 درصد از قیمت خودرو به عنوان جریمه از خودروساز توسط دولت دریافت می شود كه جریمه بسیار سنگینی است.

برای رسیدن به مقاصد یاد شده، صنعت خودروسازی ملزم به ایجاد تغییرات اساسی درساختار محصولات خود است، تا از این پس اتومبیل ها سوخت كمتری مصرف كنند، موتورها كارایی بیشتری داشته باشند و وسایل نقلیه سبك تر بیش از پیش از مرسوم و متداول شوند. هم اكنون برخی از متدهای تكنولوژیك نظیر احتراق كامل سوخت، ساخت موتورهای تركیبی و استفاده از سوخت هسته ای، درحال آزمایش است.

یكی از روش های مبارزه با آلاینده ها، استفاده از یك سوخت جایگزین است. كمیته سوخت جایگزین با هدف تامین حداقل 20 درصد سوخت جدید برای خودروها تا سال 2020، مشغول به فعالیت است.
این كمیته روی سوخت های بیولوژیك، گاز طبیعی، هیدروژن و سوخت هسته ای كار می كند. سوخت بیولوژیك كه هم اكنون نیز قابل دسترسی است دراتحادیه اروپا برای قریب به سه درصد از خودروهای دیزلی و گازوئیلی استفاده می شود. اتحادیه بر این اعتقاد است كه با استفاده از سوخت بیولوژیك در سطح وسیع تر تا سال 2014 درحدود 19میلیون یورو در صنعت استخراج و پالایش نفت صرفه جویی می شود.

گاز طبیعی نیز به نسبت سوخت های فعلی از میزان آلایندگی كمتری برخوردار است. براساس گزارش متخصصین بخش سوخت جایگزین درسال 2003، تا سال 2020 گاز طبیعی تنها می تواند جایگزین سوخت پنج درصد از خودروها شود. در ضمن قیمت مناسب این سوخت با استقبال عمومی مواجه خواهد شد.

هیدروژن یك سوخت مناسب با آلایندگی بسیار اندك است و از منابعی نظیر سوخت های فسیلی و سوخت های هسته ای به دست می آید. در سپتامبر سال 2007 اتحادیه اروپا طرح تولید سوخت های ئیدروژنی و هسته ای در سطح وسیع را تصویب كرد.

زیرا این دو سوخت آلودگی زیادی ایجاد نمی كنند و در ضمن در مصرف منابع انرژی نیز صرفه جویی می شود.

چه خبر از جریمه؟
اتحادیه اروپا برای كاهش آلودگی اتومبیل جرائم جالبی وضع كرده از جمله اینكه سرویس نكردن به موقع موتور اعم از تعویض روغن موتور و تعویض فیلترها و غیره كه در بازدیدهای سه ماهه شامل 2000 یورو از سوی راننده می شود.

سوخت های مرغوب در اختیار رانندگان قرار ندادن كه موجب تعطیلی دائم پمپ بنزین می شود.

نداشتن شرایط عملكرد ایده آل موتور و دستگاه های كاتالیزور و تقلیل دهنده آلاینده ها كه موجب افزایش 32درصدی مالیات خودروسازان می شود.

نبودن سرویس منظم و تنظیم موتور اتومبیل های بنزینی در تولید گازهای آلوده ساز بی شك سهم بسزایی دارد. به طور ی كه تنظیم موتور را می توان اولین و مهم ترین گام در كاهش آلودگی هوا به حساب آورد. اگر در یك اتومبیل كاملا نو از نظر سیستم برق و سوخت تنظیم نباشد این موتور می تواند به مقدار زیادی هوا را آلوده سازد.

تنظیم موتور باید در طی بهره برداری طبق برنامه، انجام شود. عدم تنظیم موتور علاوه بر آلوده كردن محیط، سوخت زیادتری مصرف می كند. در كشورهای صنعتی، دستورالعمل های سرویس و تنظیم موتور در جدول های زمانی با اتومبیل صادر می شود. مسلما رعایت این موارد بر مخارج كلی اتومبیل ها نمی افزاید بلكه صرفه جویی در مخارج آن است.

نقش تاثیرگذار سوخت
سوخت بیشتر اتومبیل ها منبع فسیلی دارند و هنگام احتراق به مقدار زیادی هوا را آلوده می كنند.

برای كاهش آلاینده های ناشی از احتراق موتورها بهتر است گاز مایع را جایگزین سوخت های فسیلی كرد كه در این راستا بعضی از كشورهای صنعتی از جمله ژاپن و امریكا پیشتازان این طرح بوده و به نتایج مطلوبی هم رسیده اند.

اگر چنانچه به طریقی امكانات تنظیم موتور برای رانندگان فراهم شود، گامی بسیار مثبت در جهت كاهش آلودگی و صرفه جویی در مخارج اتومبیل برداشته شده. یكی از راه های موثر، آموزش رانندگان از طریق تشكیل كلاس های آموزشی و رسانه های گروهی به ویژه تلویزیون می باشد كه در مدت كوتاهی، بسیاری از رانندگان، اثرات تنظیم موتور را روی خودروهای خود ملاحظه خواهند كرد.

در سال 1963 میلادی نخستین قوانین مربوط به محدود كردن حجم آلاینده های اگزوز اتومبیل ها را تدوین كردند و تا سال 1983 میلادی استانداردهای تعیین شد كه در دنیا تقریبا بی نظیر بود. چندین كشور دیگر نیز چنین روشی را در پیش گرفتند، مثل كشورهای هلند، كانادا، ژاپن و كره جنوبی و اعضا گروه استكهلم شامل اتریش، سوئد و نروژ و سوییس را می توان نام برد. اما در اواسط فوریه 1989 پارلمان اروپا از اعضای جامعه اقتصادی اروپا خواست تا به رقابت با استانداردهای آمریكای برخیزند.

علی رغم اینكه خطر آلودگی دود اگزوز اتومبیل ها مشخص بود مهندسان آمریكایی و بعدها مهندسین ژاپن و آلمان غربی راه هایی برای تقلیل دود اگزوز اتومبیل ها طرح های بهتری پیدا كردند. ولی بیشتر سازندگان اتومبیل در اروپا از كنار این طرح ها بی توجه می گذشتند و تصمیم گیری را در این مورد به تعویق می انداختند.

به گزارش سازمان حفاظت محیط زیست آمریكا تقریباً نیمی از منواكسیدكربن ئیدروكربن ها و اكسیدهای نیتروژنی كه براثر احتراق سوخت های فسیلی وارد جو می شوند. از اگزوز اتومبیل های بنزینی و دیزلی خارج می شوند. اگر به فرض بازده موتوری 100 درصد باشد. باید تمامی سوختی كه وارد سیلندر می شود به طور كامل بسوزد اما چنین نیست بازده موتورهای بنزینی بین 65 تا 75 درصد و بازده موتورهای دیزلی بین 80 تا 90درصد است.

در اروپا كنفرانس استراسبورگ كه در سال 1964 برگزار شد در آگاهی دولت ها و مردم نقش اساسی داشت و تقریباً در همه جای دنیا باعث بالا رفتن موج شكایات آنها از اداراتی می شود كه باید در مقابل مسئله مبارزه با آلودگی از خود واكنشی نشان دهند قوانین زیر كه راه حل های اساسی برای مقابله با آلودگی خودرو بودند هنوز در بسیاری از كشورها اجرا نمی شوند اما در صورت اجرا بهترین راه حل هستند.

- طرح نصب مبدلهای كاتالیزور برای بی خطرسازی دودهای اگزوز
- متوقف كردن اتومبیلهایی كه احتیاج به تعمیر اساسی دارند و اجازه استفاده مجدد مشروط به رفع نواقص آنهاست
- ارزان كردن قطعات و لوازم یدكی اتومبیل و بدون فوت وقت در اختیار مصرف كننده قرار دادن
- ملزوم نمودن سازندگان اتومبیل های داخلی به تبعیت از استانداردهای جهانی در جهت طرح های رفع آلودگی هوا
- ایجاد مراكز كنترل مواد آلوده كننده خروجی از اگزوز وسائط نقلیه
- جایگزین كردن وسائط نقلیه عمومی به اندازه نیاز جامعه به جای وسائط نقلیه شخصی
- استفاده از سوخت گاز در كارخانجات كه در مسیر شبكه گازرسانی است در صورت عدم امكان از سوخت گاز بایستی از سوخت های سبك و كم گوگرد استفاده نمایند
- نصب دستگاه های كنترل مواد آلاینده در كلیه قسمت های مورد نیاز كارخانه ها
- بازدید و نظارت مداوم بر نحوه فعالیت كارخانجات و ارائه پیشنهادات و ضوابط لازم به منظور كنترل آلودگی هوا ناشی از فعالیت آنها به مسئولین مربوطه
- مشخص نمودن مناطقی مناسب در خارج شهر و استقرار واحدهای صنعتی جدید و انتقال كلیه صنایع داخل شهر به آن مناطق
- آموزش همگانی و جلب همكاری ساكنین شهرها در استفاده از سوخت های مناسب

وسائط نقلیه یكی از منابع مهم آلوده ساز محیط زیست هستند كه بیش از 70درصد محیط زیست را آلوده می كند. استفاده كمتر از خودروی شخصی، استفاده از وسایل نقلیه عمومی، همچنین استفاده از دوچرخه و یا پیاده روی در صورت امكان، از مواردی است كه در كاهش آلودگی هوا مؤثر است.

فراموش نكنید كه تردد كمتر خودرو در سطح شهر یعنی آلودگی كمتر هوا و راه دیگر كاهش آلودگی هوا، تعمیر به موقع خودرو است. این كار علاوه بر كاهش آلاینده ها، طول عمر مفید موتور خودرو را هم بیشتر می كند.

تأثیر آلودگی هوا بر افراد مختلف متفاوت است. آسیب پذیری برخی افراد در برابر آلودگی هوا بسیار بیشتر از سایرین است. كودكان كم سن و سال و سالمندان بیشتر از دیگران از آلودگی هوا آسیب می بینند.

سازمان ها و نهادهای مختلفی در رابطه با این معضل، باید قوانینی را تدوین كنند و كشورهای صنعتی را ملزم به رعایت آن بكنند تا اندازه ای همكاری های كتبی و شفاهی آن ها را در این رابطه دریافت كرده اند كه خود، گام مهمی محسوب می شود.

منبع: روزنامه کیهان