آیا جراحی تنها راه درمان فتق یا پارگی دیسک کمر است؟

سلامت نیوز:‌ تغییر سبک زندگی باعث شده مشکلات مربوط به ستون فقرات مانند بیرون‌زدگی یا پارگی دیسک افزایش پیدا کنند. برای تشخیص از روش ام‌آرآی و برای درمان از روش‌های مختلفی مانند توانبخشی، لیزر از راه پوست و در انتها عمل جراحی استفاده می‌شود.


تغییر سبک زندگی باعث شده مشکلات مربوط به ستون فقرات مانند بیرون‌زدگی یا پارگی دیسک افزایش پیدا کنند. برای تشخیص از روش ام‌آرآی و برای درمان از روش‌های مختلفی مانند توانبخشی، لیزر از راه پوست و در انتها عمل جراحی استفاده می‌شود. بعضی‌ها مدعی‌اند میزان تصویربرداری ام‌آرآی و عمل‌های جراحی‌ بیرون‌زدگی دیسک بیش از حد نیاز در کشور انجام می‌شود و خیلی از افراد نیازی به این اقدام‌ها ندارند و با تغییر سبک زندگی و ورزش و فیزیوتراپی بهبود پیدا می‌کنند.

 

آیا این ادعاها واقعیت دارند؟ دکتر حمیدرضا یزدی، متخصص ارتوپدی و فلوشیپ جراحی زانو، همچنین عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران و متخصص بیمارستان فیروزگر درباره این اتفاق از بایدها و نبایدهای زیادی پرده برداری می‌کند.


درد دیسک کمر چگونه ما را از حرکت باز می‌دارد؟
همان‌طور که می‌دانید ستون فقرات از یکسری مهره تشکیل شده که در فواصل بین این تنه مهره‌ها دیسک‌های بین مهره‌ای قرار گرفته‌اند. این دیسک‌ها با ایجاد فاصله بین تنه مهره‌ها به تقسیم نیروی وارد شده به ستون فقرات کمک می‌کنند. اگر بنا به هر دلیلی دیسکی از قسمت عقبی خود دچار بیرون‌زدگی یا فتق شود، این قسمت روی نخاع و یا رشته‌های عصبی فشار وارد کرده و سبب بروز درد در ناحیه کمر و پاها می‌شود. مردم به این بیماری در اصطلاح دیسک کمر می‌گویند.

 

این بیرون‌زدگی معمولا با درد خود را نشان می‌دهد. این درد می‌تواند به طور ناگهانی و شدید بوده و یا در بعضی موارد به صورت مزمن و تدریجی بر شدت آن افزوده شود. به طور معمول این درد همراه با احساس خشکی در ناحیه کمر و با اسپاسم ماهیچه‌های اطراف آن همراه است. درصورتی که این بیماری با فشار و آسیب به رشته‌های عصبی نخاع کمری همراه شود، درد تیرکشنده‌ای درناحیه باسن، پشت ران‌ها، ساق و حتی در کف پاها احساس می‌شود. چنین دردهایی می‌توانند همراه با احساس گزگز، بی‌حسی و خواب‌رفتگی در این نواحی باشند.

 

همچنین در موارد پیشرفته احساس ضعف و کاهش قدرت در ماهیچه‌های پا و یا اختلال در راه رفتن به وجود می‌آید. در درازمدت نیز آرتروز مهره‌های ستون فقرات بروز می‌کند.


پرش، جهش و درگیری هرگز
به این بیماران توصیه می‌شود از هرگونه حرکت پرشی، جهشی و ورزش‌هایی مانند کشتی که به طور مستقیم روی ستون فقرات فشار وارد می‌کنند، جدا خودداری کنند. همچنین بلند کردن اجسام سنگین و سرپا ایستادن‌های طولانی برای افراد چاق ضرر دارد.


چه عواملی در تخریب دیسک کمر مقصرند؟
یکی از عواملی که باعث ایجاد دیسک کمر می‌شود، افزایش سن است چون ساختمان دیسک برهم خورده و تخریب می‌شود. البته به جز پیری با ضربه‌های ساده‌ای که به ستون فقرات وارد می‌شود نیز امکان فتق دیسک وجود دارد. حتی در سنین خیلی پایین؛ برای مثال در 18سالگی هم ممکن است این اتفاق برای هر کسی بیفتد.

 

همچنین عواملی دیگر مانند افزایش فشار روی ستون فقرات و چاقی نیز می‌توانند باعث عارضه در دیسک‌های کمری شوند. کسانی که طی حادثه‌ای از بلندی سقوط می‌کنند و یا ورزشکارانی که از ارتفاع می‌پرند، همه اینها فشار شدیدی را روی ستون فقرات خود   وارد می‌کنند.

 

البته ناگفته نماند تضعیف و عدم ورزیدگی ماهیچه‌های کمری نیز می‌تواند در تشدید این عارضه موثر باشد و موجب افزایش فشار روی مهره‌ها شود. برای پیشگیری از ابتلا به بیماری دیسک کمر باید از وارد شدن ضربه‌های مکرر به ستون فقرات جلوگیری کنید. همچنین با تقویت ماهیچه‌های اطراف کمری، استفاده از ورزش‌های مناسب و جلوگیری از اضافه وزن می‌توانید خود را از دیسک کمر دور نگه‌دارید.


تقویت ماهیچه‌های کمر، حتما!
تقویت و افزایش ثبات و قدرت کنترل ماهیچه‌های کمر از اهمیت بالایی برخوردار است. یکی از حرکت‌های متعادل‌کننده ستون فقرات تمرین زیر است. ابتدا چهار دست و پا روی زمین قرار گیرد. سپس دست راست و بعد پای چپ را بلند کرده و صاف بالا بیاورید. به نحوی که با زمین موازی قرار گیرد. در این تمرین نباید لگن، پشت و کمر شما قوس پیدا کرده و حرکت داشته باشد. در این حالت پنج ثانیه توقف کرده سپس به آرامی به حالت چهار دست و پا باز گردید،۱۰ثانیه استراحت کرده و تا پنج بار این تمرین را برای هر طرف تکرار کنید.


روش‌های غیرجراحی چقدر اثربخش هستند؟
روشP.L.D.D یا درمان با لیزر از راه پوست، روش به نسبت جدیدی است که با دستگاه‌های خاصی انجام می‌شود. در این حالت می‌توان با یک برش خیلی کوچک و به روش آندوسکوپی دیسک کمر را جراحی کرد. این درمان طرفداران زیادی دارد ولی برای هر بیماری قابل اجرا نیست.


از دیگر جراحی‌ها می‌توان به جراحی نوکلوئوتومی، کوبلیشن و لیزری اشاره کرد. در جراحی نوکلوئوتومی با استفاده از دستگاه نوکلوئوتوم که لوله نازکی دارد وارد قسمت میانی دیسک می‌شوند و با فشار آب، دیسک را خرد کرده و از بدن خارج می‌کنند. دو روش دیگر که به کوبلیشن و لیزری معروفند تقریبا مشابه یکدیگرند.

 

در این دو روش سوزن باریکی از کنار ستون فقرات وارد دیسک شده و سپس به کمک امواج رادیویی یا لیزر هسته دیسک سوزانده یا تبخیر می‌شود. دیسک مانند پلاستیکی که تحت تاثیر حرارت قرار گرفته از کناره‌هایش جمع می‌شود. به این ترتیب فشار داخلی دیسک کم شده و ورم آن از بین می‌رود. این دو روش برای مواردی که دیسک دچار تورم شده مفید بوده و نباید برای کسانی که دچار پارگی دیسک هستند، استفاده شوند.

 

آیا ام‌آرآی برای همه لازم است؟
انجام ام آر‌آی برای همه افرادی که کمردرد دارند لازم نیست زیرا هر دردی به فتق دیسک کمر ارتباط ندارد! در مواردی که حتما لازم باشد از ام‌آرآی برای تشخیص استفاده می‌شود. البته این اتفاق زمانی می‌‌افتد که پزشک حدس قوی‌ای درباره مشکل بیماری دیسک کمر فرد زده باشد و او علائم مشخص این بیماری را نشان دهد.

 

این علائم شامل درد انتقال یافته به پاها و یا باسن است که در اصطلاح درد به صورت تیرکشیدن احساس می‌شود. همچنین فرد بیمار علائم عصبی داشته که به طور واضح نشان‌دهنده فتق دیسک کمر است؛ مانند اختلال حسی و حرکتی. بدین معنی که امکان دارد فرد بیمار دچار کاهش حسی اعصاب نقطه درگیر، سوزن سوزن شدن، ضعف عضلانی و اختلال در حرکت ماهیچه‌ها شود؛ برای مثال در ماهیچه‌هایی که باعث بالا و پایین بردن مچ پا می‌شوند، ضعف حرکتی رخ می‌دهد.

 

در این موارد انجام ام‌آرآی برای تشخیص شدت آسیب دیسک و نحوه قرارگیری آن لازم است. همچنین با ام‌آرآی معلوم می‌شود دقیقا کدام دیسک دچار عارضه شده و چه مقدار فشار روی اعصاب فرد وارد کرده است. اما وقتی بیماری با درد کمر مراجعه کند و بدون داشتن نشانه‌های بالینی فتق دیسک، برایش ام‌آر‌آی تقاضا شود، چیزی غیر از وضعیت معاینه و یک رادیوگرافی یا عکسی ساده به دست نمی‌آید و حتی گاهی اوقات ممکن است این ام‌آرآی گمراه‌کننده نیز باشد.


آیا هر بیرون‌زدگی دیسک را باید عمل کرد؟
تغییر روش زندگی، فیزیوتراپی و کاهش فشارهای وارده به ستون فقرات علائم بیماری را کنترل می‌کند. با کاهش فشار روی دیسک کمر می‌توان از میزان علائم بیماری کم کرد؛ برای مثال فرد بیمار می‌تواند با کاهش وزن و با تقویت ماهیچه‌های کمری فشار را از روی ستون فقرات خود بردارد. عدم درمان در دیسک‌هایی که علائم عصبی ایجاد کرده‌اند، خطرساز است.

 

وقتی پزشک تشخیص می‌دهد فشار عصبی روی تنه و ریشه‌های نخاع وجود دارد، به خصوص علائم عصبی پیش رونده، اختلال در کنترل ادرار، مدفوع و عملکرد جنسی، ماجرا جدی‌تر می‌شود. در چنین مواردی حتما باید بررسی بیشتری انجام شود و نباید عمل جراحی را به تعویق انداخت. تاخیر در انجام جراحی، گاهی عوارض عصبی غیرقابل برگشتی دارد.

 

البته این بدان معنی نیست که هر دیسک کمری باید جراحی شود. چون بعضی از دیسک‌های کمر دردهای موقتی ایجاد کرده و با دارودرمانی، فیزیوتراپی، کاهش وزن، آب‌درمانی و روش‌های مفید دیگر، علائم بیماری بهتر از گذشته می‌شوند. تمامی این موارد به تشخیص پزشک و علائم بیمار بستگی دارد.

 

بنابراین به نظر نمی‌رسد جراحی‌هایی که انجام می‌شوند بدون دلیل یا اضافه باشند. البته مانند هر کار دیگری احتمال خطای پزشک در تشخیص وجود دارد اما این مساله را نمی‌توان به کل تعمیم داد.
منبع‌:‌ همشهری تندرستی