به گزارش سلامت نیوز، هم اکنون 5دسته داروی خوراکی برای درمان دیابت نوع دو استفاده می شود که شامل سولفونین اوره ها ، مگلیتیندها ، بیگوایندها ، تیازولیدین دیون ها و مهارکننده های گلوکوزیداز است.

انواع داروهای ضددیابت خوراکی گاهی باعث کاهش شدید قندخون شده و موجب می شوند در اندام های حیاتی مثل مغز و اعصاب، اثرات غیرقابل جبران و گاهی مرگ بروز کند.

پیوگلیتازون یکی از داروهای مهم خوراکی در درمان دیابت نوع ۲ است و در گروه دارویی تیازولیدین‌دیون‌ها (Thiazolidinediones - TZDs) قرار دارد. این دارو با نام تجاری Actos نیز شناخته می‌شود و فقط با نسخه پزشک قابل تهیه است.

پیوگلیتازون در درمان دیابت نوع ۱ یا کتواسیدوز دیابتی کاربرد ندارد. هدف از مصرف آن، بهبود حساسیت سلول‌ها به انسولین و کاهش مقاومت به انسولین است.

یکی از مزایای داروی گلوتازون آن است که این عوارض را در بیمار ایجاد نمی کند و از آنجا که هر داروی ضددیابت مکانیسم خاصی برای کنترل قند خون دارد، گلوتازون نیز با مکانیسم خاصی این فرآیند را انجام می دهد. گلوتازون می تواند چربی خون را نیز به همراه قند خون کاهش دهد. شواهد روزافزون پزشکان نشان می دهد، کنترل موفق قند خون در بیشتر بیماران با انجام درمان ترکیبی امکان پذیر است.

مکانیسم اثر پیوگلیتازون

پیوگلیتازون با فعال‌سازی گیرنده‌های هسته‌ای PPAR-γ (Peroxisome Proliferator-Activated Receptor gamma) در بافت چربی، کبد و عضله عمل می‌کند. نتیجه فعال‌سازی این گیرنده‌ها:

1. افزایش برداشت گلوکز توسط سلول‌ها

2. کاهش تولید گلوکز در کبد

3. بهبود حساسیت به انسولین در عضله و بافت چربی

4. تغییر در ترکیب و توزیع چربی بدن (افزایش چربی زیرپوستی و کاهش چربی احشایی)

5. کاهش سطح تری‌گلیسیرید و افزایش سطح HDL (کلسترول مفید)

در برخی مطالعات جدید، اثرات خفیف بر گیرنده‌های PPAR-α نیز مشاهده شده است که می‌تواند به بهبود متابولیسم چربی‌ها کمک کند.

مزایا و فواید درمانی پیوگلیتازون

1. بهبود مقاومت به انسولین: در بیماران دیابت نوع ۲ که مقاومت انسولینی دارند، مؤثرترین اثر دارو است.

2. کاهش خطر هیپوگلیسمی: چون ترشح انسولین را افزایش نمی‌دهد، افت شدید قند خون نادر است.

3. تأثیر مثبت بر پروفایل چربی‌ها: کاهش تری‌گلیسیرید و افزایش HDL، و در برخی موارد کاهش نسبت کلسترول LDL به HDL.

4. تأثیر احتمالی بر بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD / NASH): مطالعات نشان داده‌اند که مصرف پیوگلیتازون می‌تواند چربی و التهاب کبد را کاهش دهد و حتی در برخی بیماران باعث بهبود بیوپسی کبدی شود.

5. قابل استفاده در بیماران با نارسایی کلیوی خفیف تا متوسط: زیرا دفع کلیوی کمی دارد.

6. امکان مصرف ترکیبی: می‌تواند با داروهایی مانند متفورمین، سولفونیل‌اوره، یا انسولین ترکیب شود (البته با احتیاط).

محدودیت‌ها و معایب پیوگلیتازون

1. افزایش وزن: معمولاً ۲ تا ۴ کیلوگرم در چند ماه اول درمان به علت احتباس مایعات و افزایش چربی زیرپوستی.

2. احتباس مایعات و تورم: ممکن است باعث ادم (ورم) و نارسایی احتقانی قلب شود.

3. افزایش خطر نارسایی قلبی: مصرف دارو در بیماران با سابقه نارسایی قلبی کلاس III یا IV ممنوع است.

4. کاهش تراکم استخوان و افزایش خطر شکستگی: به‌ویژه در زنان یائسه.

5. احتمال افزایش خطر سرطان مثانه: ارتباط قطعی ثابت نشده اما در مصرف طولانی‌مدت یا با دوز بالا باید احتیاط شود.

6. افزایش خفیف آنزیم‌های کبدی: نیاز به پایش منظم عملکرد کبد دارد.

7. افزایش اشتها و احتمال چاقی.

موارد منع مصرف پیوگلیتازون

پیوگلیتازون نباید در شرایط زیر مصرف شود:

• دیابت نوع ۱ یا کتواسیدوز دیابتی

• نارسایی قلبی پیشرفته (کلاس III و IV)

• سابقه یا وجود سرطان مثانه

• بیماری فعال کبدی یا افزایش غیرطبیعی آنزیم‌های کبد

• بارداری و شیردهی مگر با تجویز پزشک

• حساسیت به دارو یا اجزای آن

هشدارها و نکات احتیاطی پیوگلیتازون

1. پیش از شروع درمان، بررسی آنزیم‌های کبدی (ALT, AST) ضروری است.

2. وزن و علائم احتباس مایعات (ورم، تنگی نفس، افزایش وزن سریع) باید مرتب بررسی شود.

3. در صورت وجود خون در ادرار، فوراً باید بررسی از نظر سرطان مثانه انجام شود.

4. در زنان، احتمال شکستگی استخوان در اندام تحتانی وجود دارد؛ توصیه به مصرف مکمل کلسیم و ویتامین D می‌شود.

5. مصرف همزمان با انسولین خطر احتباس مایعات و ادم را افزایش می‌دهد.

دوز و نحوه مصرف پیوگلیتازون

• دوز شروع: ۱۵ تا ۳۰ میلی‌گرم یک‌بار در روز

• حداکثر دوز: ۴۵ میلی‌گرم در روز

• نحوه مصرف: می‌توان با غذا یا بدون غذا مصرف کرد، ولی بهتر است هر روز در ساعت ثابتی باشد.

• در سالمندان: باید با دوز پایین‌تر شروع و وضعیت قلبی و کلیوی پایش شود.

دوز فراموش شده گلوتازون

اگر یک نوبت از این دارو را فراموش کردید، در اسرع وقت آن را مصرف کنید. با این حال، اگر تقریباً زمان نوبت بعدی فرا رسیده است، دوز فراموش شده را رها کنید و به برنامه دوز معمولی خود بازگردید. دوزها را دو برابر نکنید.

بهترین زمان مصرف گلوتازون

شما می توانید پیوگلیتازون را در هر زمانی مصرف کنید، به عنوان مثال صبح یا عصر. سعی کنید آن را هر روز در ساعت معینی مصرف کنید. قرص را به طور کامل با یک نوشیدنی آب ببلعید و آن را نجوید.

قرص پیوگلیتازون برای لاغری

خیر، پیوگلیتازون مقاومت به انسولین را در بیماران دیابتی بهبود می‌بخشد اما اغلب باعث افزایش وزن بدن می‌شود. پیوگلیتازون، معمولا برای درمان دیابت نوع ۲ استفاده می‌شود و با افزایش وزن مرتبط است.

تداخلات دارویی پیوگلیتازون

پیوگلیتازون ممکن است با برخی داروها تداخل داشته باشد:

• انسولین و سولفونیل‌اوره‌ها: افزایش خطر احتباس مایع و هیپوگلیسمی.

• داروهای ضدبارداری خوراکی: ممکن است اثر آن‌ها را کاهش دهد.

• ریفامپیسین (Rifampin): کاهش سطح خونی پیوگلیتازون و اثر درمانی آن.

• جمفیبروزیل (Gemfibrozil): افزایش سطح خونی دارو و احتمال بروز عوارض.

استفاده از این دارو با هر یک از داروهای زیر معمولاً توصیه نمی شود، اما ممکن است در برخی موارد مورد نیاز باشد آن را در کنار هم مصرف کنید. اگر هر دو دارو با هم تجویز شوند، پزشک ممکن است دوز یا تعداد دفعات مصرف یک یا هر دو دارو را تغییر دهد.

• ابیراترون استات
• آکاربوز
• کاربامازپین
• کلروکین
• کلروتیازید
• کلرپروپامید
• کلرتالیدون
• سیپروفلوکساسین
• دلافلوکساسین
• انوکساسین
• فوروزماید
• گاتیفلوکساسین
• جمفیبروزیل
• ژمیفلوکساسین
• گلیمپراید
• گلیپیزید
• گلایبورید
• گرپافلوکساسین
• هیدروکلروتیازید
• هیدروفلومتیازید
• هیدروکسی کلروکین
• ایفوسفامید
• اینداپامید
• انسولین
• انسولین آسپارت، نوترکیب
• انسولین گاوی
• انسولین Degludec
• انسولین دتمیر
• انسولین گلارژین، نوترکیب
• انسولین گلولیسین
• انسولین لیسپرو، نوترکیب
• Ivosidenib
• لانروتید استات
• لووفلوکساسین
• لومفلوکساسین
• متفورمین
• متولازون
• موکسی فلوکساسین
• ناتگلینید
• نیفدیپین
• نورفلوکساسین
• اکتروتید استات
• افلوکساسین
• Omaveloxolone
• دیاسپارتات پاسیروتید
• فنوباربیتال
• پیپراکین
• پیکسانترون
• پلی تیازید
• پریمیدون
• رپاگلینید
• ریفامپین
• سوماتروگون-گلا
• اسپارفلوکساسین
• تیوکتیک اسید
• تولازامید
• تولبوتامید
• تولواپتان
• توپیرامات
• تریامترن
• تروافلوکساسین
• وارفارین

استفاده از این دارو با هر یک از داروهای زیر ممکن است باعث افزایش خطر عوارض جانبی خاص شود، اما استفاده از هر دو دارو ممکن است بهترین درمان برای شما باشد. اگر هر دو دارو با هم تجویز شوند، پزشک ممکن است دوز یا تعداد دفعات مصرف یک یا هر دو دارو را تغییر دهد.

• آسبوتولول
• آتنولول
• آتورواستاتین
• بتاکسولول
• بیسوپرولول
• کارتئولول
• کارودیلول
• سلیپرولول
• کلوپیدوگرل
• اسمولول
• گلکاپرویر
• گلوکومانان
• صمغ گوار
• کتوکونازول
• لابتالول
• لووبونولول
• متی پرانولول
• متوپرولول
• نادولول
• نبیولول
• نیلوتینیب
• اکسپرنولول
• پنبوتولول
• پیبرنتاسویر
• پیندولول
• پراکتولول
• پروپرانولول
• پسیلیوم
• سوتالول
• تیمولول

عوارض جانبی رایج پیوگلیتازون

• افزایش وزن

• ورم پا و مچ

• سردرد

• درد عضلانی یا مفصلی

• بی‌خوابی یا خستگی

• افزایش اشتها

• افزایش آنزیم‌های کبدی در برخی بیماران

عوارض کمتر شایع ولی جدی

• نارسایی احتقانی قلب

• زردی یا آسیب کبدی

• درد یا سوزش ادرار (احتمال سرطان مثانه)

• شکستگی استخوان‌ها

نظارت و آزمایش‌ها در طول درمان

1. قند خون ناشتا و HbA1c: برای ارزیابی اثربخشی دارو.

2. آزمایش عملکرد کبد (LFT): قبل و در طول درمان.

3. وزن و علائم ادم: در هر ویزیت بررسی شود.

4. آزمایش ادرار (برای خون): به‌ویژه در درمان طولانی‌مدت.

5. ارزیابی تراکم استخوان در خانم‌های یائسه یا در معرض خطر شکستگی.

نکات مربوط به بارداری و شیردهی پیوگلیتازون

• در بارداری، ایمنی کامل دارو اثبات نشده است؛ معمولاً تجویز نمی‌شود مگر در موارد خاص.

• در دوران شیردهی، داده‌های کافی در دست نیست؛ بهتر است از داروهای جایگزین استفاده شود.

موارد ویژه پیوگلیتازون

در بیماران مبتلا به بیماری کبدی

• پیوگلیتازون باید با احتیاط و تحت پایش دقیق آنزیم‌های کبدی مصرف شود.
• در صورت افزایش ALT بیش از ۳ برابر حد طبیعی، باید مصرف قطع شود.

در بیماران مسن

• احتمال بروز ادم، افزایش وزن و شکستگی بیشتر است. دوز باید پایین‌تر انتخاب شود.

اگر بیماری های زیر را دارید حتما به پزشک اطلاع دهید

وجود سایر مشکلات پزشکی ممکن است بر استفاده از این دارو تأثیر بگذارد. در صورت داشتن هر گونه مشکل پزشکی به خصوص موارد زیر حتما به پزشک اطلاع دهید:

• سرطان مثانه یا مثابه بیش فعال
• کتواسیدوز دیابتی (کتون و اسید بالا در خون)
• نارسایی قلبی
• دیابت نوع I – در بیماران مبتلا به این شرایط نباید استفاده شود.
• ادم ماکولا دیابتی (تورم پشت چشم)
• ادم (احتباس مایعات یا تورم)
• بیماری قلبی
• بیماری کبد - با احتیاط مصرف شود. ممکن است شرایط را بدتر کند.
• تب
• عفونت
• جراحی
• تروما - با احتیاط استفاده کنید. این شرایط ممکن است باعث ایجاد مشکلاتی در کنترل قند خون شود.

یافته‌های علمی جدید درباره پیوگلیتازون (۲۰۲۵)

• مطالعه Frontiers in Pharmacology (۲۰۲۵): نشان داد که پیوگلیتازون با بهبود حساسیت انسولینی، التهاب سیستمیک را کاهش داده و می‌تواند در کاهش خطر آترواسکلروز مؤثر باشد.

• تحقیقات NIH (۲۰۲4–۲۰۲۵): ارتباط احتمالی بین مصرف طولانی‌مدت و افزایش اندک خطر سرطان مثانه هنوز قطعی نیست، ولی نیاز به احتیاط دارد.

• مطالعات Diabetes.org: نشان می‌دهد که پیوگلیتازون ممکن است در درمان کبد چرب غیرالکلی مفید باشد، به‌ویژه در بیماران چاق و مقاوم به انسولین.

• WHO ۲۰۲۵: تأکید کرده که پیوگلیتازون همچنان یکی از گزینه‌های مؤثر برای بیماران دیابت نوع ۲ است، به شرط رعایت دقیق معیارهای ایمنی و انتخاب بیمار مناسب.

توصیه‌های عمومی برای بیماران

1. دارو را دقیق طبق دستور پزشک مصرف کنید.

2. بدون مشورت پزشک، دارو را قطع نکنید.

3. در صورت بروز علائم غیرعادی (ورم، تنگی نفس، درد قفسه سینه، خون در ادرار) فوراً اطلاع دهید.

4. سبک زندگی سالم، رژیم غذایی متعادل و فعالیت بدنی منظم برای اثربخشی بیشتر دارو ضروری است.

5. قند خون و آزمایش‌های دوره‌ای را به‌طور منظم پیگیری کنید.

اشکال دارویی پیوگلیتازون

داروی پیوگلیتازون به‌صورت خوراکی و به شکل قرص تولید می‌شود. قرص پیوگلیتازون در دوزهای مختلف به شرح زیر است.

• قرص پیوگلیتازون ۱۵ میلی‌گرم
• قرص پیوگلیتازون ۳۰ میلی‌گرم
• قرص پیوگلیتازون ۴۵ میلی‌گرم

اسامی رایج در ایران:

• قرص گلیتوز ۴۵ میلی‌گرم
• قرص پیوگلیتازون جالینوس ۴۵ میلی‌گرم
• گلیتوز ۳۰ میلی‌گرم
• گلوتازون ۳۰ میلی‌گرم
• پیوگلیتازون دی پی ۳۰ میلی‌گرم
• پیوگراز ۳۰ میلی‌گرم
• گلیتوز ۱۵ میلی‌گرم
• دیادر ۱۵ میلی‌گرم
• پیتوز ۴۵ میلی‌گرم
• قرص روکش‌دار پیوگلیتازون فندا ۳۰ میلی‌گرم
• قرص دیادر ۳۰ میلی‌گرم

نحوه نگهداری قرص گلوتازون

قرص گلوتازون 30 میلی گرمی باید در دمای بین 15 تا 25 درجه سانتیگراد نگهداری شود. باید بدون رطوبت و دور از نور مستقیم خورشید نگهداری شود. آن را دور از دسترس کودکان یا حیوانات خانگی نگهداری کنید.

موارد استفاده و اثرات دارو ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. توصیه می شود قبل از مصرف این دارو با یک متخصص دیابت مشورت کنید.

ویژگی خاص داروی گلوتازون

به گزارش سلامت نیوز به نقل از lybrate، از دیگر ویژگی های مصرف گلوتازون، استفاده این دارو همراه با داروهای دیگر ضددیابت است که براساس تجویز پزشک عمل می شود. این دارو مانند بسیاری از داروهای دیگر دارای عوارض احتمالی است. بررسی ها نشان می دهد عوارض جانبی این دسته دارویی شامل ورم، افزایش وزن و کاهش هموگلوبین خون است که در تعداد بسیار کمی از بیماران دیابتی احتمال بروز دارد. در بسیاری از بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی نیز مصرف برخی داروهای کاهنده قند خون مثل متفورمین با اشکال مواجه بود، در صورتی که گلوتازون قابلیت مصرف در بیماران با نارسایی کلیوی را نیز داراست.

داروی گلوتازون دارای مکانیسم منحصر به فردی است، به طوری که این دارو روی گیرنده های هسته سلول اثر می کند و شروع تاثیرات آن میان 4 تا 6 هفته طول می کشد.

در مکانیسم، بعضی از داروهای ضددیابتی باعث تحریک ترشح انسولین در لوزالمعده می شود و این مساله باعث می شود قند خون پایین نگه داشته و قند خون کنترل شود ؛ اما گلوتازون مقاومت محیط نسبت به انسولین را کاهش می دهد و سلولها را نسبت به عمل انسولین حساس می کند.

همچنین این دارو در ترکیب با رژیم غذایی مناسب و برنامه ورزشی برای به حداکثر رساندن اثرات آن استفاده می شود. همچنین به جلوگیری از آسیب کلیه، مشکلات عصبی و مشکلات جنسی کمک می کند. کنترل سطح قند خون همچنین به کاهش خطر حمله قلبی یا سکته کمک می کند.

• سازنده: M D C Pharmaceuticals P Ltd
• ترکیب دارویی: پیوگلیتازون
• نسخه در مقابل OTC: نسخه توسط پزشک مورد نیاز است

موارد احتیاط گلوتازون

بسیار مهم است که پزشک پیشرفت شما را در ویزیت های منظم بررسی کند تا مطمئن شود که این دارو به درستی کار می کند و تصمیم بگیرد که آیا باید به استفاده از آن ادامه دهید یا خیر. برای بررسی اثرات ناخواسته ممکن است نیاز به آزمایش خون و ادرار باشد.

این دارو ممکن است باعث تخمک گذاری برخی از زنانی شود که عادت ماهانه منظمی ندارند که می تواند شانس بارداری را افزایش دهد. اگر شما یک زن بالقوه باروری هستید، باید گزینه های کنترل بارداری را با پزشک خود در میان بگذارید.

اگر به سرعت در حال افزایش وزن هستید، تنگی نفس، درد یا ناراحتی قفسه سینه، خستگی یا ضعف شدید، تنفس نامنظم، ضربان قلب نامنظم، یا تورم بیش از حد دست‌ها، مچ، مچ پا یا پا دارید، فوراً با پزشک خود مشورت کنید. اینها ممکن است علائم یک مشکل جدی قلبی باشند.

اگر درد شکم یا معده، ادرار تیره، از دست دادن اشتها، تهوع یا استفراغ، خستگی یا ضعف غیرمعمول، یا زردی چشم یا پوست دارید، فوراً با پزشک خود مشورت کنید. اینها ممکن است علائم یک مشکل جدی کبدی باشند.

اگر در طول مصرف این دارو تاری دید، کاهش دید یا هر تغییر دیگری در بینایی رخ داد، فوراً با پزشک خود مشورت کنید. ممکن است پزشک از شما بخواهد که وضعیت چشمان خود را توسط چشم پزشک بررسی کنید.

این دارو ممکن است خطر شکستگی استخوان را در زنان افزایش دهد. از پزشک خود در مورد راه هایی برای قوی نگه داشتن استخوان ها برای کمک به جلوگیری از شکستگی بپرسید.

این دارو ممکن است خطر ابتلا به سرطان مثانه را در صورت مصرف بیش از 12 ماه افزایش دهد. در صورت وجود خون در ادرار، میل مکرر، شدید یا افزایش یافته به ادرار کردن، ادرار دردناک یا درد در ناحیه پشت، پایین شکم یا معده، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید.

این دارو می تواند باعث هیپوگلیسمی (قند خون پایین) شود. با این حال، اگر یک وعده غذایی یا میان وعده را به تعویق بیندازید یا از دست بدهید، بیش از حد معمول ورزش کنید، نتوانید به دلیل تهوع یا استفراغ غذا بخورید یا داروهای خاصی مصرف کنید، قند خون پایین می تواند رخ دهد. قند خون پایین باید قبل از اینکه باعث بیهوشی شود، درمان شود. افراد علائم مختلف قند خون پایین را احساس می کنند. مهم است که یاد بگیرید چه علائمی دارید تا به سرعت آن را درمان کنید. در مورد بهترین راه برای درمان قند خون پایین با پزشک خود صحبت کنید.

اگر به اندازه کافی مصرف نکنید یا یک دوز از دارو را حذف نکنید، پرخوری کنید یا برنامه غذایی خود را رعایت نکنید، تب یا عفونت داشته باشید یا به اندازه معمول ورزش نکنید ممکن است هایپرگلیسمی رخ دهد. قند خون بالا می تواند بسیار جدی باشد و باید فورا درمان شود. مهم است که یاد بگیرید چه علائمی دارید تا به سرعت آن را درمان کنید. با پزشک خود در مورد بهترین راه برای درمان قند خون بالا صحبت کنید.

ممکن است زمانی باشد که برای مشکلی که ناشی از دیابت است به کمک اضطراری نیاز داشته باشید. شما باید برای این شرایط اضطراری آماده باشید. استفاده از دستبند یا زنجیر گردن همیشه ایده خوبی است. همچنین یک کارت شناسایی در کیف خود همراه داشته باشید که در آن لیستی از تمام داروهایتان نوشته شده باشد که دیابت دارید.

از مصرف داروهای دیگر خودداری کنید مگر اینکه با پزشکتان مشورت کرده باشد. این شامل داروهای تجویزی یا بدون نسخه (بدون نسخه [OTC]) و مکمل های گیاهی یا ویتامینی است.

منابع:

NIH, PubMed, PMC, Diabetes.org
Drugs.com

Medscape, Mayo Clinic

Frontiers in Pharmacology (2025)