سلامت نیوز:به زمین زیر پای‌مان دیگر اعتمادی نیست؛ فروچاله‌ها دهان باز كرده و ایران را به‌زودی می‌بلعند. 300 دشت از 600 دشت ایران خشك و بسیاری از آن‌ها دشت ممنوعه اعلام شده ‌اند.

به گزارش سلامت نیوز، قانون نوشت: بحران‌های زیست محیطی ایران تمام‌شدنی نیست، یك روز بحران كم‌آبی و امروز فرونشست زمین و فروچاله‌ها؛ فرونشستی كه پیامد برداشت بی‌رویه از سفره‌های زیرزمینی است. به‌گفته كارشناسان یك دهه دیگر مهاجرت‌های زیست محیطی در ایران آغاز می‌شود.

زنگ خطر فرونشست زمین، بیش از یك دهه در ایران به‌صدا درآمده اما كری مصلحتی مسئولان اجازه شنیدن آن را به مردم نداده است. پدیده فرونشست،نشان‌دهنده فرآیند بیابان‌زایی و مرگ یك سرزمین است.

پس از فرونشست، فرآیند بیابان‌زایی برگشت‌ناپذیر شروع شده و آن زمان است كه مردم آن سرزمین باید از بیابانی به‌نام وطن به‌اجبار مهاجرت كنند. برخی از كارشناسان بر این باورند كه در كمتر از یك دهه دیگر، اثری از سفره‌های زیرزمینی در بسیاری از نقاط ایران باقی نخواهد ماند. خشکسالی، استفاده بی‌رویه از ذخایر آب و ناکارآمدی در مدیریت آب، سدسازی‌های غیرعلمی، از بین‌بردن پوشش گیاهی و عواملی از این دست، باعث‌ فرونشست زمین شده است.

خسارت‌های فرونشست

از دست رفتن سفره‌های زیرزمینی، مرگ آبخوان‌ها و فرونشست زمین ، ایران را وارد بحران كرده است. فرونشست در بسیاری از دشت‌های ایران، موجب ترک‌های عمیق شده که بر اثر آن میله‌های چاه‌های آب از زمین بیرون آمده و تاسیسات زیربنایی شهری و روستایی را تهدید كرده‌است. تصاویر شكاف‌های عمیق در دشت‌های توس و میناب دل هر ایرانی را به لرزه در می‌آورد. شكاف‌هایی كه در ابتدا بسیاری تصور می‌كردند در اثر وقوع زمین‌لرزه به‌وجود آمده است اما غافل از آنكه بحران آب بیش از زلزله در ایران قربانی خواهد گرفت.

ایران، مرزهای بحران را پشت سر گذاشت

براساس آمار اگر کشوری 20 درصد از آب‌های تجدیدپذیر را استفاده کند، در شرایط ایمن است و اگر این میزان به 40 درصد برسد، در مرز خطر قرار دارد. تمامی این آمارها درحالی است كه ایران بیش از 85 درصد منابع آب تجدیدپذیر را استفاده‌كرده است. براساس‌گزارش‌های رسمی سالانه دو متر سطح آب‌های زیرزمینی 60 دشت اصلی در مرکز ایران افت می‌كند.

رتبه نخست فرسایش خاكی در جهان

آمار دیگری نیز وجود دارد كه نشان‌دهنده این مطلب است؛ ایران علاوه‌بر آب، خاكش را نیز از دست می‌دهد. میزان كل فرسایش خاك در جهان 26 میلیارد تن و سهم ایران از آن در حدود دو میلیارد تن است. براساس همین آمار، ایران رتبه نخست فرسایش خاك در جهان به‌شمار می‌رود.سازمان‌های جهانی به‌همراه كارشناسان محیط‌زیست و مدیریت منابع آبی، بارها نسبت به‌ بحران آب در ایران هشدار داده‌اند اما گویا به‌گفته دكتر كردوانی، پدر علم كویرشناسی ایران« كسی باور نمی‌كند آب نیست». شواهد حاكی از آن است که هم‌اکنون دشت‌های تهران، ورامین، نظرآباد، دشت کبودرآهنگ همدان، دشت مشهد و نیشابور، دشت‌های استان کرمان، اصفهان و قزوین در شرایط بحرانی ایجاد فروچاله‌ها و فرونشست ها قرار دارند.

تهران ركوردار فرونشست در ایران

تهران در فرونشست زمین نیز، گوی سبقت را از دیگر استان‌های كشور ربوده است و رتبه نخست لیست فرونشست در كشور به‌شمار می‌رود. فرو نشست در تهران 90 برابر حد بحرانی اتحادیه اروپاست. برداشت بی‌رویه آب در سال‌های اخیر ، تمامی دشت‌های هشت‌گانه تهران را دشت ممنوعه كرده است. براساس آمار یک مقام مسئول در وزارت نیرو، میزان فرونشست در دشت ورامین ۱۳سانتی‌متر ، در دشت ری ۲۵سانتی‌متر، در دشت تهران ۱۴سانتی‌متر و در دشت شهریار ۳۶سانتی‌متر ثبت شده است.

نفوذناپذیری خاك ، عامل فرونشست

یكی از عوامل اصلی فرونشست، كاهش نفوذپذیری خاك و در نتیجه افت سفره‌های زیرزمینی است. هومان خاكپور ،كارشناس محیط زیست در این‌باره گفت: « بحث كاهش نفوذ آب در خاك در درازمدت موجب كاهش میزان سفره‌های زیرزمینی می‌شود. كشور از یك طرف با كاهش شدید نزولات جوی و از طرف دیگر با برداشت بی‌رویه آب مواجه است. باتوجه به برداشت‌هایی بی‌رویه از سفره‌های زیرزمینی در بیشتر مناطق كشور، شاهد پدیده بیابان‌زایی هستیم.

بیابان‌زایی از اینجا شروع می‌شود كه حتی اگر بارندگی نیز در كشور رخ بدهد، به‌دلیل حركت خاك‌دانه‌ها، تمامی منافذ ورود آب پر شده است و دیگر امكان نفوذ آب در خاك وجود ندارد.علاوه‌بر اینكه منابع آبی را از دست می‌دهیم، خاك را نیز از دست می‌د‌هیم».فرسایش خاكی جزو آن دسته مشكلاتی است كه به‌تازگی به لیست چالش‌های فرا روی ایران وارد شده است. باتوجه به رتبه نخست فرسایش خاك در جهان، این عامل موجب كاهش نفوذناپذیری خاك نیز شده است. خاكپور درباره آمار فرسایش خاك در ایران گفت:« متاسفانه بعید می‌دانم روی این موضوع كار یا مطالعه‌ای شده باشد. برای داشتن چنین آماری، باید از میزان پوشش جنگلی در كشور یك آمار مشخص وجود داشته باشد. چنین آماری در كشور وجود ندارد كه سازمان‌های مربوطه به آن استناد كنند. زمانی‌كه در بحث میزان پوشش گیاهی آماری وجود ندارد، انتظار آن نمی‌رود كه آماری از میزان نرخ نفوذناپذیری خاك وجود داشته باشد».

برداشت بی‌رویه آب، متهم اصلی فرونشست

به‌نظر می‌رسد ابعاد بحران ناشی از برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی دشت‌های ایران، گسترده‌تر، خطرناک‌تر و ژرف‌تر از آن است که گزارش شده و به‌مراتب، تبعاتی ماندگارتر، ویرانگرتر و غیرقابل جبران‌تر نسبت به رخداد زلزله دارد. محمد درویش، كارشناس محیط زیست با اشاره به بحران فرونشست در كشور گفت:«مهم‌ترین عوامل فرونشست در ایران، برداشت‌های بی‌رویه و بیش از حد مجاز آب زیرزمینی و ممانعت از نفوذ آب برگشتی شرب، صنعت و کشاورزی به دشت‌های ایران بوده است. بسیاری از دشت‌های ایران از نظر برداشت آب، حالت فوق بحرانی دارند و باتوجه به رشد شتابان شهرنشینی، شاهد تغییرات کند ولی بسیار مخاطره‌آور فرونشست هستیم؛ به‌گونه‌ای که در بسیاری از دشت‌های كشور، مقدار افت سطح آب زیرزمینی طبق آمارهای ثبت شده به بیش از 30متر در طول 24 سال آماربرداری می‌رسد».

مهاجرت‌های زیست‌محیطی به‌زودی رخ خواهد داد

درویش با اشاره به هشدار كارشناسان درباره پدیده فرونشست تصریح كرد:« چندین سال است كه كارشناسان این حوزه، درباره خطرات فرونشست زمین هشدار می‌دهند اما این موضوع كمتر توسط مسئولان، مردم و رسانه‌ها جدی گرفته شده است. درحدود هفت ماه پیش با انتشار عكسی از فرونشست زمین در نیشابور اعلام كردم كه این مساله را باید جدی گرفت. دكتر فاضلی یزدی، یكی از اولین متخصصانی است كه از سه دهه پیش نسبت به فرونشست زمین در دشت توس هشدار داد. درحال حاضر متاسفانه در دشت توس فردوسی با فرونشست زمین و افت شدید سفره‌های زیرزمینی رو به‌رو هستیم.

خیلی دیگر از صاحب‌نظران مانند دكتر امین علیزاده در استان خراسان‌رضوی و دكتر طراوتی، در این‌باره هشدار داده‌اند ولی مورد توجه قرار نگرفته‌اند.». مدیركل دفتر مشاركت‌های مردمی سازمان محیط زیست گفت:«اصولا پدیده نشست زمین، فوق‌العاده پدیده خطرناكی است و از آن به‌عنوان آخرین و غیرقابل برگشت‌‌پذیرترین مرحله از فرآیند بیابان‌زایی یاد می‌شود. زمانی كه زمین نشست می‌كند، آبرفت‌های درشت‌دانه به‌هم می‌چسبند و فضای خالی بین آن‌ها پر می‌شود و دیگر امكان انباشته شدن آب در این سفره‌ها از بین می‌رود. سرزمینی كه امكان انباشت آب شیرین در زیر سطحش را از دست بدهد، از نظر امنیت اجتماعی با تنش‌های جدی مواجه می‌شود و مقدمه مهاجرت‌های محیط زیستی فراهم می‌شود.