پیری فصل برداشت زندگی است؛ روزگاری كه آنچه در جوانی كاشته‌ایم باید درو كنیم، اما ساختارهای حاكم بر جامعه به‌گونه‌ای است كه عوامل متعددی بر محصول مزرعه زندگی هر یك از ما تأثیر‌گذار خواهد بود. این درست رخدادی است كه به دلیل سیاست‌گذاری‌های اشتباه حوزه جمعیتی و همچنین تغییرات سبك زندگی در خواب غفلت دستگاه‌های فرهنگی كشور موجب شده تا سالمندی با شیب تندی در كشورمان رخ دهد و در این میان با كاهش جدی ازدواج و افزایش طلاق نه فقط شاهد تندتر شدن شیب پیری سیمای جمعیت باشیم، بلكه بخشی از این جمعیت به واسطه این بی‌برنامگی‌ها دچار چالش جدی شده و پدیده‌های اجتماعی تازه‌ای را در برابر جامعه قرار دهند. ایران جزو چند كشور اول جهان است كه به سرعت درصد سالمندی آن افزایش می‌یابد. در كشورهای توسعه‌یافته بیش از نیم قرن طول كشیده تا سالمندی جمعیت طی شود ولی در جامعه ایران به علت كاهش سریع و چشمگیر نرخ باروری، نیمی از این مدت به درازا كشید كه ورود به فاز نخست سالمندی اتفاق بیفتد. پدیده‌های قابل تأملی نظیر سالمندی و زنانه شدن آن. 

 

به گفته رئیس سابق دبیرخانه شورای ملی سالمندان كشور، فقر در سالمندان جدی است و نزدیك به ۳۰ درصد از سالمندان در دهك اول درآمدی هستند و فقیرترین اقشار جامعه محسوب می‌شوند. یك میلیون و ۸۰۰ هزار سالمند در كشور از هیچ نوع پوشش دستگاه‌های حمایتی و صندوق‌های بازنشستگی برخوردار نیستند.  همین حالا هم با وجود سهم 9/3 درصدی سالمندان از جمعیت شاهد كارگری و دستفروشی پیرمردان و پیرزنانی با قد خمیده هستیم؛ ‌پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌هایی كه دخل و خرجشان با هم جور نیست و به دلیل فقدان هر‌گونه پشتوانه اجتماعی ناگزیرند در ایام پیری و استراحت و با تمام ناتوانی كمر خمیده‌شان زیر‌بار تأمین زندگی خمیده‌تر شود.   براساس سرشماری‌های عمومی نفوس و مسكن، جمعیت سالمندان كشور طی دهه گذشته (سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۵‌) نزدیك به 1/5 برابر شده است. متوسط رشد سالانه جمعیت در افراد سالمند طی دوره ۹۵- ۱۳۹۰ برابر 3/7 درصد و در دوره ۹۵- ۱۳۸۵ برابر 3/4 درصد است. آنگونه كه وزیر بهداشت می‌گوید تخمین زده می‌شود تا 20 سال آینده بیش از 15درصد جمعیت كشور ما را سالمندان تشكیل دهند و پیش‌بینی می‌شود كه درصد سالمندان ایران تا سال 2025 میلادی یعنی 8 سال دیگر به 10 و تا 2050 یعنی 33 سال دیگر به بیش از 30 درصد برسد. 

   

بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵ جمعیت از ۷۹ میلیون و ۹۲۶ هزار و ۲۷۰ نفر جمعیت كشور، 7میلیون و ۴۱۴ هزار و ۹۱ نفر را ۶۰ ساله و بیشتر تشكیل می‌دهند. به عبارت دیگر 9/3 درصد جمعیت كشور سالمند هستند كه 72/4 درصد آنان در مناطق شهری و 27/6 درصد در مناطق روستایی سكونت دارند. 

از سوی دیگر بر اساس گزارش مركز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت رفاه، به ازای هر ۱۰۰ نفر زن سالمند، ۹۷ مرد سالمند وجود دارد. این امر حاكی از افزایش تعداد سالمندان زن نسبت به مردان سالمند است كه البته با توجه به میزان مرگ و میر بالاتر و در نتیجه امید به زندگی پایین‌تر مردان نسبت به زنان و نیز مراقبت‌های سلامتی و پزشكی زنان نسبت به مردان، افزایش تعداد زنانی كه به سنین سالخوردگی می‌رسند، دور از انتظار نیست.

 

به گفته فرید براتی سده، رئیس سابق دبیرخانه شورای ملی سالمندان بر اساس آمار در سال ۱۴۰۰ به ازای هر ۱۰۰ زن سالمند، ۸۸ مرد سالمند خواهیم داشت و در واقع زنانه شدن سالمندی در آینده محقق خواهد شد.   وی تصریح می‌كند: ‌وقتی به آمار زنان سالمند تنها نگاه می‌كنیم تعداد آنها سه تا چهار برابر مردان سالمند تنها است و این پدیده زنانه شدن سالمندی در كشور را نشان می‌دهد. همچنین وقتی به آمار سالمندان در دهه‌های گذشته نگاه می‌كنیم سالمندی و تنها شدن زنان روز‌به‌روز در حال افزایش است كه این پدیده در آینده مشكلات بسیاری برای سالمندان به ویژه زنان به همراه خواهد داشت. 

   

تنهایی زنان سالمند دلایل متعددی دارد؛ ‌از زنانی كه هرگز ازدواج نكرده و به تجرد قطعی رسیده‌اند، تا زنانی كه ازدواج كرده‌اند، اما جدا شده‌اند و به دلیل تابوهای اجتماعی نتوانسته‌اند شانس خود را برای یافتن شریك زندگی مناسب دوباره بیازمایند. با عنایت به كاهش طول عمر زندگی در سال‌های اخیر و با توجه به اینكه نیمی از طلاق ها در پنج سال اول زندگی رخ می‌دهد، اغلب این زنان هم فرزندی ندارند و بدیهی است با رسیدن به سنین پیری تنها می‌مانند. 

آنطور كه ناهید تاج‌الدین، عضو هیئت رئیسه كمیسیون اجتماعی مجلس می‌گوید: آمارها نشان می‌دهند 90 درصد زنان پس از طلاق ازدواج نمی‌كنند. این در حالی است كه 90 درصد مردان پس از طلاق مجدداً ازدواج خواهند كرد. در حقیقت شانس زنان برای ازدواج مجدد یك نهم مردان است. همین شانس كمتر برای ازدواج مجدد در كنار تجرد قطعی و همچنین امید به زندگی بالاتر در زنان از جمله دلایلی است كه موجب شده تا چهره پدیده سالمندی در كشور زنانه شود.  بدیهی است نیازهای زنان با مردان متفاوت است؛ ‌زنان سالمند تنها با دنیایی از عاطفه و نیاز به محبت باید تمام تنهایی‌هایشان را خود به دوش بكشند و شرایط تحمیلی جامعه موجب می‌شود تا گاهی اوقات چیزی متفاوت از آنچه در جوانی كاشته‌اند در پیری درو كنند.