سلامت نیوز-*شادی مکی: جوانی جمعیت و حمایت از خانواده طرحی است که طی یکسال و نیم گذشته مجلس بر آن تاکید بسیار داشته و نهایتا طی مدتی کوتاه و با سرعت آن را تصویب کرده است. این طرح انتقادات بسیاری از کارشناسان را به دنبال داشته است.
به گزارش سلامت نیوز، موضوع کمیت و کیفیت جمعیت ایران این روزها به موضوع چالشبرانگیز تبدیل شده است. از یک سو جمعیتشناسان از کاهش جمعیت کشور و سالمندی آن طی 3 دهه آینده میگویند و از سوی دیگر برای بهبود وضعیت جمعیتی ایران تصمیماتی اتخاذ میشود که بیش از آنکه مایه تسلی خاطر باشد نگرانکننده است. گرچه افزایش جمعیت با توجه به کاهش و سالمندی آن در آینده نزدیک موضوعی اجتناب ناپذیر است اما شیوه آن باید عقلانی،کارشناسی و با بهرهگیری از متخصصان و سازمانهای مرتبط باشد.
بهارستاننشینان هر روز وعدهای جدید میدهند تا خانوادهها را تشویق به فرزندآوری کنند این وعدهها از قول پرداخت وامها و تسهیلات مختلف تا ارائه زمین و ... را شامل میشود. وعدههایی که تنها مسکنی موقت بوده و نمیتواند تامین کننده آینده فرزندان متولد شده در روزگار بزرگسالی بوده و حتی تامین معاش آنها توسط خانواده را تسهیل کند.
از سوی دیگر همین مجلس طی حدود یکسال و نیم طرحی با عنوان جوانی جمعیت و حمایت از خانواده را با هدف افزایش جمعیت تدوین و تصویب کرد. طرحی بسیار حساس که در مدت کوتاهی به تصویب رسید در حالیکه لایحهای مانند لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان بیش از یک دهه میان مجلس، دولت و شورای نگهبان پاسکاری میشد. به هر حال طرح جوانی جمعیت که ظاهرا بدون در نظر گرفتن نظرات کارشناسان و متخصصان نوشته شده است تا جایی که حتی افروز صفاری فرد معاون پیشگیری از معلولیتهای سازمان بهزیستی نیز نسبت به افزایش جمعیت معلولان با اجرای این طرح هشدار داده است.
صفاری فرد عنوان کرده است که این قانون به تولد نوزادان دارای معلولیت کمک میکند زیرا هم ارجاعات غربالگری ژنتیک را کاهش میدهد و هم زمان طلایی سقط را از بین میبرد.
به گزارش سلامت نیوز، فارغ از اینکه این طرح به افزایش جمعیتی با چه میزان کیفیت کمک خواهد کرد این نکته هم مهم است که اصولا مردمی که امیدی به آینده خود و نسل پس از خود ندارند و به لحاظ معاش و داشتن زندگی طبیعی در رنج هستند چگونه میتوانند با وعده و وعید و دریافت وامهایی با اقساط بلند مدت (اگر به مرحله عمل برسد) ریسک فرزندآوری به تعداد زیاد را بپذیرند؟
دخالت طرح جوانی جمعیت در خصوصیترین مسائل زوجین
عالیه شکربیگی مدیرگروه تخصصی خانواده انجمن جامعهشناسی ایران و مدرس دانشگاه دراینباره به سلامتنیوز میگوید: بستر و بنیادهایی که طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده در آن به تصویب رسیده است را دارای بینش و تخصص جمعیتشناسی نمیبینم. اینکه آیا در کنار تصویبکنندگان این طرح آیا کارشناسان جامعهشناسی و جمعیتشناسی هم حضور داشتند یا نه مشخص نیست. مجلسی که این طرح در آن تصویب شده است به نظر میرسد تخصص لازم را برای بررسی سنجش نفع و زیان آن درخانواده، تاثیر طرح روی سلامت خانواده و سلامت اجتماعی افراد ندارد به بیان دیگر یک پیوست سلامت این طرح نداشته یا اگر هم داشته ما مطلع نیستیم.
وی ادامه میدهد: این طرح به رغم انتقادات در شورای نگهبان به تصویب رسید. به نظر میرسد که این طرح بنیان خانواده را نشانه گرفته است. به عنوان مثال محتوای این قانون پرداخت بیمه را برای سزارین یا مراحل تکمیلی زایمان ممنوع کرده است. در مادهای دیگر داروهای جلوگیری از بارداری نیازمند دستور پزشک اعلام شده است. آیا تا این حد سطح سواد زوجین در این خصوص پایین است که طبیعیترین حق زوجین مبنی بر فرزندآوری یا عدم فرزندآوری نیاز به اجازه پزشک داشته باشد؟ این مساله چه ارتباطی به پزشکان دارد؟
این جامعهشناس با اشاره به ماده 51 این قانون مبنی برممنوعیت توزیع دولتی و رایانهای و رایگان وسایل جلوگیری از بارداری عنوان میکنند: نتیجه چنین قانونی برای سلامت خانواده و اجتماع میشود افزایش بارداریهای ناخواسته و نیز بیماریهای مقاربتی که ممکن است بیشتر در اقشار محروم و فقیر جامعه به بار بیاید. خانوادهای که در اقشار محروم قرار دارند اگر ناچار به سقط جنین شوند که با توجه به این قانون سقط جنین هم محدودیت زیادی دارد دست به سقطهای غیرقانونی و مخفیانه زده و احتمال ابتلای زنان به انواع عفونتها افزایش مییابد.
وی خاطر نشان میکند: یکی از افرادی که دیدگاههای جامعهشناختی مبتنی بر کنترل جمعیت داشته است توماس مالتوس است. او از مخالفان افزایش جمعیت بوده و معتقد بود بنیادهای افزایش جمعیت باید در یک جامعه وجود داشته باشد. درحال حاضر براساس مطالعات انجام شده جامعه ما با انواع مشکلات اقتصادی و معیشتی و نیازمندی خانوادهها مواجه است. در چنین جامعهای چگونه میتوان افزایش جمعیت را رواج داد. اینکه بگوییم وام و تسهیلات میدهیم پاسخگوی نیاز خانوادهها و جمعیت نیست. مالتوس به فقر و منابعی که باید دراختیار جمعیت قرار بگیرد توجه میکند. آیا تصویبکنندگان این طرح رفاه نسبی را برای خانوادهها و شهرندان مهیا کردهاند که به سمت افزایش جمعیت حرکت کنند؟
مدیر گروه خانواده انجمن جامعهشناسی ایران معتقد است طرح جوانی جمعیت نوعی سیاست اقتدارگرایانه در مقابل نهاد خانواده بوده و علاوه بر آن یک طرح اقتدارگرایانه در مقابل سلامت جنسی و زناشویی زوجین و خانواده است. محتوای این طرح در خصوصیترین مسائل یک خانواده که امر جنسی است دخالت کرده است. سوال این است که به چه اجازهای وارد این حوزه شدهاند و چه افرادی این سیاستهای را تدوین میکنند؟ آیا این طرح تمامی خانوادهها را در بر میگیرد یا تنها گروههای خاصی از نهاد خانواده را در بر میگیرد؟
به گفته شکربیگی امروز بیشترین مشکلات خانوادهها و جوامع مختلف ناشی از کمیت ساکنان زمین است، بخشی از پدیده فقر و شکاف اجتماعی،بیماریهای عفونی در مناطق محروم و کمبرخوردار مواجهیم ناشی از همین کمیت است.
او این سوال را مطرح میکند که آیا طراحان و حامیان این طرح به پیامدهای آن مانند فقر، بیماریهای واگیردار، فروپاشی خانواده،رغبت کم خانوادهها به ازدواج فکر کردهاند که راهکار رفع همه مشکلات را افزایش جمعیت میدانند؟ در این میان هم گاهی از نهاد دین مایه گذاشته و میگویند این افزایش جمعیت خواسته دین است.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه برخی خوشبینانه میگویند که جمعیت استاندارد جمعیتی است که افزایش یابد، بیان میکند: این درحالی است که اگر بررسی مقایسهای داشته باشیم کشور کره جنوبی با 34 میلیون نفر جمعیت کشوری توسعه یافته است اما ما با جمعیتی در حدود 85 میلیون نفر جمعیت در تامین مایحتاجمان ماندهایم و خانوادهها با مشکلات اقتصادی مواجهند. معتقدم اگر با همین جمعیت روی نیروی کار متخصص، و برخودار از رفاه و سلامت روان کار کنیم نتایج بسیار خوبی میگیریم اما این امر مستلزم آن است که کیفیت آموزش، سلامت عمومی جامعه و رفاه افزایش یابد.
وی با تاکید بر اینکه شورای نگهبان بهتر است در تصویب این قانون بازنگری کند، عنوان میکند: افزایش بارداری ناخواسته با جمعآوری لوازم جلوگیری از بارداری در خانوادههایی که نه تمایل و نه امکانات تربیت با کیفیت فرزند را دارند چه فایدهای دارد و با تبعات آن چه باید کرد؟ مجلس و شورای نگهبان باید به این سوالات پاسخ بدهند.
چرا نسل جوان نسبت به فرزندآوری تغییر نگرش داشتهاند؟
شکربیگی با تاکید دوباره بر اینکه طراحان طرح جوانی جمعیت نسبت به مسائل نهاد خانواده و سیاستهای جمعیتی مورد نیاز در ایران آگاهی نداشتهاند، توضیح میدهد: اساسا نسلها نسبت به فرزندآوری دچار تغییر نگرشی شدهاند. نسل اول انقلاب خانوادهها 3 تا 4 فرزند داشتند، نسل دوم انقلاب به سمت 2 فرزندی حرکت کردند، نسل بعدی هم به سمت تک فرزندی رفت و به نظر میرسد که نسل دهه 80 تمایلی به فرزندآوری ندارند. طراحان این طرح عدم تمایل به فرزندآوری در این نسل را مورد بررسی قرار ندادهاند. گیدنز به این سوال اینگونه پاسخ میدهد که امروز موضوع توجه به خود و مدیریت سلامت و زندگی خود بیش از هرچیزی در نسلهای جدید مشاهده میشود. نسل جدید مانند نسلهای گذشته علاقهای به نادیده گرفتن خود و اینکه هرچه دارند را در اختیار فرزند قرار دهند.
وی میافزاید: در واقع کاهش باروری موضوعی جهانی شده است که به جز تغییر نگرش ناشی از هوشمندی و محاسبهگری نسلهای جدید است. وقتی جوانان در کشور ما به شرایط معیشتی، رفاه عمومی، بهداشت خانواده، سلامت عمومی جامعه، حمایتهای اجتماعی از فرزندان و ... نگاه کرده و مشاهده میکنند که این امکانات حتی در حد نسبی هم نمیتوانند از آن استفاده کنند و امید به یک زندگی معقول ومتعادل برای خود ندارند چگونه فرزندی را به این دنیا بیاورند که میدانند شرایط و مشکلات روز به روز بیشتر میشود.
مدیر گروه انجمن خانواده انجمن جامعهشناسی میگوید: ای کاش طراحان طرح جوانی جمعیت ابتدا نیاز خانوادهها را بررسی کرده و متوجه میشدند چرا نسلها دچار تغییر نگرش نسبت به باروری شدهاند و علت چه بوده است نه اینکه با یک رویکرد ایجابی، دستوری و اقتدارگرایانه طرحی را تدوین کرده و بیسرو صدا آن را تکذیب و اجرا کنند. اگر خانوادهها دچار مشکل شوند چه کسی پاسخگوست؟ این افراد تنها موضوع افزایش جمعیت را مدنظر قرار دادهاند این موضوع هم به اعتقاد من بستر ایدئولوژیک دارد.
به اعتقاد وی در ایران باید یک سیاست کارآمد جمعیتی در پیش گرفته شود گرچه نسل باید ادامه یابد اما سوال این است که این اقدام باید در چه راستایی صورت بگیرد؟ اگر به دلیل محدودیت زیاد در سقط جنین فرزندان معلولی متولد شوند چگونه از آنها حمایت میشود؟ افزایش معلولیت، افزایش بیماریهای مقاربتی و مشکلاتی که پیامد این تصمیمها بهویژه در نسلهای بعدی خواهد بود میتواند سلامت عمومی خانوادهها و بهویژه خانوادههای محروم را تهدید کند.
شکربیگی با تاکید براینکه این طرح نسبت به اینکه خواستگاه بینشی و خانوادگی افراد چیست اندیشه نکرده است، میگوید: به عنوان مثال دختر و پسری که در یک خانواده سنتی متولد میشوند چه نگرشی نسبت به افزایش جمعیت دارند؟ دختر و پسری که در یک خانواده مدرن یا پست مدرن به دنیا میآیند در این خصوص چه دیدگاهی دارند؟ این نکته را باید مورد توجه قرار داد که خانواده مدرن به معنای خانواده غربزده نیست بلکه به معنای اندیشهای است که مبتنی بر حقوق انسانی است. یکی از حقوق انسانی انجام آزمایش ژنتیک توسط دختر و پسری است که قصد ازدواج دارند این درحالی است که در قانون جوانی جمعیت این آزمایش که امری بنیادین برای سلامت در زندگی زناشویی است برداشته شده است.
وی میافزاید: در گذشته مقرر شده بود که با تایید 3 پزشک مبنی بر مضر بودن بارداری برای مادر یا تولد کودک معلول مادر مجاز به سقط جنین است اما در این قانون به صورت کلی این حمایت متوقف میشود . آیا با این شرایط شاهد تولد هزاران کودک دارای معلولیت یا بیمار نخواهیم بود؟ مسئولیت فاجعه این مرگها و رنجهایی که پیرو طرح جوانی جمعیت برای خانوادهها ایجاد میشود کیست؟ آیا مجلسی که درآن نگرش علمی و شناخت نسبت به نهاد خانواده که نهادی اجتماعی است وجود ندارد پاسخگو خواهد بود؟ کدام اراده با ساختار تحکیم خانواده بازی میکند رسانهها باید به این سوالات بپردازند؟
این جامعهشناس خاطر نشان میکند: امر سلامت خانواده و سلامت اجتماعی پیرو طرح جوانی جمعیت در خانوادهها به خطر افتاده و اجرای آن میتواند زنگ خطری برای تولد هزاران کودک معلول و بیمار که اجتنابناپذیراست.
نظر شما