پدیده طوفان‌های ریزگرد و گردوغبار در سال‌های اخیر به چالشی مهم برای کشور تبدیل شده به‌طوری‌که ۲۶استان را درگیر کرده است. از روز یکشنبه نیز ریزگردها مهمان ناخوانده تعدادی از استان‌های غربی اعم از خوزستان، ایلام و کرمانشاه شدند و ۱۱شهرستان را به تعطیلی کشاندند.

عمل، راهکار ریزگردها است نه بیانیه

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه صبح نو، براساس اعلام سازمان حفاظت از محیط‌زیست، میزان غلظت گردوغبار در آبادان دوهزار و ۷۳۷میکروگرم، اهواز ۲۳۲میکروگرم، دزفول ۲۳۷میکروگرم، شادگان ۴۰۸میکروگرم و کارون ۲۸۹میکروگرم است. حداکثر میزان مجاز گردوغبار ۱۵۰میکروگرم در مترمکعب بوده و براین اساس، میزان غلظت گردوغبار در ۱۳شهر خوزستان بیش‌ازحد مجاز است. در سال‌های دور، پدیده گردوغبار مهاجر از کشورهای همسایه، برای مدتی محدود، چند استان مرزی را با چالش مواجه می‌کرد اما اکنون، به مدت چندماه در فصول مختلف سال، استان‌های مختلف را دربرمی‌گیرد.

درواقع، اکنون کشور با بحران گردوغبار با دو منشأ خارجی و داخلی مواجه است که تشدید خشکسالی به ابعاد آن افزوده است. با وجود اینکه براساس گزارش‌ها، ۷۰درصد ریزگردهای کشور دارای منشأ خارجی در کشورهای اطراف به‌ویژه عراق، سوریه و عربستان است اما وضعیت کانون‌های داخلی تولید ریزگرد رو به وخامت است و در سایه خشکسالی، این کانون‌ها در حال گسترش هستند.

به اعتقاد کارشناسان، تغییرات اقلیم، خشکسالی در سراسر جهان، تغییر پوشش زمین و پدیده بیابان‌زایی، در ارتباط با عوامل دیگری مانند قرار گرفتن ایران در کمربند خشک و نیمه‌خشک جهان، کمبود بارش سالانه و افزایش پدیده گردوخاک، استان‌های مختلف را به‌شدت تحت‌تاثیر قرار داده است.

خشک شدن رودخانه‌ها و تالاب‌ها یکی از بزرگ‌ترین تهدیدها برای هوای ایران است، هم‌اکنون وسعت کانون‌های داخلی گردوغبار به ۳۴.۶میلیون هکتار می‌رسد. مطابق مطالعات انجام‌شده، اکنون ۳۵هزار کیلومترمربع از پهنه‌های داخلی واقع در ۱۷استان مرکزی، شرقی و همچنین جنوب خوزستان مستعد تولید گردوغبار است.


«مرتضی شیخ»، رییس مرکز پژوهش‌های کاربردی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور بر این باور است که ایران در کمربند خشکی کره زمین قرار گرفته و با توجه به موقعیت جغرافیایی کشورمان، تغییرات اقلیمی و خشکی را شدیدتر و محسوس‌تر نشان می‌دهد. به گفته وی، مطالعات نشان می‌دهند منشأ گردوغبار در مرزهای غربی کشور که بافتی کوهستانی دارند خارجی است اما آلایندگی مشاهده شده در تهران دو منشأ دارد؛ دانه‌های درشت‌تر گردوغبار داخلی و دانه‌های بسیار ریز یک تا سه میکرونی، به‌طور عمده منشأ خارجی دارند.


همچنین رییس سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور دراین‌باره می‌گوید: ۲۷۰میلیون هکتار کانون گردوغبار در اطراف ایران وجود دارد که ۱۲۷میلیون تن گردوغبار در این کانون‌ها تولید می‌شود.علی سلاجقه با بیان اینکه ۲۶استان کشور درگیر پدیده گردوغبار هستند، تاکید دارد که «حتی اگر بارش‌ها نرمال باشد، مناطقی از مرکز، جنوب‌شرق یا شمال‌شرق و جنوب‌غرب مستعد پدیده گردوغبار است.»


سلاجقه با بیان اینکه در داخل کشور هم ۳۵کانون اصلی گردوغبار شناسایی شده است، اظهار کرد: با تغییر اقلیم و کاهش بارش‌ها و ازبین‌رفتن حقابه تالاب‌ها، این کانون‌ها افزایش خواهد یافت. او با اشاره به تولید چهارمیلیون تن گردوغبار در داخل کشور، تاکید کرد: کاهش بارش‌ها، سوءمدیریت در مصرف آب و وضعیت کشورهای همسایه موجب شده است، موضوع ریزگردها و آلودگی هوا به یک مساله ملی تبدیل شود.
 


منابع خارجی گردوغبار


سه کانون در مرکز سوریه، یک کانون در مرز سوریه و عراق، چهار کانون در شمال عراق و یک کانون در مرکز عراق؛ این کانون‌ها منابع اصلی بروز گردوغبار در ایران‌اند و البته منابع دیگری هم در دشت‌های شرقی و جنوب‌شرقی عربستان، بخش‌هایی از امارات متحده عربی، یمن و کویت و همچنین شمال آفریقا معرفی شده‌اند.


در کنار تغییرات اقلیمی و خشکسالی، در سال‌های گذشته سدسازی‌های کشور ترکیه و تاثیرش بر حجم آب بین‌النهرین، سدسازی بی‌رویه در کشور عراق، جنگ در شمال عراق و سوریه و رهاشدن زمین‌های کشاورزی در این مناطق و... هم بر گسترش گردوغبار منطقه تاثیری جدی گذاشته است. بخش زیادی از گردوغبارهای ایران منشأ خارجی دارند که باید با گسترش روابط بین‌الملل و میزان همکاری میان کشورها، برای این معضل چاره‌اندیشی کرد. این تنها راهی است که می‌توان به‌واسطه آن سد راه ورود گردوغبار به ایران شد.


 
راه مدیریت کانون‌های داخلی


اکنون بیش از 40کانون گردوغبار در ایران شناسایی شده است؛ کانون‌هایی که با مالچ‌پاشی، فقط پوشش گیاهی و جانوری منطقه را از بین می‌برند و بحران را در بلندمدت تشدید می‌کنند. چیزی که در ایران به آن نیاز داریم، برنامه‌ای طولانی‌مدت و گسترده برای نجات محیط‌زیست و توسعه پایدار آن است.


محیط‌زیست ایران، بیش از هرزمان دیگری نیازمند برنامه‌ای است که از خشک‌شدن تالاب‌ها، ایجاد صنایع‌ آب‌بر، به‌کارگیری شبکه‌های انتقال آب فرسوده، چرای بی‌رویه دام‌ها، تخریب و آتش‌سوزی جنگل‌ها و... جلوگیری کند. در سال‌های گذشته، مدیریت‌نشدن آب در کشور و نپذیرفتن مساله ورشکستی آب در برخی شهرها و استان‌ها به بروز فاجعه‌ای منجر شده است که تبعات بیشتر آن به‌مرور نمایان می‌شود. اینک بیش از 90درصد آبگیرها و تالاب‌های ایران به‌طور کلی خشک شده‌اند.


همان‌طور که در بالا نیز اشاره شد، کارشناسان این بحران را ناشی از سه عامل عمده می‌دانند؛ نخست، رشد سریع و الگوی نامناسب استقرار جمعیت در ایران، دوم، کشاورزی ناکارآمد و سوم، سوءمدیریت و عطش توسعه. درحالی‌که کارشناسان محیط‌زیست و نشریات بین‌المللی این حوزه، بزرگ‌ترین بحران آینده ایران را بحران آب معرفی می‌کنند، به‌نظر می‌رسد هنوز مسوولان و مدیران این مهم را باور نکرده‌اند و کشورمان با خطری جدی روبه‌رو است. با خشک‌شدن رودخانه‌ها، تالاب‌ها و سفره‌های آب زیرزمینی، خاک می‌میرد، فرومی‌رود یا به هوا بلند می‌شود و این فاجعه ادامه دارد.
 


دولت برای کنترل ریزگردها راهکاری ندارد


سمیه رفیعی، رییس فراکسیون محیط‌زیست مجلس علاوه‌بر اشاره به موضوع ریزگردها، به اجرا نشدن قانون هوای پاک نیز که سبب آلودگی شدید هوا در کشور شده است اشاره می‌کند.او می‌گوید: دربرابر کسانی که قانون هوای پاک را اجرا نکردند بدون تعارف پای ماده234 ایستادم؛ ماده234 یعنی کسانی که ترک فعل انجام دادند، پرونده‌شان به قوه‌قضاییه خواهد رفت. کسانی که کار به عهده‌شان است و مجری قانون‌اند باید بیایند به ساحت قضایی کشور و افکار عمومی جواب دهند تا وقتی مسوولیتی را به عهده می‌گیرند سرسری از کنار آن رد نشوند. اولین بار است که در حوزه محیط‌زیست اعمال ماده234 با 184رأی مثبت در مجلس به تصویب رسیده است.


رییس کمیسیون محیط‌زیست مجلس در ادامه با اشاره به موضوع ریزگردها، تاکید می‌کند: در حوزه ریزگردها باید یکسری اقدامات انجام می‌شد که نشده و به همین خاطر حالا در این وضعیت هستیم و به این نقطه رسیدیم. وقتی ریزگردها به تهران هم می‌رسند یعنی اوضاع غلظت ریزگردها فاجعه‌بار است. غلظت و شاخص لحظه‌ای در استان‌های مرزی‌مان به‌حدی است که حالا وارد تهران هم می‌شود.


رفیعی با بیان اینکه حل این معضل به همکاری نیاز دارد و با صدور بیانیه و برگزاری چند جلسه اتفاق خاصی نمی‌افتد، اضافه می‌کند: باید برنامه عملی تدوین شود. اینکه تاکنون این همکاری‌ها نتیجه نداده به این دلیل است که اطلاعات درستی برای مدیریت موضوع در دسترس نیست. من از قوه مجریه و دستگاه‌هایی که در این زمینه مسوولیت دارند می‌خواهند که به مجلس بیایند و درباره عملکردشان گزارش ارائه دهند.

من به‌عنوان کسی که 18سال در حوزه محیط‌زیست فعالیت کرده قطعا به آن‌ها راهکار ارائه خواهم داد، هرچند کار ما راهکار ارائه دادن نیست اما چون خودشان اقدامی انجام نداده و به راهکاری نرسیدند، ما برای حل این معضل کنار آن‌ها هستیم.


این نماینده مجلس تاکید می‌کند: رویه اشتباهی در کشور حکم‌فرماست، به این شکل که فردی مسوولیتی را برعهده می‌گیرد اما نسبت‌به آن تعهدی ندارد. این رویه در هر حوزه کاری ممکن است باشد. اگر کسی در خودش نمی‌بیند که تعهد داشته باشد اما مجلس به‌عنوان ناظر او را پاسخگو در قبال عملکردش خواهد کرد. این رویه کسی کاری برعهده‌اش باشد، اما ترک فعل کند و قوه‌قضاییه به‌جد ورود کند، تاکنون در کشور وجود نداشته است. من بعد در حوزه آلودگی هوا و هر عاملی که علت آن است، چنین رویه‌ای در پیش خواهیم گرفت و خاطی باید جواب پس بدهد.

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha