این روزها یکی از معضلات اساسی و چالش‌هایی که ایران با آن دست‌وپنجه نرم می‌کند کمبود آب است؛ زیرا ایران از نظر موقعیت جغرافیایی کشوری خشک و نیمه‌خشک محسوب می‌شود و میزان بارندگی و شرایط تبخیری آن نسبت‌به میانگین جهانی بسیار بالاتر است.

طغیان خشکی از بی‌آبی

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه صبح نو، علاوه‌بر شرایط جغرافیایی خشک، استفاده نادرست از منابع آبی موجب شده است که ایران مشکلات جدی بحران آب را تجربه کند. ایران دارای اقلیم‌های فراخشک، نیمه‌خشک و مدیترانه‌ای است و حدود ۶۵درصد از مساحت کشور را اقلیم‌های فراخشک و خشک بیابانی در بر گرفته است.

این در حالی است که حجم کل برداشت آب برای مصارف مختلف از منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی کشور برابر ۱/۹۸میلیارد مترمکعب است به گونه‌ای که میزان برداشت از منابع آب سطحی ۲/۴۴ و از آب‌های زیرزمینی ۹/۵۳ میلیارد مکعب است.

بخش «کشاورزی»، «شرب و بهداشت» و «صنعت و خدمات» در مجموع به ترتیب ۹/۸۷، ۴/۸ و ۸/۱میلیارد مترمکعب آب برداشت می‌کنند. سهم آب‌های زیرزمینی شامل چاه‌ها و قنوات در تامین نیازهای مختلف کشور ۹/۵۴درصد است.این در حالی است که اخیرا منوچهر گرجی، استاد حوزه محیط‌زیست پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران با بیان اینکه یکی از مشکلات اساسی و تاثیرگذار در روند خشکسالی مربوط به کمبود دریافت باران است، گفته بود: «در شرایط فعلی میانگین سالانه بارندگی ایران به حدود ۲۳۰میلی‌متر می‌رسد درحالی‌که متوسط بارندگی سالانه در دنیا حدود ۸۰۰میلی‌متر است.

برهمین اساس، میزان بارندگی سالانه در ایران کمتر از یک‌سوم متوسط دنیاست. متوسط پتانسیل تبخیر در کشور حدود دوهزار میلی‌متر است ولی شرایط تبخیری دنیا حدود ۷۰۰میلی‌متر تخمین زده شده است؛ با نگاهی به این آمار متوجه می‌شویم که وضعیت آبی کشور ما حدود ۱۰برابر از متوسط جهانی ضعیف‌تر است؛ بنابراین این شرایط نیازمند توجه و درک مسوولان و مردم است و باید بپذیرند که با این میزان بارندگی در کشور نمی‌توانند همانند کشورهایی که بارندگی بیشتری دارند آب مصرف کنند.»

همچنین فیروز قاسم‌زاده، سخنگوی صنعت آب کشور در یک برنامه رادیویی درباره تداوم کم‌آبی گفت: «ما در سال ۱۴۰۰ یک سال کم‌آبی را پشت‌سر گذاشتیم و متاسفانه این کم‌آبی امسال (۱۴۰۱) نیز تداوم پیدا کرده است. یک‌پنجم (۲۰ درصد) سرانه آب تجدیدپذیر دنیا در ایران است که همین موضوع محدودیت‌هایی برای ما ایجاد می‌کند و ضرورت دارد که در مدیریت منابع آبی کشورمان هوشمندانه و براساس استانداردها و اصول عمل کنیم.»


با توجه به خشکسالی و بحران‌ کم‌آبی در کشور لازم است از هدررفت آب جلوگیری کنیم و در این جهت از لوله‌های سالم و جدیدتر استفاده کنیم این در حالی است که با میزان هدررفت قابل‌توجه در این بخش مواجه هستیم. به گفته حنیف رضا گلزار، پژوهشگر حوزه آب و خاک به وضعیت فعلی کشور ۸۰ تا ۹۰میلیارد مترمکعب از آب مصرفی متعلق به بخش کشاورزی است و براساس مطالعات رسمی، سالانه حدود ۱/۴میلیارد مترمکعب از منابع آب شرب و شیرین درون‌شهری از دست می‌رود قبل از اینکه سر از شیر خانه مردم دربیاورد؛ به عبارت دیگر، ما تقریبا 6برابر حجم آب کل سد امیرکبیر کرج را در ساختار فرسوده انتقال آب درون‌شهری از دست می‌دهیم.


محمدرضا بختیاری، مدیرعامل آب و فاضلاب استان تهران نیز به هدررفت آب در پایتخت اشاره کرد  و گفت: «از حدود ۹۰۰۰کیلومتر خط‌لوله و آبرسانی در پایتخت حدود ۴۰درصد آن‌ها عمر بالای ۵۰سال دارند و فرسوده محسوب می‌شوند و آب بسیاری را هدر می‌دهند.»


جدا از شک و تردیدی که در تداوم بارندگی‌های اخیر وجود دارد، به‌واسطه تبعات کم‌بارانی شدید در سال آبی گذشته، شرایط آبی بسیاری از سدهای کشور نامساعد است و این موضوع در حوضه آبریز سدهای تهران در نیم‌قرن اخیر بی‌سابقه بوده است. از سویی با وجود زمین‌های کشاورزی در اطراف استان تهران و برداشت‌های بی‌رویه و غیراصولی از آب برای آبیاری بحران کمبود آب را به یک فاجعه تبدیل کرده است؛ البته به عقیده کارشناسان، بخش عمده آبی که ادعا می‌شود در بخش کشاورزی مصرف می‌شود به‌علت اشکالات متعدد در سیستم‌های انتقال آب ‌پیش از اینکه به کشاورزان برسد، در مکانی دیگر هدر می‌رود.

یک بحران جدی


دکتر حسین هاشمی، کارشناس حوزه آب نیز با اشاره به عوامل به وجود آمدن بحران کم‌آبی در کشور به می‌گوید: درحال‌حاضر میزان بارندگی امسال نسبت به سال گذشته بسیار کم بوده است. اما برخی عوامل انسانی در این امر دخیل می‌شوند تا کم‌آبی را به یک بحران تبدیل کنند. زمانی که میزان بارندگی کاهشی می‌شود به موازات آن باید به صورت بهینه از منابع آب استفاده کرد، این در حالی است که در زمان خشکسالی هیچ تغییری در مصرف شهروندان و کشاورزان و دولت ایجاد نمی‌شود.

بنابراین میزان مصرف آب در تهران بسیار بالاتر از منابع آبی کشور است. البته بیشترین مصرف در شرب خانگی و برداشت‌های غیرمجاز از منابع آب است. وی افزود: به‌طورکلی وضعیتی که امروزه در حوزه آب درگیر آن هستیم از سال‌ها قبل قابل پیش‌بینی بوده است. چه‌بسا طی سال‌های گذشته نیز با دوره‌های خشکسالی و ترسالی مواجه بوده‌ایم.

اما موضوع اصلی بی‌توجهی دولت‌ها به کمبود آب در کشور است، چراکه با سیاستگذاری‌های اشتباه از جمله مدیریت نامناسب، قوانین ناکارآمد، عدم رعایت الگوها و بهینه‌سازی یک موضوع طبیعی را به یک چالش و بحران تبدیل کرده‌اند. زمانی که مسوولان می‌توانستند این موضوع را به خوبی مدیریت و آن را به فرصت تبدیل کنند، به یک بحران جدی کم‌آبی تبدیل شده است.


کارشناس حوزه آب درباره راهکار مقابله با بحران کمبود آب اظهار کرد: به نظرم ابتدای هر راهکاری باید سیاست‌های توسعه به‌طور کامل بازنگری شود. همچنین متناسب با آن راهبردها، قوانین و مقررات اصلاح شود، زیرا بخش مهمی از مشکلات که در کشور وجود دارد بحث مدیریتی است. بااین‌حال بخشی از آن به اشخاص و عملکرد اشخاص برمی‌گردد.

بخش بیشتر آن ریشه در سیاست‌ها، قوانین و مقررات اشتباه و ناکارآمد دارد. حتی اگر افراد سعی در بهبود عملکرد هم داشته باشند اما سیاست و قوانین اشتباه این بستر را برای آن‌ها فراهم کرده است تا چنین عملکردی از آن‌ها رقم بخورد.

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha