سلامت نیوز: نتیجه انتقال بین حوضه ای آب از سوادکوه مازندران به استان سمنان، خشک شدن"چشمه روزیه" در سوادکوه است؛ نکته ای که بارها از سوی کارشناسان محیط زیست نسبت به آن هشدار داده شده ولی با بی توجهی وزارت نیرو به این هشدارها حالا این اتفاق تلخ رخ داده است.

"چشمه روزیه" در سوادکوه مازندران خشک شد

به گزارش سلامت نیوز چشمه روزیه از سرچشمه های رودخانه تلار خشک شد. این رخداد نتیجه انتقال آب بین حوضه ای یعنی انتقال آب چشمه روزیه سوادکوه به استان سمنان است.

پروژه انتقال آب چشمه روزیه به سمنان از سال ۷۱ به صورت محلی آغاز و در سال ۷۹ به یک پروژه ملی تبدیل شد. این طرح بعدها گسترش یافت و به ۲۰ میلیون مترمکعب افزایش پیدا کرد که دارای چند ایستگاه فشارشکن و پمپاژ و ۴۷ کیلومتر خط انتقال آب است.

موقعیت این طرح و منبع تامین آب چشمه روزیه در ارتفاع ۱۸۴۵ متری در سطح دریا و در حوزه آبریز تالار در ارتفاعات شمالی البرز مرکزی قرار دارد.

بر اساس اسناد موجود، شرکت آب منطقه ای تهران مجری این طرح بود که با بهره برداری از آن آب آشامیدنی شهر سمنان به میزان ۳۵۰ لیتر در ثانیه (۱۲ میلیون مترمکعب در سال) تامین شد.

بابک مومنی متخصص و کارشناس علوم و مهندسی آب با گرایش سازه‌های آبی و عضو کارگروه مشورتی بررسی مطالعات سد فینسک در این رابطه با نگاهی به سوابق و مستندات تاریخی این مناطق، در گفت وگوی سال گذشته اش با ایسنا گفته بود:« محدوده خطیرکوه و روستای آن از جمله مناطقی بود که برابر تقسیمات سیاسی در دهه اول انقلاب از شهرستان سوادکوه منفک و به استان سمنان واگذار شد و با این تغییر جغرافیایی، چشمه روزیه با دبی آب حدود ۷۵۰ لیتر در ثانیه به عنوان یکی از سرشاخه های اصلی رودخانه تالار از استان مازندران خارج شد.»

مومنی تاکید کرد: بعد از قرارگیری چشمه روزیه در منطقه سمنان، با سیاست های وزارت نیرو قرار شد برای تامین بخشی از آب مورد نیاز سمنان، حدود ۱۲ میلیون مترمکعب یعنی تقریبا ۳۵۰ لیتر در ثانیه از این چشمه به سمنان انتقال و تخصیص پیدا کند و مابقی آن در سطح حوزه جاری باشد تا حقابه باغداران و کشاورزان و صنایع پایین دست تامین شود و تحت عنوان دبی پایه رودخانه برای حفظ حقوق محیط زیست در اختیار زیستگاه منطقه قرار گیرد.»

او با بیان اینکه مجوز برداشت از چشمه روزیه فقط ۱۲ میلیون مترمکعب یعنی حدود نصف آب دهی چشمه (معادل ۳۵۰ لیتر بر ثانیه از ۷۵۰ لیتر در ثانیه دبی این رودخانه) بوده و مابقی آن حقابه پایین دست و زیست محیطی است گفت:« داستان کاملا آشناست، یعنی امروز هم در محدوده فینسک می گویند، قرار است ۷.۵ میلیون مترمکعب از چیزی نزدیک به ۲۵ میلیون مترمکعب آب اسپی رود را برداشت کنند و مابقی حقابه ها تعریف شده به قوت خود باقی بمانند.»

مومنی از آماده و مهیا بودن طرح ایجاد تاسیسات خطوط انتقال آب و ایستگاه پمپاژ (توسط شرکت آب منطقه ای تهران) در منطقه چشمه روزیه در سال ۸۴ یاد کرد و با اشاره به اینکه افتتاح، اجرا و تداوم این طرح منوط به اجرای سدهای مخزنی گرم رود، البرز، کسیبیان و کانال سراسری بود گفت: علیرغم شکل گیری تنش های اجتماعی و اعتراض جدی مردم منطقه در همان مقطع زمانی اما طرح در نهایت به بهره برداری رسید.»

او نکته نگران کننده و حائز اهمیت در پروژه چشمه روزیه را اقدامات توسعه ای تاسیسات موجود برای مهار کل دبی آب چشمه عنوان و تاکید کرد:« نکته مهم دیگر، تاثیری است که این پروژه انتقال آب بین حوضه ای بر روی وضعیت کلی آب خوان ها و شرایط آب و هوایی گذاشته است؛ چرا که بعد از احداث خط لوله انتقالی، سهم دبی پایه و زیست محیطی چشمه روزیه تقریبا به صفر رسید و حتی دبی چشمه های "هَلی چشمه" و "سربند" نیز در ادامه به ترتیب از ۶۰ به ۱۷ لیتر در ثانیه و از ۳۰ به کمتر از ۷ لیتر در ثانیه کاهش پیدا کرد».

این پژوهشگر و استادیار دانشگاه پیام نور مازندران با اشاره به بررسی هایی که در سال های میانی دهه ۹۰ انجام شد خاطرنشان کرد: این تحقیقات نشان داد که دبی پایه چشمه روزیه به واسطه کارهایی که توسط "شرکت آب منطقه ای سمنان" با مشارکت "آب منطقه ای تهران" با عنوان "طرح بزرگ آبرسانی" انجام شد، کاهش بسیار چشمگیری داشت به حدی که به دلیل پوشانده شدن مظهرِ (محل بیرون آمدن آب از زمین) چشمه مذکور و انتقال آب خروجی به تاسیسات، دیگر هیچ آبی از این چشمه به خارج منتقل نشده و کل آب خروجی از طریق یک کانال و با استفاده از خط انتقال از منطقه خارج می شود.»

مومنی اتفاق فوق را مغایر با سیاست های وزارت نیرو دانست و تصریح کرد:« بنابر طرح اولیه وزارت نیرو در چشمه روزیه، مقرر بود استان سمنان نهایتا ۱۲ میلیون مترمکعب تخصیص آب داشته باشد و مابقی آب چشمه باید به صورت حقابه در اختیار بخش کشاورزی پایین دست و صنایع و حقابه زیست محیطی رودخانه قرار گیرد.»

او در ادامه به بررسی نتایج و آثار و تبعات ناشی از اجرای نادرست پروژه و انتقال تمامِ آب چشمه روزیه به سمنان پرداخت و گفت:« پس از اجرای این پروژه انتقال آب بین حوضه ای در منطقه، شاهد آثار کیفی جدی در رودخانه تالار هستیم؛ چراکه این اقدام سبب از بین رفتن زیستگاه های حیات وحش آبزیان و تشدید آلودگی منابع آب منطقه به دلیل اینکه امکان خودپالایگی جریان رودخانه از آن گرفته شد، شده است».

عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور افزود:« محرومیت کامل حقابه بران پایین دست از جمله روستائیان و واحدهای صنعتی موجود در منطقه که مسلما برای جبران کمبود آب، فشار مضاعف بر بخش های دیگر تالار وارد می کنند و همچنین آثار اجتماعی ناشی از وضعیت اشتغال منطقه به دلیل تعطیلی واحدهای صنعتی و کشاورزی از جمله تبعات منفی اجرای این پروژه بوده است.»

مومنی با بیان اینکه آب دهی رودخانه های پایین دست علاوه بر چالش های کیفی از نظر کمی هم به شدت آسیب دیده و کاهش یافته است گفت:« به دنبال این انتقال نادرست، منابع آب زیرزمینی به عنوان تغذیه کنندگان پایین دست به شدت کاهش یافتند چراکه دبی چشمه های دیگر منطقه افت چشمگیر پیدا کردند.

او همه آنچه در مورد پروژه انتقال آب چشمه روزیه اتفاق افتاده را آیینه عبرت برای پروژه فینسک قلمداد کرد و افزود:« این الگو در پیش چشمان مردمان بیش از ۲۰ روستاست که در پایین دست "اسپی رود" حقابه بر قانونی و تاریخی این رودخانه هستند و سرنوشت چشمه روزیه مقابل آن هاست و شاهدند که در مدیریت بهره برداری چه بلایی بر سر منطقه آمده و حق و حقوق حقابه برانِ پایین دست، به راحتی با زیرپا گذاشتن نظام های تخصیص آسیب دیده اند.»

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha