به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه همشهری، فروردین امسال بود که رئیس‌جمهور به وزارت امور خارجه برای کمک به حل معضل ریزگردها از طریق دیپلماسی منطقه‌ای ماموریت رسمی داد تا بازویی برای یاری سازمان حفاظت محیط‌زیست باشد. پیش از این ده‌ها سال شهرهای غربی کشور دستخوش موج‌های خیزش گردوغباری می‌شدند که از کشورهای دیگر وارد ایران می‌شد، اما آبان سال گذشته با تکمیل سد ایلیسوی ترکیه، کانون بزرگ دیگری در شمال عراق و سوریه ایجاد شد تا گردوغبار را بیش از پیش به ایران بیاورد. همین شد که طی ماه‌های اخیر بارها گردوغبار بخش بزرگی از استان‌های کشور را درنوردید و موجب شد شرایط برای دستور رئیس‌جمهور مهیا شود. از طرفی بحران آب و عدم‌تامین حقابه رودخانه‌های مرزی نگرانی‌های دیگری ازجمله تهدید کشاورزی و دامداری ایجاد کرده بود.

پیشنهادهای چهارگانه

دیروز در مرکز همایش‌های رایزن علاوه بر مسئولان بلندپایه ایرانی، نمایندگانی از محیط‌زیست کشورهای عراق، ارمنستان، سوریه، قطر، آذربایجان، عمان، امارات، ازبکستان، ترکیه و ترکمنستان شرکت کردند و سیدابراهیم رئیسی پیشنهادهای چهارگانه ایران را برای اقدام مؤثر در زمینه حفاظت از محیط‌زیست منطقه ارائه داد.

به‌گفته رئیسی، دستیابی به حفظ محیط‌زیست منطقه و اقدام مشترک، نیازمند تقسیم کار بین کشورها است. تقسیم کار بین کشورها می‌تواند فضای همکاری را تقویت و به مقابله مؤثرتر و رفع مخاطرات محیط‌زیست ازجمله توفان‌های گردوغبار که امروز دغدغه و نگرانی اصلی کشورهای منطقه است، کمک کند. نکته بعد این است که باید برای مدیریت و بهره‌برداری از منابع آب، هوا، خاک، مدیریت پسماندها، زباله‌های شهری، صنعتی، کشاورزی و کنترل دخالت در اکوسیستم‌ها، ضوابط و برنامه‌های منطقه‌ای تدوین شود و در دستور کار قرار گیرد.

براساس پیشنهاد رئیس‌جمهور، برای مقابله پایدار با معضلات زیست‌محیطی، ایجاد یک اتحادیه یا سازمان برای همکاری‌های زیست‌محیطی کشورهای غرب آسیا، می‌تواند همکاری‌های منطقه‌ای این کشورها را ساماندهی کند. نکته مورد توجه دیگر برای این همکاری این است که به‌منظور تحقق اهداف مندرج در قطعنامه‌های سازمان ملل که بسیاری از آنها با پیگیری‌های جمهوری اسلامی ایران انجام شده است، تاسیس یک صندوق منطقه‌ای برای پشتیبانی مالی از اقدامات اجرایی در میدان عمل، ضرورت دارد.

بنابراین پیشنهادهای جمهوری اسلامی ایران شامل تاسیس یک سازوکار و سازمان در قالب اتحادیه منطقه‌ای، ایجاد صندوق مالی به‌عنوان پشتوانه مالی اقدامات اجرایی، لزوم انجام نوعی از تقسیم کار بین کشورهای عضو و تشکیل دبیرخانه این اتحادیه به‌منظور پیگیری مجدانه مصوبات است. چرا که اگر دبیرخانه نباشد، مصوبات این تشکیلات آنچنان که شایسته است، دنبال و اجرا نمی‌شود.

رئیسی که در نشست وزرا و مقامات محیط‌زیست ۱۱کشور منطقه سخن می‌گفت، اعلام کرد ایران از همکاری و همگرایی منطقه‌ای برای برون‌رفت از چالش‌های زیست‌محیطی در راستای بهبود و ارتقای وضعیت محیط‌زیست استقبال می‌کند. به‌گفته وی، جهان کنونی با مشکلات فراوان زیست‌محیطی فراتر از مرزهای جغرافیایی و سیاسی روبه‌روست از طرفی زیاده‌خواهی‌های نظام سلطه، تروریسم، محروم نگه داشتن دولت‌ها و ملت‌های منطقه از عرصه دانش، فناوری و مشارکت در تصمیم‌گیری، سبب بروز چالش‌های محیط‌زیستی غیرقابل جبران شده است.

در این زمینه رویکردهای برتری‌طلبانه غربی‌ها یکی از عوامل اصلی بروز مشکلات زیست‌محیطی بوده است. بر این اساس به‌طور طبیعی، این انتظار وجود دارد که آنها مسئولیت بیشتری در این زمینه بر عهده بگیرند، نه اینکه این موضوع تبدیل به مسیری برای نوع جدیدی از استعمار در فناوری شود و استعماری نو را رقم بزند.

حق همسایگی

یکی از ابعاد اساسی در نوع ارتباطات ایران با همسایگان و در سیاست خارجی، به گفته رئیس‌جمهور کشورمان، رعایت حق همسایگی است. در سال‌های گذشته تلاش‌هایی برای به کارگیری توان علمی و تخصصی کشورها در زمینه دستیابی به پایداری و عدالت محیط‌زیستی به‌کار گرفته شد اما به اعتقاد ایران خاصه در بحث محیط‌زیست، همه باید حق همسایگی را در قبال یکدیگر رعایت کنند. رئیس‌جمهور تاکید کرد: وقتی سخن از حق است به‌طور طبیعی در کنار آن تکلیفی هم هست و رعایت محیط‌زیست یکی از حقوق همسایگی است. سیاست همسایگی و حق همسایگی، توجه به مسئله محیط‌زیست را ایجاب می‌کند.

مشکلات منطقه

تغییر اقلیم طی سال‌های اخیر بخش‌های گسترده‌ای از خاورمیانه را دستخوش شرایط سخت بی‌آبی کرده است. این شرایط اقلیمی با تغییر الگوی بارش، علاوه بر از بین بردن کیفیت بارش‌های جوی، موجب کاهش کیفیت رودخانه‌های موجود تا حدی شده که آنها را به کانون گردوغبار تبدیل کرده است. از سویی خشکسالی که از اوایل دهه 70شمسی ایجاد شده بود، هم‌اکنون در منطقه به اوج خود رسیده است. کشورهای دارنده بالا دست رودخانه‌های پرآب برای پرکردن این جای خالی سدسازی‌های گسترده را انجام داده‌اند و هیچ نوع حقوق بین‌المللی و قرارداد تامین حقابه‌های خارجی را اهمیت نمی‌دهند. در چنین شرایطی ایجاد یک سازمان منطقه‌ای برای بهبود محیط‌زیست می‌تواند گامی جدی در بهبود زندگی در خاورمیانه محسوب شود.