به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه پیام ما، فرقی نمی‌کند مرکز شهر باشد یا بازار یا پارک‌های حاشیه کارون. اعضای شورای شهر و شهردار جدید اهواز نیز مرتب درباره مافیا و معضل زباله‌گردها اظهارنظر می‌کنند اما هنوز نتوانسته‌اند کار موثری در پاکسازی اهواز از زباله انجام دهند.
«وضعیت مدیریت پسماندهای شهری و نخاله‌های ساختمانی در شهرهای خوزستان در حد بحران است؛ پیگیری‌های زیادی در این خصوص انجام و تصمیماتی اتخاذ شد اما تصمیمات ضمانت اجرایی نداشتند» این توصیف «محمدجواد اشرفی» مدیرکل محیط زیست خوزستان از وضعیت مدیریت پسماند شهری در اهواز است. پای پسماند بیمارستانی که به میان بیاید وضع وخیم‌تر هم می‌شود. اما موضوع این است که در خیابان‌های اهواز نمی‌توان قدم زد.
از کدام سوی اهواز می‌خواهید شروع کنیم؟ طرف غربی کارون یا جانب شرقی آن؟ چندان فرقی نمی‌کند زیرا یکی دو محله را بگذارید کنار بقیه شهر شبیه هم است. به جز «کیانپارس» که سال‌هاست مدیریت شهری عمده تلاش خود را در آنجا متمرکز کرده حتی محله‌هایی چون «زیتون کارمندی» و «ملی‌راه» هم مستثنی نیستند. زباله‌ها در همه جای شهر پراکنده‌اند. فرقی نمی‌کند که همین ۲۰ آبان شهردار از سازمان مدیریت پسماند بازدید کرده باشد یا حتی قبل‌تر. مشکل زباله در اهواز نیز مانند بسیار مشکلات دیگر این شهر حاصل انباشت و رسوب شده در زمان است.
ماجرای مدیریت پسماند در شهری چون اهواز که با دمای بیش از ۴۰ درجه در بیشتر روزهای سال، معضلی مضاعف است. بررسی‌های خبرنگار روزنامه «پیام ما» نشان از آن دارد که با روی کار آمدن اعضای جدید شورا در دوره ششم و انتخاب «رضا امینی» شهردار اهل اصفهان برای مدیریت اهواز این موضوع که مدیریت پسماند گرفتار مافیا است و باید این بخش جراحی و درمان شود در دستور کار قرار گرفت. همه قراردادهای پیمانکاران جمع‌آوری پسماند در مناطق ۸ گانه شهر اهواز لغو و همین آغازی برای آشفتگی در جمع‌آوری پسماند شد.
به این موضوع، عدم پرداخت دستمزد کارگران را هم بیفزایید و ببینید چگونه یک شهر می‌تواند ظرف مدت کوتاهی غرق در زباله شود. اما این همه ماجرا نیست. مولفه‌های دیگری هم هست که بر این روند تاثیرگذار است. یکی از مهمترین مولفه‌ها مدل طراحی شهری در اهواز است. همه بلایی که زباله بر سر شهر اهواز آورده را نمی‌توان در یک گزارش مورد بررسی قرار داد.
آنچه پیش رو دارید مروری است بر وضع موجود و اظهارنظرهای متولیان امر و تلاش برای بررسی این موضوع که آیا وضعیت آشفته مدیریت پسماند شهر اهواز صرفا به زباله‌گردها و مافیایی که بر چرخه زباله حاکم است برمی‌گردد؟مردم اهواز در زمستان گذشته با کمک گرفتن از پلتفرم کارزار خواهان توجه به مدیریت پسماند شدند. اما این تلاش آنها عملا نه تنها نتیجه‌ای در بر نداشت که وضع به طرز ملموسی بغرنج‌تر شد. ۲۱ دی ۱۴۰۰ بود که نامه‌ای خطاب به معاون وزیر کشور و رئیس سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های وزارت کشور منتشر و برای جمع‌آوری امضا اعلان عمومی شد
شهری با کمترین سطل زباله
اهواز را به عنوان هشتمین شهر پرجمعیت ایران و سی و چهارمین شهر پرجمعیت خاورمیانه در نظر بیاورید. شهری که از سال ۱۳۰۴ شهرداری داشته است و به سبب محور توسعه ایران قرارگرفتن خوزستان در دوره پهلوی دوم و توسعه میادین نفتی و استخراج گسترده نفت یکی از مدرن‌ترین زیرساخت‌های شهری را به خود اختصاص داده بود. اما اینک در آستانه ۱۰۰ سالگی شهرداری در اهواز ۱۸هزار و ۶۵۰ هکتاری عملا این شهر نمی‌تواند از پس جمع‌آوری پسماند شهری خود برآید. شهری که فاضلاب شهری ندارد و با کمترین بارش بارانی شهر دچار آبگرفتگی می‌شود وقتی سیستم مناسبی برای جمع‌آوری زباله نداشته باشد چه خواهد شد.
برای مرور وضعیت مدیریت پسماند در اهواز را مرور کنیم بهتر است از نخستین مرحله یعنی خانه‌ها شروع کنیم. مهمترین نکته این است که هیچ سیستم تفکیک از مبدائی در اهواز حاکم نیست. پس از این مرحله زباله‌ها بیرون خانه‌ها گذاشته می‌شود؛ در محله‌هایی که آپارتمان‌سازی شده یا محله‌هایی که خانه‌های حیاط‌دار وجود دارد فرقی نمی‌کند. هیچ خانه‌ای محفظه قراردادن زباله ندارد که کارگران مدیریت پسماند شهرداری از آنجا زباله را بردارند.
عموما کیسه‌های زباله به وسیله حیواناتی چون سگ و گربه پاره می‌شوند به‌ویژه آنکه رویه منظمی در جمع‌آوری زباله‌ها حاکم نیست و کافیست تاخیری در ساعت تردد خودروی حمل زباله روی دهد. از طرف دیگر مخازن زباله شهری برخلاف مخازن دیگر شهرها فاقد چرخ است. دلیل استفاده از این مدل مخزن را جلوگیری یا کاهش احتمال سرقت اعلام کرده‌اند. از تابستان گذشته همین مخازن فاقد چرخ نیز از بسیاری از محله‌های اهواز جمع‌آوری شد.
کافیست سری به محله‌های جنوبی‌تر کرانه غربی کارون بیندازید. به جز کیانپارس و هرچه از امانیه به سمت جنوب حرکت کنید سطل زباله کمتری در خیابان‌ها می‌بینید. این به جز سطل‌های زباله خیابانی است که بخشی از مبلمان شهری است.ایران در حالی گرفتار معضل زباله است که ترکیه موفق شد طرح «زباله صفر» خود را به سازمان ملل برای اجرا در سطح جهانی پیشنهاد دهد. در ایران تنها اهواز نیست که گرفتار زباله است. ماجرای سایت دفن زباله «سراوان» در استان گیلان که در نیمه نخست امسال موجب شد مردم در آنجا تجمع کنند هنوز از یاد نرفته و این معضل همچنان باقی است
بر اساس استانداردهای مدیریت شهری سطل‌های زباله باید فاصله مناسبی با مکان‌های نشستن داشته باشند تا آثار بوی نامطبوع زباله و حشرات به حداقل برسد و حداقل ۳۰ سانتی‌متر از محل عبور در پیاده‌رو فاصله داشته باشند. علاوه بر این بسیاری از خیابان‌های شهر اهواز فاقد جدول‌بندی مناسب است. شاید بهتر باشد شهردار شهر اهواز که به گفته مدیر روابط عمومی‌اش ۷۰۰ خبرنگار منتظر مصاحبه با او در فهرست انتظار هستند بیاید و اعلام کند این شهر دست‌کم چند سطل زباله دارد.
بر اساس استانداردهای مدیریت شهری توصیه شده تعداد سطل‌های زباله بسته به جمعیت و تراکم هر محله افزایش یابد. اما تاکید شده در خیابان‌های مرکز شهر معمولا ۲ تا ۴ سطل زباله در هر بلوک کافی است. سطل‌های زباله معمولا در فاصله ۳۰ متری از هم قرار می‌گیرند مگر اینکه در یک مکان نیاز بیشتری وجود داشته باشد. در خیابان‌های تجاری باید هر ۶۰٫۹۶ متر یک سطل زباله قرار گیرد ولی به طور معمول هر ۳۰ تا ۵۰ متر یک سطل زباله باید مستقر باشد.
همچنین در مکان‌های با ازدحام بالا فاصله بین سطل‌های زباله می تواند کاهش یابد.با این حال شما می‌توانید در خیابان‌های شهر اهواز پیاده شروع به راه‌رفتن کنید و ببینید اگر زباله‌ای در دستتان داشته باشید بعد از پیموندن چه مسافتی به سطل زباله می‌رسید. برای تهیه این گزارش محله‌های شهرک‌برق، کوی سعدی و کوی بوستان و محله‌های گلستان، امانیه، کیانپارس، کیان‌آباد، لشگر، کمپلو در کرانه غربی کارون و محله‌های ملی‌راه، زیتون‌کارمندی، ۲۴متری، طالقانی، ۳۰متری و نادری در کرانه شرقی مورد بازدید قرار گرفت.
کارزاری که بی‌نتیجه ماند
مردم اهواز در زمستان گذشته با کمک گرفتن از پلتفرم کارزار خواهان توجه به مدیریت پسماند شدند. اما این تلاش آنها عملا نه‌تنها نتیجه‌ای در بر نداشت که وضع به طرز ملموسی بغرنج‌تر شد. ۲۱ دی ۱۴۰۰ بود که نامه‌ای خطاب به معاون وزیر کشور و رئیس سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های وزارت کشور منتشر و برای جمع‌آوری امضا اعلان عمومی شد.
در این نامه که خطاب به «مهدی جمالی‌نژاد»، «صادق خلیلیان» استاندار خوزستان و «رضا امینی» شهردار شهر اهواز تنظیم شده بود آمده: «شهر اهواز مدت‌هاست که درگیر مسئله پسماند شهری است. سطل‌های زباله در همه نقاط شهر به یک میزان و تراکم جانمایی نشده است. این مسئله باعث شده بسیاری از کسبه و شهروندان، زباله‌های خود را به این امید که کارگران شهرداری آنها را جمع‌آوری می‌کنند، در جایی نامناسب رها کنند.
کافی است به محدوده بازار و تره‌بار فروشی‌های مرکزی سری بزنید تا شاهد وضعیت زباله‌هایی شوید که با یک بارندگی، جوی‌های شهر را مسدود کرده و در سطح خیابان و پیاده‌روها پراکنده شده و سلامت شهروندان را به خطر می‌اندازند. بهانه مدیران شهری، دزدیده شدن سطل‌هاست که مطمئناً می‌توان برای آن راهکار مناسبی پیدا کرد.
ما شهروندان اهوازی، امضا کنندگان این کارزار از شما به عنوان مدیران بالادست تقاضا داریم نسبت به افزایش سطل‌های زباله در همه مناطق شهر اهواز دستورات لازم را صادر بفرمایید؛ چرا که مدیریت پسماند از حقوق اولیه ما شهروندان است.»این کارزار خرداد ۱۴۰۱ پایان یافت اما نکته اینجاست که در فاصله ۹ ماهه اخیر نه‌تنها وضعیت جمع‌آوری پسماند بهبودی نداشته که بدتر نیز شده است.
همه گناهان تقصیر زباله‌گردهاست
در اهواز به دلایل مختلفی نمی‌توانید قدم بزنید. گرما و شرجی چیزی نیست که مانع قدم زدن شهروندان شود. در سال‌هایی که ریزگرد به خوزستان و به‌ویژه اهواز هجوم آورده‌اند ریزگرد به عامل مهمی تبدیل شده است. اما به جز آن اهواز طی سال‌های اخیر نه‌تنها به عنوان گرمترین شهر در دنیا رکورددار شد که به عنوان شهری آلوده نیز رکورددار شده است.
این شهر علاوه بر متحمل‌شدن فعالیت‌های نفتی و سوزاندن گازهای همراه با نفت به دلیل سوزاندن زباله و نخاله‌ها نیز متحمل بوهای نامطبوع است. درحال حاضر به جز«صفیره» در جانب شرقی کارون و در مسیر جاده اهواز- بندرامام در جانب غربی هم مناطقی وجود دارد که در آن زباله می‌سوزانند. آنچه که در همین شهر فاقد سیستم منظم مدیریت پسماند دست‌کم بین ۸۵۰ تا ۱هزارتن در روز است.
جالب اینجاست که کارخانه پردازش زباله در «صفیره» مدت‌هاست متوقف مانده است. آنچه در این میان به تشدید اوضاع منجر شده شیوه برخورد و مواجهه مدیریت شهری با فعالان و پیمانکاران بخش خصوصی در این شهر است. نگاهی به ادبیات مدیریت شهری در مواجهه با پیمانکاران جمع‌آوری پسماند نشان می‌دهد این معضل علاوه بر سوءمدیریت ناشی از جدال مدیران شهری با دست‌اندرکاران بخش خصوصی است.
اظهارنظرهای مسئولان شهری در اهواز در این زمینه قابل‌توجه است. «رضا امینی»، شهردار اهواز با بیان اینکه در دو دهه گذشته به دلیل تسلط پیمانکاران، نظارت درستی بر عملکرد آنها صورت نمی‌گرفت و زباله‌ها به صورت منظم جمع‌آوری نمی‌شد، گفته است: در حال حاضر نیز تفکیک نشدن پسماندها از مبدا سبب ایجاد ارزش افزوده‌ای در این حوزه شده است و وجود مخازن زباله در سطح شهر اهواز عوارض محیط زیستی برای شهروندان به‌همراه داشته است.
همچنین حجت‌الله زارع‌زاده، نایب رئیس شورای شهر اهواز در خرداد امسال گفته بود «شرکت‌های پیمانکاری وجود دارند که سال‌ها است خدمات شهری اهواز را گروگان گرفته‌اند».«احمد سراج»، رئیس کمیسیون خدمات شهری شورای اسلامی شهر اهواز نیز به ایمنا گفته بود: حدود سه هزار زباله‌گرد و ۱۲۰ انبار ضایعاتی غیرمجاز در اهواز وجود دارد که خطرهای بهداشتی و امنیتی برای شهروندان دارد. همچنین گزارش‌هایی مبنی بر اینکه تجهیزات شهری توسط انبارهای غیررسمی خریداری می‌شود، وجود دارد که به نوعی سرقت اموال عمومی را سرعت بخشیده است.
«آرش در»، مدیر منطقه پنج شهرداری اهواز نیز به ایمنا گفته در مجموع نزدیک به ۷۰ انبار ضایعاتی در سطح مناطق پنج و شش شهرداری وجود دارد.
همچنین محمود ثابت‌قدم، مدیر عامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری اهواز در این باره گفته: کارخانه پردازش سازمان مدیریت پسماند آماده بهره‌برداری شده، اما با وجود اینکه تاکنون دو بار اعلام مناقصه شده است، هیچ سرمایه‌گذاری در آن شرکت نکرده است، زیرا ارزش زباله‌ای که وارد سایت صفیره می‌شود، بسیار کم است و از سوی دیگر حفظ ارزش مالی زباله برای جذب سرمایه‌گذار الزام دارد. تا زمانی که زباله‌های ارزشمند توسط زباله‌گردها از مخازن یا کیسه‌های زباله برداشته می‌شود، هیچ سرمایه‌گذاری حاضر به ورود به حوزه پسماند نیست و انگیزه‌ای برای سرمایه‌گذاری نخواهد داشت.
به عبارت دیگر مدیران شهری عملا گناه ضعف در اداره، درست مدیریت پسماند شهر، را به گردن زباله‌گردهایی می‌اندازند که شاید می‌توانستند با ساماندهی یا تسهیل و عدم دخالت در کار آنها در بهبود وضعیت شهری از آنها کمک بگیرند.
بحرانی به نام مدیریت پسماند
محمدجواد اشرفی مدیرکل محیط زیست خوزستان پیشتر در گفت‌وگو با ایسنا گفته بود: ۶۰ بیمارستان در خوزستان وجود دارند که دارای سیستم‌های بی‌خطرسازی هستند و پسماندهای عفونی بیمارستان‌ها در این مراکز، بی‌خطرسازی و به مراکز دفن یا دفع پسماند هدایت می‌شوند. به جز این ۶۰ بیمارستان، در کلیه مراکز درمانی کوچک در بسیاری از شهرها به‌ویژه اهواز مدیریت بهداشتی انجام نمی‌شود.
او در عین حال توضیح داده بود: وضعیت مدیریت پسماندهای شهری و نخاله‌های ساختمانی در شهرهای خوزستان در حد بحران است؛ پیگیری‌ها زیادی در این خصوص انجام و تصمیماتی اتخاذ شد اما تصمیمات ضمانت اجرایی نداشتند. به طور غالب، مدیریت پسماندهای شهری در اولویت‌های انتهایی بسیاری از شهرداران خوزستان است. در هیچ کدام از شهرهای خوزستان به استثنای بهبهان، مدیریت پسماند در مرحله نهایی به صورت بهداشتی و استاندارد نیست.
از چندسال قبل با تاسیس شهرجدید کارون تضاد دیگری هم در مدیریت شهری اهواز به وجود آمد. کوت‌عبدالله یکی از محله‌های اهواز به شهر تبدیل شد. اما عملا جداسازی یکی از محله‌های شهر و نام شهر بر آن گذاشتن فقط موجب انداختن مشکل به گردن هم میان مسئولان شهری دو شهر شده است. عباس ظاهری رئیس اداره حفاظت محیط زیست کارون ۲۱ آذر امسال با اشاره به وضعیت و مشکلات مدیریت و جمع‌آوری پسماند در این شهرستان، از شکایت از شهرداری کوت عبدالله در این خصوص خبر داد و گفت «شهر کارون محل سرریز زباله‌های شهر اهواز شده است».
چیزی به نام مدیریت پسماند وجود ندارد
ایران در حالی گرفتار معضل زباله است که کشور ترکیه از سال ۲۰۱۷ میلادی موفق شد با طرحی تحت عنوان «زباله صفر» برای بهبود وضعیت زباله خود دست به کار شود. این طرح تا به آنجا پیش رفت که در سال جاری میلادی ترکیه موفق شد طرح «زباله صفر» خود را به سازمان ملل برای اجرا در سطح جهانی پیشنهاد دهد.
با موافقت و تصویب سازمان ملل متحد ۳۰ مارس هر سال به عنوان روز جهانی «زباله صفر» نامیده شده و بر همین اساس از همه کشورها خواسته شده تا در این مسیر گام بردارند. در ایران تنها اهواز نیست که گرفتار زباله است. ماجرای سایت دفن زباله «سراوان» در استان گیلان که در نیمه نخست امسال موجب شد مردم در آنجا تجمع کنند هنوز از یاد نرفته و این معضل همچنان باقیست. هیچ دولتی هم نتوانسته برای بهبود اوضاع آن اقدام عملی موثری انجام دهد.
در اهواز نیز بخش خصوصی و نهادهای مدنی حافظ محیط زیست برای ایجاد بستری در جهت مدیریت پسماند گرفتار بوروکراسی‌های اداری‌اند. شهرداری اهواز هیچ حمایتی از فعالان بخش خصوصی در جهت مدیریت و تفکیک پسماند در این شهر نکرده است. در حالی که بدیهی است حتی اگر شهرداری اهواز همت کند بدون همکاری و همراهی مردم نمی‌توان خیابان‌های این شهر را از زباله پاکسازی کرد.
نظر شما