به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه خراسان، آن‌قدر از جایگاه و شان و منزلت شغل‌شان شنیده اند که تکرار این شنیدن ها، نه تنها برایشان لذتی ندارد و دردهایشان را تسکین نمی دهد، بلکه باورشان به این همه احترام شعاری را هم کمتر و کمتر می‌کند.
امروز دوباره بسیاری از صفحات سایت ها و روزنامه ها، با گزارش‌ها و مصاحبه‌هایی پر می شود که ایثار، فداکاری و از خودگذشتگی معلمان را برای ما روایت خواهد کرد تا بدانیم وجودشان برایمان چقدر مهم است؛ یک یادآوری نیکو که باید همیشه تکرار شود، به شرط آن‌که مخاطبانش تنها مردم کوچه و خیابان نباشند و مسئولانی که باید پاسخگوی مطالبات آن‌ها باشند، هم این مهم را فراموش نکنند.

حمایت ها را می بینیم

منظورمان این نیست که به مطالبات معلمان توجهی نشده است؛ هم ما و هم معلمان خوب می دانیم که شرایط امروزشان با گذشته ها متفاوت شده و دولت و مجلس برای کمک به آن‌ها، به ویژه در حوزه معیشتی کارهای خوبی انجام داده اند. نمونه‌اش پیگیری جدی اجرای قانون رتبه بندی معلمان است که حقوق‌هایشان را افزایش نسبتا خوبی داده و از مشکلاتشان کاسته است. رئیس جمهور هم که بارها بر رویکرد حمایتی خود از معلمان تاکید کرده بود، سال 1402 را با ورود جدی به حواشی اجرای همین قانون آغاز کرد تا ثابت کند در تحقق این وعده، حتی با وزیر دولت خود هم تعارف ندارد. هدیه ویژه رئیس جمهور به معلمان به مناسبت روز معلم، که سرپرست وزارتخانه وعده آن را داده بود هم نشانه‌ای دیگر از این رویکرد دولت سیزدهم بوده است.

مشکلاتی که همچنان باقی است

اما همان‌طور که باید قدردان این حمایت ها بود، درک این‌که مشکلات حدود یک میلیون معلم کشور، همچنان باقی است و بسیاری از آن‌ها گلایه ها و مطالبات بسیاری از دولت و مجلس دارند هم، خیلی سخت نیست. از بلاتکلیفی معلمان حق‌التدریس و آموزشیاران نهضت سوادآموزی گرفته تا مشکل همیشگی نقل و انتقالات و بی‌مهری های بودجه ای به صندوق ذخیره فرهنگیان؛ از واریز نشدن مطالبات و معوقات گرفته تا درد سقف کوتاه بیمه تکمیلی فرهنگیان. بماند که کاستی های زیرساختی آموزش و پرورش، مثل کمبود مدارس، کلاس های کانکسی، سرانه پایین دانش آموزان، شلوغ بودن کلاس ها و...، هم باری مضاعف بر دوش معلمان می گذارد و آن‌ها هم از آسیب های آن بی نصیب نیستند.

و اما رتبه بندی

در کنار این ها، مهم‌ترین دغدغه و مطالبه این روزهای معلمان، اجرای دقیق قانون رتبه بندی است که هرچند اجرایش بعد از 10 سال انتظار، امیدبخش بود اما شروعی بحران‌زا داشت و شب عید معلمان را به کامشان تلخ کرد. با این حال بعد از استعفای وزیر و ورود رئیس جمهور به ماجرا، رسیدگی به اعتراضات رتبه بندی هم ادامه دارد تا این دغدغه مهم‌شان رفع شود. البته سرپرست وزارتخانه هم دیروز این آمار را اعلام کرد که «۷۰ درصد همکاران از رتبه‌های اعلامی‌شان راضی بوده‌اند و ۳۰ درصد اعتراض کرده بودند که تا پایان خردادماه به اعتراضات رسیدگی خواهد شد».

معلمان چه می گویند؟

فارغ از قانون رتبه بندی، باید دیگر دغدغه های معلمان را هم فراموش نکرد و یکی از بهترین راه ها برای ارزیابی آن، انجام پژوهش و نظرسنجی از خود آن‌هاست، که البته بررسی ها نشان می دهد چندان مورد توجه نبوده چراکه داده های رسمی جدیدی درباره آن منتشر نشده است و به همین دلیل، ما به نتایج پژوهشی که در سال 95 در شبکه اطلاع رسانی «دانا» منتشر شده، استناد می کنیم؛ طبیعتا استناد به شاخص رضایت معلمان از حقوق و مزایا در این پژوهش، با توجه به اقدامات سال های اخیر و اجرای قانون رتبه بندی، منطقی نیست؛ اما این‌که بدانیم از نگاه خود آن‌ها عوامل موثر در نامطلوب بودن شان و جایگاه معلمی در جامعه چیست، به بهبود این وضعیت کمک خواهد کرد. طبق این پژوهش، معلمان مشکلات موجود در این حوزه را شامل سه متغیر اصلی ارزیابی کرده اند:
متغیر مسئولان؛ نبود شایسته سالاری در مسئولیت های کلیدی آموزش و پرورش، نداشتن برنامه ریزی مناسب، آگاه نبودن مسئولان از وضعیت شان و منزلت معلمان در سطح جامعه.
متغیر مردم؛ ناکافی بودن آگاهی مردم از اهمیت کار معلمان، اهمیت ندادن مردم به نظام تعلیم و تربیت، نگاه نامناسب مردم به وضعیت معلمان در سطح جامعه.
متغیر معلمان؛ تدریس نامناسب و ناکارآمد معلمان، لحاظ نکردن اهمیت کافی به ارزشیابی دانش آموزان و دادن نمره اضافی به دانش آموزان ضعیف، رفتار معلمان در سطح جامعه.

منزلت اجتماعی معلمان در دیگر کشورها

حتما شان و منزلت معلمان در کشور ما بالاتر از برخی کشورهاست اما نامطلوب بودن وضعیت ما نسبت به برخی کشورها هم قابل پنهان کردن نیست. این ادعا را می توان به گزارش شاخص جهانی منزلت اجتماعی معلم(global teacher status index) و بخشی از نتایج آن، که توسط بنیاد وارکی جیمز و در 21 کشور جهان انجام شده است، مستند کرد:
* طبق یافته‌ها و نتایج نظرسنجی، معلمان از نظر منزلت و پایگاه اجتماعی، بیشترین شباهت را با پزشکان (در چین)، پرستاران (در فرانسه، پرتغال و ترکیه)، کتابداران (در ایالات متحده آمریکا و برزیل) و مدیران شهرداری (در ژاپن) دارند.
* هرچه احترام به معلمان بیشتر باشد، احتمال این که والدین فرزندانشان را به حرفه معلمی تشویق کنند، بیشتر است. بر همین اساس، بیشترین میزان تشویق به این شغل در میان والدین چینی، کره جنوبی، ترکیه‌ای و مصری دیده می‌شود؛ به طوری که بیش از 50 درصد والدین چینی نظر مثبتی به معلم شدن فرزندانشان دارند.
* انگلیس بیشترین میزان قدرت و نفوذ اتحادیه معلمان را دارد و کشورهایی مانند استرالیا و نیوزلند نیز همین حالت را دارند. در مجموع بیشتر کشورهای اروپایی بر نقش نهادهای صنفی و اتحادیه صنفی معلمان تأکید دارند.

آموزش و پرورش و معلمان، موضو ع حاشیه ای همه دولت ها

«سیدجواد حسینی» که مسئولیت های متعددی در وزارت آموزش و پرورش داشته و مدتی هم سرپرست وزارتخانه بوده، در گفت و گو با خراسان تحلیلی آسیب‌شناسانه درباره مشکلات معلمان ارائه و اظهار می کند: همه وزرای آموزش و پرورش کشور با هدف ایجاد تحول مثبت و افزایش رضایتمندی معلمان طرح هایی را اجرایی کرده اند اما در نهایت، نه خود آن‌ها، نه معلمان و نه جامعه از عملکرد و نتیجه راضی نبوده‌اند. وی می افزاید: دلیل این مسئله این است که مسائل آموزش و پرورش به حوزه های مختلف سیاسی (نهادهای سیاسی مانند دولت و مجلس)، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مرتبط است و نمی شود تنها از طریق یک وزارتخانه شبکه مسائل آن را حل کرد.

چالش اصلی چیست؟

او مهم‌ترین چالش اساسی حوزه آموزش و پرورش را در حوزه سیاسی می داند و می گوید: چالش اصلی ما در حوزه سیاسی و مرتبط به همه دولت ها، فارغ از جناح بندی‌هاست، به این دلیل که در کشورهای درحال توسعه مانند ایران، دولت ها به دنبال اجرای طرح های با بازدهی سریع هستند که در کارنامه عملکردی خود ثبت کنند، به همین دلیل حوزه آموزش و پرورش در حاشیه قرار می گیرد؛ چرا که اگر همین امروز هم نصف کل بودجه کشور را به این حوزه اختصاص دهیم، شاید نتایج اثربخش آن 30 سال دیگر دیده شود و اثری از دولت مجری آن نخواهد بود.

اولویت با کدام حوزه است؟

با این حال حسینی معتقد است اگرچه چالش اصلی نظام آموزش و پرورش، حوزه سیاسی آن است، اما اصلاح باید از حوزه اجتماعی آغاز شود. دلیلش هم این‌که وقتی مسئله معلمان و آموزش و پرورش به مطالبه و اولویت مردم تبدیل شود، حتما دولت ها هم قانع خواهند شد که در این حوزه عملکرد بهتری داشته باشند.
او به این نکته هم اشاره می کند که در کنار این نگاه کلان، مشکلات فرایندی موجود در نظام آموزش و پرورش مانند فشردگی دروس و تمام ساحتی نبودن نظام برنامه ریزی درسی را، که روی کل نظام آموزشی و به ویژه رضایت شغلی معلمان اثرات نامطلوبی دارد، هم نباید فراموش کرد.