به گزارش سلامت نیوز، روزنامه هم‌میهن نوشت: دود سیاه ناگهان شهر را برداشت. شعله‌های آتش زبانه کشید و تا آسمان مرکز شهر هم رسید. آنها که از بالا نظاره‌گر پایتخت بودند، نمی‌دانستند این دود از آلودگی است یا آتش‌سوزی. خبر رفته‌رفته فضای مجازی را برداشت. دود سیاه از آتش آمده بود. آتشی که ظهر ۳۰ اردیبهشت‌ماه به انبار ۳هزارمتری میدان گمرک زده بود. انباری که تا قبل از آن لوازم و قطعات جانبی موتورسیکلت در آن، جا خوش کرده و حالا از آن سقفی هم نمانده بود. حریق که اطفاء شد، خبرهای اصلی در شهر را آتش‌نشان‌ها مخابره کردند. اینکه انبار ۵بار قبل از این اتفاق اخطار گرفته بود و اینکه انبار ناایمن بوده؛ مثل همه ۹۵ساختمان بزرگ و کوچک دیگر در پایتخت. بعد از حریق میدان گمرک، تکاپوی مسئولان شهر برای ساختمان‌های ناامن زیاد شد. برخی از انتشار اسامی ساختمان‌های ناامن سخن می‌گفتند و بعضی دیگر مخالف انتشارش بودند. عده‌ای می‌گویند: «مردم باید بدانند در شهر با چه چیزهایی طرف هستند.» بعضی دیگر می‌گویند: «این کار بی‌عدالتی است.» این جدال همیشگی را حالا قرار است قوه‌قضائیه حل‌وفصل کند، نام ساختمان‌های ناایمن به دستگاه قضا سپرده شده است. اما یک سوال همچنان در شهر بدون پاسخ مانده است، این‌همه ساختمان ناایمن در شهر از کجا سبز شد؟
هر آتشی که در تهران شعله می‌گیرد، رد و نشانی از ساختمان پلاسکو را هم زنده می‌کند. ساختمانی مدرن که جلوی چشم همه تهرانی‌ها فروریخت و یکی از اعضای هیئت‌تحقیق آن گفته بود: «فروریختن‌اش نمادی از قصور و ناکارآمدی همه دستگاه‌هاست.» ساختمانی که گفته می‌شد برای نگهداری و ایمنی آن مالک و دستگاه‌هایی که بیشترین ارتباط با آن را داشتند، باید بهتر عمل می‌کردند. ساختمان ۱۵۳ خیابان بهار که اسفندماه پارسال آتش گرفت و یک آتش‌نشان را هم کشت، یکی دیگر از ساختمان‌های اداری و تجاری پایتخت بود که بعد از حریق، بسیاری را به‌یاد پلاسکو انداخت. ساختمانی که گرچه در رده ساختمان‌های پرخطر نبود اما اخطار کمیسیون ماده ۱۰۰ را داشت. همه این حوادث مسئولان شهر را مجاب به پایش ساختمان‌های تهران کرد، ساختمان‌های برخی از آنها در رده ساختمان‌های ناایمن پرخطر جا گرفته‌اند. آخرین بررسی‌ها نشان می‌دهد که تهران ۱۶هزار ساختمان ناایمن دارد. این آمار را رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران تهران اعلام کرده است. به‌گفته او این ساختمان‌های بلندمرتبه همچون متروپل آبادان هستند که هرلحظه امکان ریزش آنها وجود دارد. از این تعداد ساختمان اما ۱۲۹مورد در رده بسیار پرخطر بودند.
آنطور که جلال ملکی، سخنگوی آتش‌نشانی به «هم‌میهن» می‌گوید، این ساختمان‌ها از حیث آتش‌نشانی ناایمن و برخی از آنها حتی از پلاسکو هم بدتر هستند. این ۱۲۹مورد امسال به‌گفته ملکی بعد از ورود دستگاه قضا، به ۹۵ساختمان رسیده است: «می‌دانید که ساختمان‌ها از چندنظر پایش می‌شوند، سازه، قدمت، مصالح، چگونگی ساخت و ایمنی و آتش‌نشانی. این ۹۵مورد بسیار پرخطر از نظر ایمنی و آتش‌نشانی سنجیده شده‌اند.» به‌گفته ملکی در میان این ۹۵ساختمان بسیار پرخطر، کاربری‌های مختلفی وجود دارد اما عمده آنها ساختمان‌های عمومی مانند مراکز خرید و پاساژهاست: «تا جایی که من می‌دانم بیشتر این ساختمان‌ها در مناطق ۱۱ و ۱۲ و ۲۰ قرار دارند، یعنی همان مناطقی که بخش‌های قدیمی شهر در آن واقع شده است، مناطقی که تغییر کاربری‌های بدون مجوز هم در آنها قرار دارند.» او در میان صحبت‌هایش به پتانسیل بالای بازار تهران و خیابان جمهوری برای حریق هم اشاره می‌کند، خیابانی که پیش‌تر مسکونی بوده و حالا بسیاری از اماکن آن تغییر کاربری داده‌اند: «باید این سوال را مطرح کرد که چند درصد از تغییر کاربری‌ها قانونی بوده است؟» ملکی می‌گوید از میان تمام دستگاه‌ها، وزارت بهداشت بعد از آتش‌سوزی کلینیک سینا اطهر، تاکنون همکاری خوبی با آتش‌نشانی برای ایمن‌سازی تمام مراکز بهداشتی و درمانی داشته است؛ از داروخانه گرفته تا درمانگاه و بیمارستان. به گفته او وزارت بهداشت زیرمجموعه‌های درمانی خود را مجاب کرده بود تا اول تاییدیه آتش‌نشانی بگیرند، بعد مجوزشان تمدید می‌شود.
سختگیری‌ها برای ایمن‌شدن ساختمان‌ها بعد از آتش‌سوزی میدان گمرک، بیشتر شده است، آنطور که جلال ملکی می‌گوید قرار است با کمک دستگاه قضا آن‌دسته از مالکانی که اخطار دریافت کرده‌اند اما نسبت به آن بی‌تفاوت بوده‌اند، غرامت شهر را پرداخت کنند؛ غرامت آسیب «تجهیزات گران‌قیمت آتش‌نشانی که عموما از خارج کشور می‌آید و از پول همه شهروندان هم تهیه می‌شود.»
ساختمان‌های ناایمن پایتخت از کجا سبز شدند؟
همه یک‌میلیون پارسل و 4میلیون واحد در تهران ناایمن نیستند. گسترش شهر و افزایش جمعیت از عواملی بود که ریسک زندگی در تهران را بالا برد و ساختمان‌های ایمن را کم کرد. ملکی معتقد است جمعیت شهر بالا رفت و از طرف دیگر بسیاری از زیرساخت‌ها هم برای این حجم جمعیت آماده نبود. او در میانه صحبت‌هایش به ساختمان‌هایی اشاره می‌کند که در سال‌های اخیر تغییر کاربری دادند، بدون اخذ مجوزهای لازم: «مواردی بوده که من خودم برای بازدید می‌رفتم، می‌گفتند مسکونی است، چندماه بعد که دوباره مراجعه می‌کردیم، متوجه می‌شدیم که بدون اخذ مجوز، کاربری را تغییر داده بودند و هر اتاق یک خانه‌مسکونی را یک‌نفر اجاره کرده بوده و آن را تبدیل به انبار یا کارگاه کرده بود.» ملکی می‌گوید این تغییر کاربری‌های غیرمجاز سبب می‌شود تا عده‌ای بدون تاییدیه‌های ایمنی در ساختمانی ساکن یا مشغول فعالیت شوند.
شیوا آراسته، پژوهشگر معماری اما دلیل دیگری برای ازدیاد ساختمان‌های ناایمن آن هم نه‌فقط در تهران، بلکه در سایر شهرهای کشور دارد. او به «هم‌میهن» می‌گوید: «ضوابط نظام مهندسی هیچ‌گاه اجرا نمی‌شود، شهرداری‌ها خودشان بخش فنی و مهندسی دارند. به‌نظر من ریشه این موضوع به چندمتولی‌بودن ساخت‌وساز برمی‌گردد، مثل بچه‌ای که چند پدر و مادر دارد. ما در این میان وزارت راه و شهرسازی را داریم، شهرداری را داریم، نظام مهندسی را داریم و در بعضی قسمت‌ها میراث فرهنگی را هم داریم.»
آراسته علت دیگر ازدیاد ساختمان‌های ناایمن را به فساد در شهرداری بی‌ارتباط نمی‌داند: «قسمتی که بخواهد مجوز بدهد، به هر روشی و حتی با پول پایان کار حریق را می‌دهد. اگر بخواهم صادق باشم، موضوع دیگر به کدها یا الزامات عمومی ساختمان برمی‌گردد که مربوط به نظام مهندسی است. ما کدهای ضعیفی داریم و در بسیاری از بخش‌ها به‌روز نشده‌اند و به‌راحتی راه‌دررو دارند و تفسیرپذیرند و این تفسیر باعث می‌شود تا آدم‌ها از آن دربروند.» سهراب مشهودی، شهرساز پیشکسوت دلایل دیگری برای ایجاد ساختمان‌های ناایمن در تهران مطرح می‌کند. او به «هم‌میهن» می‌گوید برخی از ساختمان‌ها مثلا در منطقه17 به‌دلیل پدیده محیط‌زیستی مانند فرونشست زمین، ناایمن شده‌اند و برخی دیگر به‌دلیل کهنگی بیش‌ازحد ساخت‌وسازهای جوار ساختمان‌های‌شان.
نهضت شفافیت اسامی ساختمان‌های ناایمن
قدرت‌الله محمدی، مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی شهرداری تهران، سه‌روز پیش به خبرنگاران گفته بود که لیست ساختمان‌های ناایمن به دادستانی ارسال شده است و آنها باید درباره انتشار اسامی تصمیم بگیرند. این ساختمان‌های ناایمن درواقع همان 95ساختمانی هستند که تاکنون اقدام خاصی برای ایمن‌سازی نکرده‌اند. درباره اعلام عمومی اسامی این ساختمان‌ها اما نظرات متفاوتی وجود دارد. مهدی چمران، رئیس شورای‌شهر تهران در جریان آتش‌سوزی ساختمان خیابان بهار در جلسه علنی شورای‌شهر تهران تاکید کرده بود که انتشار نام ساختمان‌های ناایمن مشروط به اجازه دستگاه قضاست: «در این زمینه نیز دادستانی و وزیر کشور صحبت‌هایی را داشته‌اند و ما نیز درصورتی‌که لیست ساختمان‌ها در اختیارمان قرار بگیرد، آن را در اختیار اعضای شورای‌شهر تهران قرار می‌دهیم البته انتشار عمومی آن با نظر دادستانی و وزیر کشور شدنی است.»
ناصر امانی، دیگر عضو شورای‌شهر تهران در جلسه پیگیری آتش‌سوزی ساختمان خیابان بهار هم اعلام کرد که بارها از شهرداری خواسته تا اگر نمی‌خواهد فهرست ساختمان‌های پرخطر را منتشر کند، این فهرست را در اختیار اعضای شورای‌شهر قرار دهد: «این لیست را ما با مسئولیت حقوقی خودمان منتشر می‌کنیم.» او تاکید کرده بود: «اگر حادثه ساختمان خیابان بهار به‌صورت مشابه در ایام شب عید که پر از ازدحام است، در یکی از همین ساختمان‌های ناایمن رخ دهد و جان تعداد زیادی از شهروندان گرفته شود، چه‌کسی می‌خواهد پاسخگو باشد؟ من مطمئنم همین حادثه هم می‌گذرد، فراموش می‌شود و هیچ اتفاقی هم نمی‌افتد.»
مهدی عباسی، رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای‌شهر تهران، اسفندماه پارسال انتشار لیست ساختمان‌های پرخطر را حقوق اولیه شهروندی دانست. او به ایسنا گفته بود: «انتشار این لیست سبب ایجاد مطالبه اجتماعی می‌شود و درنتیجه مالکان را مجاب می‌کند تا به سمت ایمن‌سازی ساختمان‌های‌شان بروند.» او که جزو پیگیران انتشار این لیست بود، تاکید کرده بود که لیست به‌صورت غیررسمی در اختیار مردم است: «ما حرف‌مان این است که انتشار به‌صورت رسمی باشد و دقت داشته باشید که ترس مردم قدرت انتخاب آنها خواهد شد که آیا از این ساختمان استفاده کنند یا نه. قرار نیست هزینه سهل‌انگاری عده‌ای در بهره‌برداری از ساختمان را مردم پرداخت کنند و این حقوق اولیه مردم است که بدانند از چه ساختمانی استفاده کنند یا نکنند.»
علی نصیری، رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهرداری تهران اما زمستان پارسال درباره اعلام نام ساختمان‌های ناایمن گفته بود: «تصمیم نداریم به‌دلیل ایجاد ترس عمومی، اسامی این ساختمان‌ها را اعلام کنیم اما اسامی این ساختمان‌ها را به مراکز قضایی اعلام کردیم.» مدیران سابق شهرداری تهران هم البته درباره اعلام اسامی نظرات متفاوتی داشتند. مثلا پیروز حناچی، شهردار سابق تهران می‌گوید، خودش هم موافق علنی‌شدن نام ساختمان‌های ناایمن نبوده است. او معتقد است که ساختمان‌ها بیشتر نیازمند رسیدگی و جلوگیری از عدم بهره‌برداری‌اند. اعتقاد حناچی این است که اگر فقط نام اعلام شود اما فعالیتی برای ایمن‌سازی انجام نشود، فقط فضا برای دلالان باز شده است.
ترانه یلدا، شهرساز و معمار پیشکسوت اما خلاف‌نظر شهردار سابق تهران می‌گوید، لیست و اسامی ساختمان‌های ناایمن حتما باید اعلام شود، زمینه برای پلمب و تعطیلی فراهم شود و این موضوع باعث شود تا مردم خودشان به ساختمان‌های ناایمن وارد نشوند: «این اتفاق باعث می‌شود تا مالکان مجبور به ایمن‌سازی ساختمان‌های‌شان شوند.»
شیوا آراسته هم می‌گوید که با شفاف‌سازی نام ساختمان‌های ناایمن موافق است: «این مطالبه از زمان پلاسکو ایجاد شد، این اتفاق سبب می‌شود تا بحث سوداگری از بین برود: «در گذشته وقتی از مقابل ساختمانی مانند آاس‌پ یا اسکان یا حتی اکباتان رد می‌شدید، می‌شنیدید که می‌گفتند این ساختمان‌ها ضد زلزله و گران هستند، در دوره‌ای ایمنی ساختمان‌ها در جامعه ما ارزش تلقی می‌شد اما اکنون بیشتر لاکچری بودن و استفاده از مجسمه یا سردر با سنگ برند خارجی جزو ارزش برای خرید خانه است؛ این موضوع بعد فرهنگی هم دارد.» درواقع به‌گفته آراسته با شفافیت و مطالبه عمومی برای شفافیت، باید به‌سمت دورانی رفت که همچنان ایمنی ارزش تلقی می‌شود. سهراب مشهودی اما موافق با انتشار عمومی اسامی ساختمان‌های ناایمن نیست، او می‌گوید همه ساختمان‌های ناایمن در تهران پایش نشدند و نام‌بردن تعدادی از آنها صحیح نیست. سعید معنوی، عضو شورای گروه شهرسازی جامعه مهندسان مشاور ایران اما در گفت‌وگو با «هم‌میهن»، موافق انتشار اسامی ساختمان‌های ناایمن است اما به این شرط که فقط اسامی اعلام نشود و اقداماتی برای ایمن‌سازی هم صورت بگیرد. او می‌گوید تمام ساخت‌وسازها در ایران فاقد شناسنامه است و مشخصات مربوط به ساختمان‌ها باید در دسترس عموم باشد: «به‌عنوان شهروند و خریدار باید اطلاعی از کم‌وکیف ساختمان‌ها داشته باشیم، مانند هر وسیله دیگری که خریداری می‌کنیم، اما این موضوع درباره ساختمان‌های ما رعایت نمی‌شود و این فاقد شناسنامه‌بودن باعث می‌شود که ندانیم هر ساختمان مربوط به چه سالی است و مقاوم‌سازی و ایمن‌سازی آن باید از چه دوره‌ای آغاز شود.» او معتقد است که پایش اطلاعات، به‌روز شدن و نگهداشت، باید در اولویت مدیریت شهری قرار بگیرد. باوجود این توضیحات فروردین‌ماه امسال، معاون حقوق عامه و پیشگیری از وقوع جرم دادستانی کل کشور به فارس گفته بود که لیست ساختمان‌های ناایمنی که سازمان آتش‌نشانی شهرداری تهران تهیه کرده، صرفاً ساختمان‌هایی است که ضعف سیستم اطفای‌حریق دارند و درخصوص ایمن‌بودن ساختمان‌ها باید تمام ابعاد ازجمله سازه و نقشه ساختمان مورد بررسی قرار گیرد. او همچنین گفته بود که باید کارگروه تخصصی در این خصوص تشکیل می‌شد که صلاحیت تشخیص ناایمن‌بودن ساختمان را داشته باشد که وزارت کشور این کارگروه را تشکیل داده است. کارگروهی که به‌گفته او در سطح مناطق 22گانه تهران تشکیل شده است و در آن نمایندگان سازمان مهندسی اداره کل راه‌وشهرسازی و دیگر بخش‌های مرتبط ازجمله شهرداری و سازمان آتش‌نشانی در این کارگروه عضو هستند.
باوجود تمام این اختلاف‌نظرها حالا باید دید دستگاه قضا برای این 95ساختمان ناایمن چه تصمیمی می‌گیرد؛ آیا قرار است این اسامی منتشر شوند و آیا انتشار آنها به ایمنی منجر خواهد شد یا نه؟
نظر شما