کانال ریشه دندان در داخل دندان است و فضایی آناتومیک محسوب می‌شود که در آن مغز دندان، کانال‌های اساسی و کانال‌های فرعی قرار دارند. وظیفه این کانال‌ها اتصال ریشه دندان به سطح دندان است؛ یکی از مشکلات رایج در این کانال‌ها مسدود شدن آن‌ها می‌باشد که با مراجعه به کلینیک دندانپزشکی می‌توان با استفاده از روش‌های درمانی مشخص و انجام جراحی‌های پیشرفته مسئله به وجود آمده را بر طرف کرد. در این مطلب به بررسی علت بسته بودن کانال دندان می‌پردازیم.

آشنایی با ساختار کانال دندان

مغز دندان به صورت حفره ای در مرکز دندان‌ها قرار دارد که از بافت‌های نرم شامل رگ‌های خونی، اعصاب و بافت‌های همبند تشکیل شده است. هر یک از بافت‌ها وظیفه خاصی دارند؛ برای مثال وظیفه اعصاب حسی رساندن پیام‌های عصبی به مغز است و رگ‌های خونی غذای مورد نیاز مغز دندان را تامین می‌کنند. مینای دندان سطحی‌ترین قسمت دندان است که در زیر عاج دندان قرار دارد و حفره پالپ نیز در قسمت زیرین عاج است که به کانال دندان ختم می‌شود.

دندان‌ها می‌توانند تعداد کانال متفاوتی داشته باشند و ممکن است در هر دندان بیشتر از یک کانال یا حتی سه کانال باشد. به عنوان مثال دندان نیش یک کانال دارد؛ ولی در دندان‌های آسیا سه یا پنج کانال می‌تواند وجود داشته باشد؛ بنابراین برای تشخیص تعداد کانال در دندان از انواع رادیوگرافی دندان در کلینیک دندانپزشکی استفاده می‌کنند. در رادیوگرافی از تمام جزئیات دندان با کمک اشعه ایکس تصویربرداری می‌شود و دندانپزشک می‌تواند آن‌ها را در مانیتورهای پیشرفته ببیند.

دلایل بسته بودن کانال‌های دندان

در برخی مواقع ممکن است مسیر کانال‌های دندان مسدود گردد که می‌تواند به علل مختلفی این اتفاق بیفتد و باید توسط پزشک تشخیص داده شود. البته به طور کلی علت اصلی مسدود شدن کانال دندان ممکن است انحنای ناگهانی در ریشه کانال و کلسیفیکاسیون آپیکال باشد. از دیگر دلایل بسته بودن کانال‌ها در دندان می‌توان به پوسیدگی دندان، انجام مکرر درمان‌های دندانپزشکی، ضربه به دهان یا دندان، ترمیم وسیع و ترک دندانی اشاره کرد.

 این موارد سبب التهاب دندان‌ها، تجمع باکتری و ایجاد عفونت و آبسه دندان می‌شوند و در نهایت می‌توانند مسیر کانال دندان را مسدود کنند. هنگامی که پالپ دندان آسیب می‌بیند با گذشت زمان تجزیه خواهد شد؛ بنابراین باید درمان آن هر چه سریع‌تر انجام شود. از آنجایی که دندان یک عضو مهم و حساس در بدن است باید برای انجام درمان‌های مربوط به دندانپزشکی به کلینیک دندانپزشکی معتبر و دندانپزشکان شناخته شده ای مراجعه کرد.

تعداد کانال‌های دندان و ریشه‌های دندان

تعداد کانال‌های دندان به تعداد ریشه‌های دندان بستگی دارد؛ بنابراین باید در این زمینه با دندانپزشک متخصص مشورت کرد. درمان دندان‌هایی با تعداد ریشه بیشتر نسبت به سایر دندان‌ها از لحاظ هزینه و زمان تفاوت دارند. در جدول با توجه به موقعیت و نوع دندان تعداد کانال‌های دندان و ریشه آن‌ها آورده شده اند.

نحوه تشخیص کانال‌های دندان در کلینیک دندانپزشکی

معمولاً در اکثر افراد تعداد کانال و ریشه دندان همان مقادیر موجود در جدول بالا هستند؛ البته این تعداد در افراد مختلف متفاوت است. در کلینیک دندانپزشکی، دندانپزشک از سه روش برای تشخیص تعداد کانال و ریشه دندان استفاده می‌کند.

1.رادیوگرافی با اشعه ایکس

در دندانپزشکی قبل از انجام هر روش درمانی ابتدا از دندان‌ها رادیوگرافی تهیه می‌شود؛ با استفاده از تصاویر به دست آمده از رادیوگرافی با اشعه ایکس دندانپزشک اطلاعات دقیقی در مورد تعداد کانال و ریشه دندان به دست می‌ آورد. در صورتی که موارد خاص باشند برای مشاهده جزئیات بیشتر از دندان چند رادیوگرافی با زاویه‌های مختلف انجام می ‌شود. تصاویر دو بُعدی متداول‌ترین نوع رادیوگرافی هستند و با کمک رادیوگرافی CBCT جزئیات کامل‌تری از دندان به دست می ‌آید.

2. تشخیص چشمی تعداد کانال دندان

معاینه شمی از دیگر روش‌های تشخیص تعداد ریشه و کانال دندان است؛ در این حالت دندانپزشک باید تاج دندان را باز کند تا در کف حفره پالپ بتواند کانال‌ها را مشاهده نماید. در بیشتر اوقات دندانپزشکان از میکروسکوپ برای دیدن داخل دندان و تعداد کانال‌های آن استفاده می ‌کنند.

3.بررسی کانال دندان با کمک حس لامسه

برای تشخیص تعداد کانال و ریشه آن‌ها نیز می‌توان از حس لامسه کمک گرفت؛ بیشتر این روش در حین عصب کشی کاربرد دارد. فضای عصب کشی با استفاده از فایل‌های عصب کشی توسط دندانپزشک تمیز می ‌شود. این فایل‌ها در طول ریشه دندان به سمت بالا و پایین مسیری را طی می‌ کنند و می‌ توانند تصویر مناسبی از آناتومی دندان را به دندانپزشک نشان دهند.

چه زمانی نیاز به درمان عصب کشی ریشه و کانال دندان است؟

زمانی که باف نرم داخل کانال ریشه دندان یا پالپ دچار آسیب شود انجام عصب کشی ضروری است؛ چنانچه پالپ آسیب ببیند نمی ‌تواند به طور طبیعی خود را ترمیم کند و در نتیجه التهاب و عفونت در پالپ اتفاق می ‌افتد و عفونت به وجود آمده منجر به ضعف استخوان و شل شدن دندان خواهد شد. هنگامی که علائم زیر در دندان‌ها مشاهده شود می‌توان گفت نیاز به درمان ریشه دندان ضروری است.

• درد شدید هنگام جویدن
• آبسه روی لثه
• دندان شکسته یا ترک خورده
• حساسیت به گرما و سرما
• متورم یا حساس شدن لثه‌ها
• پوسیدگی عمیق یا تیره شدن لثه
• عفونت و تورم اطراف دندان

روش‌های اندازه گیری طول کانال دندان

اندازه گیری نادرست طول کانال دندان و تمیز نشدن آن در هنگام عصب کشی از دلایل مهم شکست عصب کشی محسوب می‌ شود. اولین گام برای انجام عصب کشی اندازه گیری طول کانال دندان است که برای این کار سه روش تصاویر رادیوگرافی، مکان یاب‌های الکترونیک اپکس و تکنیک کاغذ خشک وجود دارد.

روند عصب کشی ریشه دندان در کلینیک دندانپزشکی

برای عصب کشی ریشه دندان در گام اول دندان و بافت‌های اطراف آن با استفاده از بی حسی کاملاً بی حس می‌شوند؛ سپس پوسیدگی‌های روی دندان پاک سازی شده و ضدعفونی کاملی صورت می ‌گیرد. در این مرحله دندانپزشک با کمک عکس‌های رادیوگرافی تعداد کانال دندان را مشخص می ‌کند. چنانچه کانال مسدود باشد آن را با روش‌های خاصی باز کرده و با ماده پلاستیکی به نام گوتاپرکا محل را پر می ‌کند. علت استفاده از این ماده اطمینان از آب بندی کامل کانال‌های ریشه دندان است. بعد از اینکه به طور کامل ریشه دندان پر شد، تاج دندان بازسازی می ‌شود و می‌توان چند روز بعد روکش یا هر ترمیم دیگری را روی دندان قرار داد.

مراقبت‌های بعد از عصب کشی کانال ریشه دندان

دندان‌هایی که ترمیم می‌شوند مقاومتی به اندازه درمان‌های طبیعی دارند؛ البته بهتر است چند روز اول از جویدن مواد غذایی سفت و گاز زدن میوه پرهیز کرد. بعد از عصب کشی باید چند نکته را رعایت نمود.

• اجتناب از خوردن غذاهای سفت به مدت دو ساعت بعد از عصب کشی
• مصرف آنتی بیوتیک و مسکن برای کاهش درد طبق دستور دندانپزشک
• گذاشتن روکش برای دندان‌هایی که درمان ریشه شده اند شکننده هستند.
• استفاده روزانه و مرتب از مسواک و نخ دندان

 عصب کشی دندان‌هایی که تاج مناسب ندارند

زمانی که عصب کشی دندان انجام می‌شود به تاج دندان خون رسانی نمی‌ شود و در این حالت به اصطلاح دندان می‌ میرد. به همین دلیل بعد از عصب کشی با توجه به اینکه چه مقدار از تاج دندان باقی مانده است روی دندان روکش می‌گذارند تا مانع از شکستن و از دست رفتن دندان شود. در بعضی موارد تاج مصنوعی ساخته می‌ شود که با استفاده از روکش دندان و تاج مصنوعی می‌توان تا مدتی از دندان محافظت کرد.

 عوارض درمان بسته بودن کانال دندان

درمان بسته بودن کانال ریشه دندان همانند سایر روش‌های دندانپزشکی می‌تواند با عوارضی همراه باشد؛ برای مثال در برخی مواقع ممکن است دندانپزشک از چهار کانال فقط بتواند سه کانال دندان را پیدا کند. در این صورت اگر یک کانال درمان نشود امکان ادامه عفونت و رسیدن آن به استخوان وجود دارد. همچنین باید دندانپزشک در کلینیک دندانپزشکی از پر شدن صحیح کانال مطمئن شود تا از برگشت مجدد عفونت جلوگیری شود. در طی فرآیند ممکن است مواردی مثل ترک خوردن ریشه دندان، شکسته شدن ابزارهای دندانپزشکی در کانال و سوراخ شدن کانال دندان اتفاق بیفتد. همگی این عوامل می‌ توانند باعث شوند کانال دندان به طور کامل پر نشود.

جمع بندی

کانال دندان به دلایل مختلفی مسدود می ‌شود که برای درمان آن باید از خدمات کلینیک دندانپزشکی استفاده کرد. در این مطلب به مفصل در مورد نحوه تشخیص کانال دندان و عوارض درمان آن و همچنین فرآیند عصب کشی کانال ریشه دندان صحبت شد تا با آگاهی بیشتری بیمار بتواند اقدامات مربوط به درمان بسته شدن کانال را انجام دهد.