به گزارش سلامت نیوز به نقل از اطلاعات، در این روزها بیش از هر زمان دیگری بر صرفه‌جویی آب از سوی مردم تأکید می‌شود، تا جایی که رئیس‌جمهور پزشکیان اعلام کرده است «اگر صرفه‌جویی نکنیم با بحران بزرگ آب روبه‌رو می‌شویم».
انگار بحران‌ها و خبرهای بد و نگران‌کننده درباره تهران سر آن ندارد که به پایان برسد. در سه ماه گذشته، پس از جنگ و گردوغبار، حالا نوبت کم‌آبی شده که زندگی در این کلانشهر را به چالش بکشد. از اواخر تیرماه، فشار آب در شبکه تهران به حداقل رسید. کمبود آب در حدی بود که دولت، یکم مردادماه را تعطیل کرد و گفت اگر نیاز باشد تعطیلی را ادامه خواهد داد.
کم‌بارشی متوالی و شدید
بنا به گفته دکتر بنفشه زهرایی، استاد و رئیس مؤسسه آب دانشگاه تهران، به‌دلیل «کم‌بارشی بسیار قابل ملاحظه‌ای که در پنج سال گذشته به‌طور پیوسته» اتفاق افتاده و امسال «شدیدترین آن» رخ داده بیشتر سدهای کشور و از جمله تهران، ظرفیت آبی چندانی ندارند.
هم‌اکنون که به پایان سال آبی جاری (از مهر ۱۴۰۳ تا شهریور ۱۴۰۴) نزدیک شده‌ایم انتظار نمی‌رود طی مردادماه و شهریورماه در بیشتر مناطق کشور، باران قابل ملاحظه‌ای ببارد به همین دلیل شهرهایی که برای تأمین آب به سدها وابسته هستند باید با همین حجم اندک آب پشت سدها دو ماه باقی‌مانده تابستان را طی کنند.
در آخرین گزارش شرکت مدیریت منابع آب ایران در ۲۸ تیرماه اعلام شده که ۵۶ درصد از ظرفیت سدهای مهم خالی است.
کشاورزی و بحران تهران
زهرایی در یک وبینار با موضوع «پاسخ به سؤالات مردم درباره روز صفر آبی تهران» با اذعان به تأثیر کم‌بارشی شدید بر کم‌آبی تهران در پاسخ به کسانی که کشاورزی را در این بحران مقصر می‌دانند گفت: آب تهران از پنج سد شامل ماملو، لتیان، لار، امیرکبیر یا کرج و طالقان، تأمین می‌شود.
در سال‌های خشک که سدها ورودی آب کمتری دارند، این سدها نزدیک به ۴۰ درصد آب تهران را تأمین می‌کنند و ۶۰ درصد باقی‌مانده آب موردنیاز از آب‌های زیرزمینی و آبخوانی که زیر شهر تهران و محدوده غرب گسترده شده است تأمین می‌شود. بنابراین، آب تهران به هر دو این منابع وابسته است و امسال این پنج سد به‌دلیل کم‌بارشی به‌شدت تحت فشار هستند.
نکته‌ای که باید مدنظر قرار گیرد این است که سدهای تهران شرایط خیلی خاصی دارند؛ نواحی بالادست سدهای لار و امیرکبیر و طالقان، حالت طبیعی دارد. بالادست سد لار، منطقه حفاظت‌شده است و هیچ توسعه کشاورزی یا شهر و روستایی در آنجا وجود ندارد. حوضه آبریز سد امیرکبیر نیز منطقه‌ای کوهستانی است که کشاورزی و جمعیت زیادی در آنجا نداریم. در بالادست سد طالقان هم به‌جز جمعیت روستایی محدود، چندان فعالیت کشاورزی وجود ندارد. بنابراین خشک شدن این سدها نشان‌دهنده کم‌بارشی مطلق است. اولویت اول تا آخر سدهای تهران، تأمین آب شرب است.
کنترل موفقیت‌آمیز فشار آب
کنترل فشار آب، حفر چاه‌های جدید و انتقال آب، راهکارهایی است که بیش از گذشته در تهران مورد توجه قرار گرفته است.
رئیس مؤسسه آب دانشگاه تهران که جزئیات آمار مصرف آب اشتراکات مختلف تهران را در یک بازه حدودا ۱۰ ساله بررسی و تحلیل آماری کرده است اظهار کرد: بررسی ما نشان داد اعمال کنترل فشار بر روی شبکه آب تهران که از سال‌های گذشته صورت گرفته، موفق شده افزایش مصرف آب تهران را از اواسط سال ۱۳۹۹ به بعد متوقف کند؛ یعنی در عین این که توسعه و گرم‌تر شدن شهر و سال‌های خشک را داشته‌ایم، مصرف متناسب با آن بالا نرفته و این توفیق ناشی از مشارکت شهروندان و کنترل فشار بوده است.
در همین حال، زهرایی در پاسخ به این انتقاد که چرا در این شرایط خشکسالی شدید، حفر چاه جدید در دستور کار قرار گرفته که فشار بر آبخوان‌ها را تشدید می‌کند توضیح داد: ما با شهر روبه‌رشدی مواجهیم که رشد آن متناسب با آبی که دارد نیست. سال‌هاست که شاهدیم وزارت نیرو توضیح می‌دهد و مکاتبه می‌کند که در غرب تهران به ویژه منطقه ۲۲ ظرفیت برای تأمین آب بارگذاری‌های جدید مسکونی وجود ندارد. با وجود این، توسعه رقم می‌خورد. وقتی شهر بزرگ می‌شود به‌دلیل سیستم به‌هم پیوسته تأمین و توزیع آب، راهی جز این نیست که آب بیشتری تأمین شود، مگر این که نظام حکمرانی به انسجامی برسد که توسعه را متوقف کند و محدودیت آب و انرژی را مدنظر قرار دهد.
در حال حاضر که این انسجام وجود ندارد، متأسفانه چاره‌ای نداریم جز این که از مسیرهای جدید از جمله حفر چاه، آب را تأمین کنیم. چاه‌های جدیدی که امسال در تهران حفر شده برای عبور از مردادماه و شهریورماه است.
چالشِ انتقال آب
در شرایط بحران آبی کشور، موافقان و مخالفان انتقال آب بیش از هر زمان دیگری به تکاپو افتاده‌اند. دکتر محمدرضا فرزانه، عضو هیأت علمی پژوهشکده محیط‌زیست و توسعه پایدار سازمان محیط‌زیست کشور و دبیر شبکه علمی تغییر اقلیم کشور اما در این وبینار در بخشی از اظهاراتش نسبت به تبعات چنین اقداماتی هشدار داد و گفت: هربار که با مشکل منابع آبی مواجه شدیم به جای این که به مسیر اصلی علمی برگردیم که تمرکز بر شرایط اکوسیستم‌ها مبتنی بر آمایش سرزمین است به دنبال راهکارهای کوتاه‌مدتی بودیم که تمرکز آن‌ها خارج شدن از مسیر واقعی مدیریت منابع آب بوده است. هم‌اکنون نیز دوباره طرح‌های انتقال آب مطرح شده و مدتی است که زیاد از این سخن گفته می‌شود که وقتی از نظر فنی، توانایی انجام انتقال آب بین‌حوضه‌ای گسترده را داریم چرا این کار را انجام ندهیم؟
اگر نگاه سطحی داشته باشیم و بگوییم انتقال آب فقط ابعاد فنی دارد شاید بتوان درباره این راهکار تأمل کرد ولی وقتی درباره طرح‌های انتقال آب بین‌حوضه‌ای عمیق می‌شویم می‌بینیم مسأله صرفا فنی نیست و این تصمیم‌گیری‌ها ابعاد محیط‌زیستی، اجتماعی، اقتصادی و حتی حقوقی داخلی و بین‌المللی دارد.
متأسفانه این طرح‌های کذایی به بهانه چالش‌های آبی شروع می‌شود ولی در نهایت به جز این که مشکلات مدیریت آب را در کشور تشدید کند خروجی چندانی نداشته است. به‌عنوان مثال می‌پرسم، آیا مشکل اصفهان با این همه انتقال آبی که صورت گرفته حل شده است؟
مدد از مردم
در این روزها بیش از هر زمان دیگری بر صرفه‌جویی آب از سوی مردم تأکید می‌شود، تا جایی که رئیس‌جمهور پزشکیان اعلام کرده است «اگر صرفه‌جویی نکنیم با بحران بزرگ آب روبه‌رو می‌شویم».
زهرایی، عضو هیأت علمی دانشگاه تهران گفت: در کنار اقدامات متعددی که دولت انجام می‌دهد، این که مصرف آب خانوارها ۱۵ تا ۲۰ درصد کاهش یابد می‌تواند معجزه کند و در این صورت می‌توانیم بدون قطعی گسترده از تابستان عبور کنیم.
اکثر مردم فکر می‌کنند عمده مصرف آب در حوزه کشاورزی بوده و تقاضای صرفه‌جویی از سوی مردم فرافکنی است. باید بگویم که مردم ایران به هیچ عنوان بدمصرف نیستند و این که از آن‌ها خواسته می‌شود صرفه‌جویی کنند به معنی مقصر جلوه دادن مردم نیست.
در تهران و بسیاری از شهرهای بزرگ کشور، سیستم‌های تأمین آب شرب از کشاورزی جدا و اولویت سدها و منابع زیرزمینی برای شرب است. این منابع هم محدودند و وقتی خشکسالی شدید اتفاق می‌افتد چاره‌ای جز صرفه‌جویی نیست. در بسیاری از کشورهای دنیا از جمله انگلیس و فرانسه هم وقتی چنین شرایطی پیش می‌آید از مردم می‌خواهند صرفه‌جویی کنند و این به معنای فرافکنی یا مقصر جلوه دادن مردم نیست.
بیش از ۸۰ درصد آب شبکه تهران در خانه‌ها به مصرف می‌رسد. بنابراین بدون صرفه‌جویی در خانه‌ها توفیقی برای عبور از تابستان نخواهیم داشت.
نظر شما