به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایران، آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای مربوط به بیماری‌های مزمن در صدر فهرست مصرف دارویی کشور قرار دارند.
بررسی پنج داروی پرمصرف کشور نشان می‌دهد، تازه همین آمار استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها نیز روند افزایشی داشته و در این میان، آموکسی‌سیلین جزو پرمصرفترین داروها به شمار میرود.
وقتی به اسامی داروهای پرمصرف کشور نگاه می‌کنیم، جای خالی آموزش، پیشگیری و سبک زندگی سالم به خوبی نمایان است. به گفته مسئولان بیمه سلامت به غیر از بحث فرهنگ‌سازی، اجرای هرچه زودتر طرح «پزشکی خانواده» می‌تواند گامی مؤثر برای کاهش بیماری‌های مزمن و کاهش تب مصرف دارو در کشور باشد.
داده‌های بیمه سلامت نشان می‌دهد، چند داروی پرمصرف در سال 1402 و 1403 مشابه هم هستند که شامل آموکسی‌سیلین، آسپرین ASA، متفورمین 500، قرص آتورواستاتین 20، قرص لوزارتان 25 و قرص فاموتیدین 40 است. البته مصرف این پنج دارو در چهارماه اول امسال هم نشان می‌دهد، همچنان صدرنشین هستند. داروهایی که اگر بحث پیشگیری جدی گرفته میشد، اکنون شاهد مصرف زیادشان در جامعه نبودیم، چرا که پیشگیری و داشتن سبک زندگی سالم در کاهش بار بیماری‌ها و به تبع آن، کاهش مصرف دارو بسیار اثرگذار است.
دکتر فرشید عابدی معاون پیشگیری و خدمات پایه سازمان بیمه سلامت ایران با تأیید این موضوع می‌گوید:« با توجه به روند رو به رشد بیماری‌های غیرواگیر و مزمن مثل سرطان‌ها، بیماری‌های قلبی -عروقی، بیماری‌های مزمن ریوی، دیابت و پرفشاری خون که اصلیترین عوامل مرگ و میر هستند و نیاز به درمان و مراقبت طولانی مدت دارند، نقش اقدامات خودمراقبتی و پیشگیرانه بیش از گذشته مورد توجه قرار میگیرد. بیماری‌های غیرواگیر و مزمن عمدتاً با کنترل عوامل خطر مانند تغذیه نامناسب، کاهش فعالیت فیزیکی، اختلالات روانی، مصرف دخانیات و الکل قابل پیشگیری و کنترل هستند.»
به گفته او، پیشگیری شامل شناسایی زودرس و رفع این عوامل، غربالگری و تشخیص زودرس بیماری‌ها، درمان بموقع و جلوگیری از ایجاد ناتوانی است و در درازمدت نه تنها موجب کاهش بار بیماری‌ها می‌شود، بلکه موجب تسکین رنج و آلام انسان هم خواهد شد.
5 درصد از اعتبار بیمهها صرف پیشگیری می‌شود
سازمان بیمه سلامت در راستای ارتقای سطح سلامت بیمه‌شدگان از طریق تأکید بر اقدامات پیشگیرانه و جلوگیری از ارائه خدمات تشخیصی و درمانهای غیر ضرور به بیمه‌شدگان، ساختار جدیدی به نام معاونت پیشگیری ایجاد کرده است. دکتر عابدی با بیان این مطلب می‌گوید: «تشکیل اداره پیشگیری سطح اولین، کاهش عوامل خطر و همچنین اداره پیشگیری سطح چهار همسو با برنامه پزشکی خانواده و نظام ارجاع بوده که در اداره کل سلامت خانواده و نظام ارجاع در راستای اقدامات پیشگیرانه ایجاد شده است. سازمانهای بیمهگر پایه بر اساس قانون هفتم پیشرفت، مکلف شده‌اند 5 درصد از اعتبار مصوب سالانه خود را برای ارتقای اصول پیشگیری در سطح جامعه هزینه کنند. این پیشگیری در مواردی مثل خودمراقبتی، ورزش، تغذیه سالم، بهداشت روان، مهار و کنترل مصرف دخانیات است. آیین‌نامه این بند به تصویب هیأت وزیران رسیده و شیوه‌نامه آن در حال تدوین در شورای عالی بیمه است که پس از ابلاغ اجرایی خواهد شد.»
معاون پیشگیری و خدمات پایه سازمان بیمه سلامت ایران با اشاره به اینکه اجرای صحیح این بند بار بیماری‌های مزمن در جامعه را کاهش می‌دهد، می‌گوید: «با اقدامات پیشگیرانه و توجه به عوامل خطر تأثیرگذار بر سلامت در طولانی مدت، علاوه بر حفظ و ارتقای سلامت افراد جامعه، شاهد کاهش بروز و شیوع بیماری‌ها، افزایش کیفیت زندگی افراد جامعه، استفاده بهینه از منابع موجود و کاهش هزینه‌های نظام سلامت خواهیم بود. اما این امر مستلزم وجود انگیزه و دانش کافی، برنامهریزی طولانی مدت، فرهنگ‌سازی، توجیه سیاستگذاران و آموزش افراد جامعه است.» اما به رغم تلاشهای فراوان در این مسیر هنوز تا رسیدن به اهداف مورد نظر، راهی طولانی در پیش داریم که اجرای طرح پزشکی خانواده می‌تواند گام مؤثری در این مسیر باشد.
دکتر عابدی دراینباره توضیح می‌دهد: «اجرای برنامه پزشکی خانواده با طراحی و پیادهسازی دقیق می‌تواند تأثیر قابل توجهی در کاهش بار بیماری‌ها داشته باشد. این برنامه با تمرکز بر پیشگیری، تشخیص زودهنگام بیماری و مدیریت بیماری‌های مزمن، می‌تواند در حفظ و ارتقای سلامت مردم مفید واقع شود. در این برنامه، تیم سلامت با مراقبت مستمر از جمعیت تحت پوشش، آموزش حفظ سلامت و پیشگیری از بیماری‌ها، تشخیص زودهنگام بیماری از طریق شناسایی علائم هشداردهنده بیماری‌ها، غربالگری منظم بیماری‌هایی مانند دیابت، فشار خون و سرطان‌ها مثل سرطان پستان و روده بزرگ، باعث کاهش بروز بیماری، پیشرفت بیماری و ابتلا به عوارض برگشت‌ناپذیر بیماری می‌شود.»
کاهش مراجعات بیمارستانی
با طرح پزشکی خانواده
واکسیناسیون و آموزش سبک زندگی سالم از بروز بسیاری از بیماری‌ها جلوگیری می‌کند. همچنین طرح پزشکی خانواده با مدیریت بهینه بیماری‌های مزمن از جمله دیابت، فشار خون، بیماری‌های قلبی و تحت نظارت مستمر پزشک خانواده، باعث کاهش بستری‌های غیرضروری و در ادامه کاهش عوارض ناشی از کنترل‌نشدن این بیماری‌ها مثل نارسایی کلیه در دیابت خواهد شد. دکتر عابدی می‌گوید:«در برنامه پزشکی خانواده، بیماران با مشکلات جسمانی توسط پزشک خانواده ویزیت و راهنمایی شده و در نتیجه بابت مشکلات جسمی خفیف به اورژانس‌ها یا بیمارستان‌ها مراجعه نمی‌کنند و این موضوع سبب کاهش مراجعات بیمارستانی می‌شود.»
پیش‌نیازهای لازم برای موفقیت هرچه بیشتر این برنامه، پوشش بیمه همگانی جمعیت، نیروی انسانی آموزش دیده و کافی، سیستم ارجاع و نوبت‌گیری کارآمد است. معاون پیشگیری و خدمات پایه سازمان بیمه سلامت ایران با تأیید این موضوع می‌گوید:« با قرار گرفتن بیماران در این چرخه وقتی نیاز به متخصص داشته باشند، پزشک آنها را ارجاع می‌دهد. همچنین پشتیبانی مالی و بیمه‌ای که موجب تشویق و انگیزه برای بیماران برای بهره‌مندی از طرح پزشکی خانواده است، اعمال می‌شود.»
اجرای برنامه پزشکی خانواده می‌تواند نقش مهمی در کاهش مصرف خدمات و داروهای غیرضروری داشته باشد، دکتر عابدی توضیح می‌دهد: «این تأثیر به کیفیت اجرای برنامه و نحوه نظارت بر اجرا بستگی دارد. راه‌های اثرگذاری این طرح بر کاهش مصرف داروهای غیرضروری شامل موارد زیر است؛ کاهش خوددرمانی و عدم مراجعه مستقیم به داروخانه‌ها می‌تواند سبب کاهش خوددرمانی با داروهای OTC شود. این در حالی است که اکنون بار مصرف داروهای بدون نسخه بسیار بالاست. تجویز منطقی و مبتنی بر پروتکل‌ها یکی دیگر از راه‌های کاهش مصرف دارو است. تجویز دارو توسط پزشکان خانواده بر اساس دستورالعمل‌های استاندارد انجام می‌شود و این کار از تجویز بیش از حد آنتی‌بیوتیک‌ها در «سرماخوردگی ویروسی» یا مصرف داروهای حاوی کورتون بدون ضرورت، جلوگیری می‌کند.»
جلوگیری از تداخل دارویی
در سالمندان
معاون پیشگیری و خدمات پایه سازمان بیمه سلامت ایران با بیان اینکه جلوگیری ازمصرف Polypharmacy (چند دارویی) با اجرای طرح پزشکی خانواده امکان‌پذیر می‌شود، می‌گوید:« در گروههای سالمندان و بیماران مزمن مثل دیابتی‌ها و افراد دارای فشارخون که معمولاً داروهای متعدد و گاهی تکراری دریافت می‌کنند، پزشک خانواده با بررسی پرونده بیمار، از تجویز داروهای مشابه یا موارد تداخل دارویی جلوگیری می‌کند. کاهش تقاضای القایی یکی دیگر از نتایج اجرای این طرح است. در سیستم‌های بدون پزشکی خانواده، بیماران گاهی با انتظار دریافت دارو به پزشک مراجعه می‌کنند و پزشک به دلیل فشار بیمار، داروی غیرضروری تجویز می‌کند، در حالی که پزشک خانواده با آموزش بیمار و رابطه بلندمدت، این چرخه را می‌شکند و از تجویز داروهای غیرضروری جلوگیری می‌کند.»
بــــرش
مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک؛ چالش جدی نظام سلامت
بیشترین داروهای مصرفی بدون تجویز پزشک شامل مسکن‌ها، برخی آنتی‌بیوتیک‌ها و قطره‌های چشمی است. سازمان غذا و دارو به صورت مستمر با همکاری سایر نهادهای مرتبط، برنامه‌های نظارتی و فرهنگ‌سازی را برای کنترل عرضه و مصرف این داروها دنبال می‌کند. به همین دلیل برنامه‌های پیشگیری و ارتقای سواد سلامت در جامعه نقش کلیدی در کاهش بار بیماری‌های مزمن و در نتیجه کاهش مصرف داروهای مرتبط دارد.
دکتر نازیلا یوسفی مدیر کل دفتر پایش فرآورده‌های سلامت سازمان غذا و دارو با اشاره به داده‌های نظام پایش مصرف دارو درباره پرمصرفترین داروها می‌گوید: «سه آنتی‌بیوتیک آموکسی‌سیلین از گروه پنی‌سیلین‌ها، سفیکسیم از نسل سوم سفالوسپورین‌ها و آزیترومایسین از دسته ماکرولیدها بیشترین میزان مصرف را در نسخه‌های سرپایی و بیمارستانی کشور دارند. مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک و استفاده بدون نسخه به یکی از چالش‌های جدی نظام سلامت تبدیل شده است. بسیاری از مردم تصور می‌کنند این داروها برای درمان همه انواع عفونت‌ها از جمله عفونت‌های ویروسی مانند سرماخوردگی مؤثر هستند، در حالی که چنین باوری نادرست بوده و موجب افزایش مقاومت میکروبی می‌شود. در مواردی دیده می‌شود که برخی بیماران برای کاهش علائم سرماخوردگی، یک ورق آموکسی‌سیلین را به صورت خودسرانه مصرف می‌کنند. این اقدام یا در شرایطی انجام می‌شود که اساساً نیازی به مصرف نیست یا باعث می‌شود دوره درمان کامل نشود و خطر مقاومت آنتی‌بیوتیکی افزایش یابد.»
مقاومت آنتی‌بیوتیکی از بزرگ‌ترین تهدیدات سلامت در جهان محسوب می‌شود. او در مورد استفاده نادرست یا بی‌رویه از این داروها که موجب مقاوم شدن باکتری‌ها و کاهش اثربخشی درمان می‌شود، توضیح می‌دهد: «این روند می‌تواند حتی عفونت‌های ساده را به وضعیت تهدیدکننده حیات تبدیل کند و هزینه‌های درمان را به میزان زیادی افزایش دهد. با توجه به این مشکل، بیماران برای درمان برخی عفونت‌های ساده ناچار به مصرف آنتی‌بیوتیک‌های نسل جدیدتر با طیف اثر گسترده‌تر می‌شوند که قیمت بالاتر و عوارض بیشتری دارند و در مواردی نیاز به بستری شدن در بیمارستان ایجاد می‌شود.»
نظر شما