حسن روحانی رئیسجمهور در همان بدو ورود به پاستور احیای دریاچه ارومیه را در برنامه كاری وزارت نیرو قرار داد. وزارت نیرو با توقف سدسازی در حوزه آبریز دریاچه ارومیه گام خوبی را برداشته است.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه تهران امروز ؛ پلی كه بهرغم همه مخالفتها با خاكریزیهای فراوان، دریاچه ارومیه را به دو نیم تقسیم و سیر خشك شدن آن را سریع كرده است. این جاده میان گذر ارتباط اكولوژیكی بین دریاچه را بههم زده تا با خشك شدن دریاچه ارومیه، ریزگردهای نمكی به بحران جدی در محیطزیست كشور تبدیل شوند. دریاچهای كه خشك شدن آن به گفته قاضی پور نماینده مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی به مهاجرت 3 میلیون شهروند پیرامون آن منجر خواهد شد. شهروندانی كه هم اینك هم از سوی ریزگردهای نمكی تهدید میشوند. بهویژه آنطور كه بیوك رئیسی مدیراداره كل حفاظت از محیطزیست آذربایجان شرقی میگوید، به دلیل برداشت غیر اصولی نمك در عذاب هستند.
ساخت سد جدید متوقف میشود
خشك شدن دریاچه ارومیه بیش از هرچیزی از زمینهای كشاورزی منطقه آب میخورد. البته سدهای اطراف دریاچه را هم برای كشاورزی احداث كردند. اما كشاورزی سنتی 30 درصد بیشتر راندمان ندارد و 70 درصد آن به هدر میرود. قریشی كارشناس اداره كل محیطزیست آذربایجان غربی هم میگوید: «همیشه در ابتدا این سوال مطرح میشود كه چه راهكارهایی برای انتقال آب به دریاچه ارائه شده است در صورتی كه در شرایط فعلی حتی اگر آب دریاچه به میزان سابق بازگردد اگر فكری برای استفاده بیش از حد از حقآبه دریاچه و وضعیت كشاورزی منطقه صورت نگیرد باز هم با مشكل خشك شدن مواجه خواهیم شد بنابراین برای حل این مسئله باید بهدنبال اجرای راهكارهای مناسب باشیم.»
به گفته او، خارج كردن كشاورزی از حالت سنتی به مكانیزه تاثیر بسیار زیادی در حل مشكل دارد ولی این تمام مسئله نیست و توجه به نوع محصولات كشت شده هم موثر است، برای مثال در سالهای اخیر با توجه به وجود خشكسالیهای اخیر، كشاورزی استان دچار هیچ مشكلی نشده و حتی محصولی مانند چغندر قند كه نسبت به سایر محصولات نیازمند آب بیشتری است افزایش یافته است همه اینها نمونههایی از سوءمدیریت در منابع آبی حوضه آبخیز دریاچه است. قریشی میگوید: «برنامه خشكسالی برای چهار سطح در نظر گرفته شده كه عبارت است از تعیین اولویتهای مصرف آب، تعریف آستانههای سطوح خشكسالی و تعریف اقدامات مقابله با خشكسالی؛ در این برنامه با توجه به هر سطح از خشكسالی اقدامات مقتضی در نظر گرفته شده مثلا اگر خشكسالی سطح چهار اتفاق بیفتد حذف كامل زراعت به عنوان راهحل پیشبینی شده است.
بهروز دهزا كارشناس اكولوژی آبهای داخلی در همین رابطه به خبرگزاری ایسنا میگوید: «از آنجا كه پل شهید كلانتری، دلیل اصلی خشك شدن دریاچه ارومیه است، مسئولان باید به جای خراب كردن سدها، این پل را خراب كنند.» به نظر میرسد كه صحبتهای او در پاسخ به حرفهای چیت چیان وزیر نیرو است كه گفته بود برای نجات دریاچه ارومیه اگر لازم باشد، سد هم تخریب میكنیم. البته سدها همچنان كه كارشناسان میگویند نقش بسزایی در تخریب دریاچه ارومیه داشتند اما پیش از باز كردن آب به روی دریاچه باید دریاچه را آماده پذیرش آن كرد.
بهروز دهزا همچنین میگوید: «بهتر است مسئولان به جای خراب كردن سدهایی كه برای آنها هزینههای بسیار صرف شده است از احداث سدهای بیشتر جلوگیری كرده و ادامه ساخت سدهای در دست احداث را متوقف كنند.» به گفته وی، زمانی كه كار اشتباهی انجام میشود، پشت سر آن اشتباهات بعدی به صورت زنجیرهای ادامه پیدا میكند و اكنون خراب كردن سدها اشتباه دیگری است كه در پی خشك شدن دریاچه ارومیه انجام میگیرد.استاد دانشگاه شهید بهشتی میگوید: «تا زمانی كه این جاده خاكی برقرار است مانع گردش آب شده و باعث گرمتر شدن و در نتیجه افزایش تبخیر آب میشود كه در مقایسه با آب پشت سدها قابل مقایسه نیست.»
این كارشناس اكولوژی آبهای داخلی تاكید میكند: «از سویی، رها شدن آب پشت سدها باعث افت كیفیت آبهای زیرزمینی منطقهای میشوند چرا كه آب در سدها پس از مدتی كیفیت خود را از دست میدهد.» به گفته دهزا، تا زمانی كه دریاچه شكل یكپارچه خود را به دست نیاورد و گردش آب به شكل طبیعی انجام نشود هر اقدامی از جمله انتقال آب بین حوضهای بیفایده است و مسئولان باید حتی اگر نمیتوانند كل پل را خراب كنند حداقل نیمی از آن را تخریب كنند. در همین حال حمید چیت چیان وزیر نیرو هم از توقف سدسازی در حوزه آبریز دریاچه ارومیه خبر میدهد.
برداشت نمك دریاچه؛ صدای كشاورزان را درآورد
برداشت سنتی نمك از دریاچه ارومیه همانطور كه بیوك میرزایی مدیر اداره كل آذربایجان شرقی میگوید به یكی از مشكلات مردم منطقه و بهویژه كشاورزان آن تبدیل شده است. نمكها بار كامیون میشوند و از آنجاییكه هنوز خشك نشدهاند، شورآبه آنها به زمینهای كشاورزی اطراف سرازیر میشود؛ اعتراض كشاورزان هم به جایی نرسیدهاست. به گفته میرزایی، انتقال نمك مرطوب دریاچه ارومیه خلاف ضوابط زیستمحیطی است.از سوی دیگر آنطور كه او یادآوری میكند: «نبود اتحادیه یا سندیكای فعالان حوزه نمك در استان، امكان ابلاغ و كنترل ضوابط زیستمحیطی را نیز با مشكل مواجه میكند.»
میرزایی با اشاره به شكایت برخی از كشاورزان روستاهای واقع شده در مسیر حمل نمك درخصوص ریخت و پاش مواد معدنی و جاری شدن آب آغشته به نمك در زمینهای كشاورزی میگوید: «كامیونهای حاصل نمك باید از كاور و چادر برای پوشاندن محموله نمك استفاده كرده و صرفا نمك خشك را بارگیری كنند.» او انتقال نمك مرطوب راخلاف ضوابط زیستمحیطی و آلاینده ارزیابی میكند و میگوید: «در مجوزهای صادره به جمعآوری و برداشت نمك خشك در حاشیه محل برداشت تاكید شده است.»
او در تایید انتقاد برداشتكنندگان نمك مبنی بر غیراقتصادی بودن و درآمد پایین برداشت نمك به دلیل انحصاری بودن مصرفكنندگان داخلی میگوید: سود حاصل از برداشت نمك دریاچه ارومیه نصیب بخش صنعت و مصرفكنندگان صنعتی شده و ارزش اقتصادی واقعی آن پرداخت نمیشود.
پیامدهای غیرقابل جبران خشك شدن دریاچه ارومیه
«مصطفی قنبری» دبیر و عضو هیات موسس انجمن نجات دریاچه ارومیه تبعات خشك شدن دریاچه ارومیه را غیرقابل جبران میداند و با اشاره به اوضاع وخیم روستاهای اطراف دریاچه و تاثیر سونامی نمك بر كشاورزی منطقه، بر لزوم ایجاد متولی و مدیریت واحد و متمركز برای مقابله با این فاجعه زیستمحیطی تاكید كرد. به گفته قنبری، گسترش اراضی كشاورزی بدون لحاظ ظرفیت منطقه، تداوم شرایط اقلیمی، ذخیره آب در پشت سدهای پرتعداد مخزنی حوضه آبریز وعدم سرمایهگذاری مناسب در بخش كشاورزی و محیطزیست دریاچه ارومیه، ضمن تقویت احتمال خشك شدن آن میتواند تودهای 8 میلیارد تنی از نمك و خروارها مواد سمی و فلزات سنگین در زمین به جای گذارد كه تبعات منفی آن تا شعاع 100 كیلومتری دریاچه ارومیه غیرقابل كنترل خواهد بود.
او به لزوم حركتهای مردمی و تسریع در اجرای برنامههای عملی برای نجات دریاچه اشاره میكند ومیگوید: «برنامهریزی برای كنترل اتمسفر و باروری ابرها، ایجاد مركز تحقیقات هواشناسی حوضه آبریز، توجه به سیستم جدید تولید غذا در منطقه، توسعه و ترویج و آموزش كشاورزان و جلوگیری از اتلاف مجازی آب در استان از طریق تغییر الگوی كشت از مهمترین برنامههایی است كه تاكنون توجه كافی در برنامهریزیها به آن نشده است. او بر توجه به این موضوع كه دمای اطراف دریاچه و بالتبع تبخیر، زیاد شده است تاكید میكند ومی گوید: «اجرای طرحهای بازدارندگی در اطراف دریاچه نظیر ایجاد فضای سبز و كشت موزاییكی و بهرهگیری از دانش و تجربیات كشورهای خارجی و تماس با دانشمندان خبره و اهل فن در دنیا كه با این معضل آشنا هستند بایستی در دستوركار قرار گیرد.»
حسن روحانی رئیسجمهور در همان بدو ورود به پاستور احیای دریاچه ارومیه را در برنامه كاری وزارت نیرو قرار داد. وزارت نیرو با توقف سدسازی در حوزه آبریز دریاچه ارومیه گام خوبی را برداشته است. اما كارشناسان اعتقاد دارند برای نجات آن هم باید زمینهای كشاورزی منطقه مكانیزه شوند و هم پل میانگذر دریاچه ارومیه ساماندهی شود. به نظر میرسد ساماندهی پلی كه ارتباط اكولوژی دریاچه را با ریختن هزاران تن خاك در آن به هم زد یكی از راهكاریهاییاست كه در زمانی كوتاه قابل انجام است.
نظر شما