سلامت نیوز:مدیر دفتر اكوسیستمهای تالابی سازمان محیط زیست: آب نیست باید در آبرسانی طرح 46 هزار هكتاری تجدیدنظر شود«هامون دیگر آن هامون گذشته نمیشود»؛ این را دو روز قبل عیسی كلانتری، رییس سازمان حفاظت محیط زیست در سفر به شمال استان سیستان و بلوچستان گفته است.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از اعتماد ،معیشت مردم پنج شهر زابل، هیرمند، زهك، نیمروز و هامون در منطقه سیستان در طول سالیان دراز به وجود تالاب هامون وابسته بوده است. كشاورزی، صیادی و دامپروری شغلهای سنتی مردمان سیستان است. تداوم خشكسالی در 21 سال گذشته و همین طور تخصیص نیافتن حقابه هامون از سوی افغانستان زمینههای كسب و كار در این بخشها را از بین برده به طوری كه حالا بسیاری از كارشناسان و برخی مسوولان بر لزوم تغییر شیوه معیشت مردم تاكید میكنند و روشهایی مانند كشاورزی را نتیجهبخش نمیدانند. یكی از این مسوولان عیسی كلانتری است كه در این سفر بر لزوم این تغییر شیوه تاكید كرده است.
واقعیت تالاب بینالمللی هامون این است؛ به جای آنكه زمینهساز زندگی مردمان باشد به كانونهای گرد و غبار و همین طور پیشروی شنهای روان تبدیل شده. مردم سیستان حالا هم غم نان دارند و هم مورد هجوم شنهای روان و گرد و غبار هستند. همین شرایط بحرانی است كه موجب شده بسیاری از سیستانیها قید زندگی در آنجا را بزنند و به استانهای دیگر مهاجرت كنند.
كلانتری هم با مشاهده شرایط زندگی سیستانیها گفته است: «سیستان بر اثر خشكسالیهای پیدرپی و عواقب آن به منطقهای غیرقابل تصور در جهان از نظر دوام انسانها تبدیل شده، بهطوری كه درصورت فراهم نشدن امكانات و نرسیدن به این منطقه، مردم دوام نمیآورند.» اما همه سیستانیها كه نمیتوانند مهاجرت كنند. پس باید برای 400 هزار سیستانی ساكن در شهرهای منطقه سیستان در شمال سیستان و بلوچستان چارهای اندیشیده شود. تاكنون طرحهایی برای بهبود وضعیت هامون یا بهبود كشاورزی مردم تهیه شده اما هیچ كدام در نتیجه موفقیتآمیز نبودهاند. پس چه باید كرد؟ پیشنهاد رییس سازمان حفاظت محیط زیست روشن است: «در سیستان دیگر كشاورزی نمیتواند تامینكننده معیشت كل باشد زیرا آبی وجود ندارد و نخواهد داشت. مردم باید قبول كنند كه هامون دیگر آن هامون پر آب سالهای گذشته نخواهد بود و این اتفاق هیچ زمان نمیافتد.» از نظر كلانتری باید طرح جامعی برای تالاب هامون تهیه شود؛ طرحی كه مبتنی بر تغییر شیوه معیشت از كشاورزی به مشاغل دیگر باشد. او موفقیت این طرح را در گرو وجود یك نهاد تصمیمگیر منطقهای دانسته است؛ چیزی شبیه همان «سازمان عمران سیستان» كه با هدف توسعه این منطقه تاسیس شده بود اما در سال 82 منحل شد.
ابهام درباره نتایج طرح آبرسانی 46 هزار هكتاری
جزیرهای عمل كردن بخشهای مختلف دولت یكی از مشكلات عدیده سیستان است كه لزوم وجود یك تشكیلات بالادستی تصمیمگیری را ضروری نشان میدهد. برای نمونه در شرایطی كه كلانتری تداوم كشاورزی در سیستان را به دلیل نبود آب ممكن نمیداند، وزارت جهاد كشاورزی همچنان مشغول اجرای طرح آبرسانی به مزارع كشاورزی در این منطقه است. این طرح برای انتقال آب از طریق لوله به 46 هزار هكتار زمین كشاورزی و از سال 93 آغاز شده است. برای اجرای این طرح 850 میلیون دلار از صندوق توسعه ملی در نظر گرفته شده است. به گزارش ایرنا، مجتبی پیری، رییس سازمان جهاد كشاورزی سیستان و بلوچستان پنجشنبه گذشته در نشستی با حضور رییس كمیسیون كشاورزی مجلس گفته است: «طرح بزرگ انتقال آب با لوله به 46هزار هكتار از اراضی دشت سیستان 66.7 درصد پیشرفت فیزیكی دارد.»
همچنین محمد جواد صالحی، مجری طرح گفته است: «این طرح در قالب 20پروژه و 16 ناحیه عمرانی و 2 ایستگاه پمپاژ اصلی و2 خط انتقال اصلی در محدوده پنج شهرستان حوزه سیستان با چهار هزار كیلومتر طول لولهگذاری به قطر 110میلیمتر تا 2 هزار میلیمتر در حال اجراست.» پرسش اما این است در شرایطی كه تالاب هامون آب ندارد و چاه نیمههای طبیعی تالاب هم ذخیره چندانی ندارند اجرای چنین طرحی چقدر واقعبینانه است؟ مسعود باقرزاده كریمی، مدیر دفتر اكوسیستمهای تالابی سازمان حفاظت محیط زیست به نتیجه بخش بودن این طرح اصلا خوشبین نیست: «من درباره میزان بهرهوری این طرح نظری ندارم. بلكه از نظر تامین منابع آب اجرای این طرح ممكن نیست. اولویتها و شیوه این طرح باید به نحوی تغییر كند كه واقعبینانه شود. مثلا میتوان با اجرای كشتهای گلخانهای آن هم در سطح كمتری به نتایج بهتری دست یافت.» از نظر مدیر دفتر اكوسیستمهای تالابی سازمان حفاظت محیط زیست طرحهای تامین معیشت در سیستان باید مبتنی بر «سازگاری با اقلیم» طراحی شوند. مشاغلی كه به آب كمتری نیاز داشته باشند و لزوما ادامهدهنده شیوههای سنتی نباشند. اما آیا این نگاه سازمان حفاظت محیط زیست به وزارت كشاورزی هم منتقل شده و اگر منتقل شده دیدگاه آنها چیست: «این نظر سازمان حفاظت محیط زیست است ولی خب باید در جلسات مشترك مدیران وزارت جهاد كشاورزی هم دیدگاههای فنیشان را بگویند. از نظر ما این طرح باید بازنگری شود.» گفتههای باقرزاده گویای این است كه تاكنون چنین جلسهای برگزار نشده است.
اجرای برنامه جامع تالاب در انتظار تشكیلات جدید
اما چرا دو دستگاه در یك دولت اینقدر نگاهشان از هم فاصله دارد و چگونه میتوان برنامهای منسجم را اجرا كرد؟ باقرزاده كریمی میگوید: «برای پیشگیری از همین جزیرهای عمل كردنها باید یك تشكیلات بالادستی به صورت متمركز در منطقه اجازه تصمیمگیری داشته باشد تا بتواند همه برنامهها را همراستا كند.» یعنی وجود تشكیلاتی كه تصمیمهای آن معادل تصمیمهای هیات دولت تلقی شود و بتواند بر عملكرد دستگاههای اجرایی نظارت كند. پیش از این هوشنگ ناظری، فرماندار زابل، هم درباره لزوم شكلگیری چنین تشكیلاتی به «اعتماد» گفته بود: «سیستان نمیتواند با روشهای مرسوم اداری كارش را پیش ببرد. الان هم باید ساختارهای مناسب منطقه مسوولیتها را به عهده بگیرد. یك اداره كوچك نمیتواند تالاب بینالمللی هامون را مدیریت كند. انگار كه یك سر كوچك روی یك بدنه بزرگ سوار شود. تالاب هامون معضلات عدیدهای دارد باید برای این وضعیت فكر جدیدی رخ دهد. دوره مركزگرایی گذشته است. این حرفها را در سفر آقای نوبخت هم خطاب به ایشان گفتهام.»
حالا انگار فعلا در گام نخست در سفر رییس سازمان حفاظت محیط زیست به سیستان و بلوچستان همه مسوولان فعلا بر این نكته توافق كردهاند كه باید نهاد متمركز درباره استان و احیای تالاب تصمیم بگیرد. بر همین مبنا قرار است زمینه احیای مجدد سازمان عمران سیستان فراهم شود و كارگروههایی هم برای نوشتن ضوابط فعالیت آن شكل گرفته است. مسعود باقرزاده كریمی، مدیر دفتر اكوسیستمهای تالابی سازمان حفاظت محیط زیست به «اعتماد» خبر داد كه دیروز (دوشنبه) این سازمان در همین رابطه نامهای را تنظیم كرده و در آن بر مخرب بودن نگاههای بخشی و عملكرد جزیرهای دستگاهها تاكید كرده است: «ما امیدواریم با فعالیت دوباره سازمان عمران سیستان برنامه جامع مدیریت تالاب هامون كه در قالب 39 راهكار تدوین شده با سرعت بیشتری اجرایی شود. یكی از محورهای این برنامه شناسایی بخشهای قابل احیای تالاب و همین طور تثبیت كانونهای گرد و غبار است.» رییس سازمان حفاظت محیط زیست برآورد كرده در صورت وجود چنین تشكیلات قدرتمندی و با مشاركت دادن مردم در برنامه جامع تالاب هامون بتوان ظرف سه سال به موفقیتهایی دست یافت. حالا سوال این است همین ایده احیای سازمان عمران سیستان در بروكراسی اداری كشور چقدر زمان میبرد؟ما امیدواریم با فعالیت دوباره سازمان عمران سیستان برنامه جامع مدیریت تالاب هامون كه در قالب 39 راهكار تدوین شده با سرعت بیشتری اجرایی شود. یكی از محورهای این برنامه شناسایی بخشهای قابل احیای تالاب و همین طور تثبیت كانونهای گرد و غبار است.
نظر شما