سلامت نیوز:موسسه تحقیقاتی «اینتل لب»، با انتشار تصاویر ماهوارهای، فرونشست زمین در اطراف تهران را «بمب ساعتی بیصدا» توصیف کرده و آن را تهدیدی برای 13میلیون نفر جمعیت ساکن در این مناطق دانسته است.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه صبح نو ،این موسسه بینالمللی مشاوره اطلاعاتی با انتشار یک گزارش و چند تصویر ماهوارهای علل این فاجعه را پدیده انسانی توصیف کرد که بهدنبال آن قطعی برق، ترکیدن لولههای گاز، تغییر شکل ریلها، فرورفتگی زمین، کج شدن ساختمانها، ترک خوردن جادهها و... رخ میدهد. این گزارش اولین هشداری نیست که ازسوی موسسات بینالمللی و مجلات علمی مطرح شده باشد، این موضوع از سال82 مورد تحقیق قرار گرفته است و در سال97 مجله عملی «نیچر» نیز از فرونشست سالانه 25سانتیمتر در بخشهایی از پایتخت ایران خبر داده بود. علیرضا شهیدی، رییس سازمان زمینشناسی ایران نیز درباره فرونشست زمین در تهران اعداد و ارقامی را حتی بالاتر از موسسات علمیوپژوهشی خارجی اعلام کرد و به عدد 36سانتیمتر در سال اشاره کرد.
شدت فرونشست در برخی دشتهای ایران ازجمله تهران دستکم ۹۰برابر بیشتر از بحرانیترین شرایط در کشورهای توسعهیافته جهان است. نرخ فرونشست در دنیا چهارمیلیمتر در سال است و در کشورهای پیشرفته این نرخ بحرانی قلمداد میشود. بااینحال در سال۸۵ نرخ فرونشست در دشت تهران ۱۷سانتیمتر بوده که به ۳۶سانتیمتر در سال افزایش پیدا کرده است.
تحقیقات و بررسیهای سازمان زمینشناسی کشور نشان میدهد که بهعلت خشکسالیهای پیاپی و تغییرات اقلیمی، طی سالهای اخیر و افزایش برداشت آب از منابع زیرزمینی، نرخ فرونشست زمین در کشور افزایش قابلتوجهی یافته است.
تهران و ۱۷استان کشور در خطر بالای فرونشست زمین قرار دارند
که علت آن خشکسالیهای ممتد چندین ساله در کشور از یکسو و استحصال بیرویه آبهای زیرزمینی از سوی دیگر است.استانهای دربردارنده پهنههای با خطر بالای فرونشست زمین بهترتیب گسترش شامل اصفهان، تهران، کرمان، خراسان رضوی، البرز، فارس، یزد، همدان، مرکزی، چهارمحالوبختیاری، آذربایجانشرقی، زنجان، قم، اردبیل، کردستان، آذربایجانغربی، خراسانشمالی و کرمانشاه هستند. تحقیقات نشان میدهد تهران چیزی حدود ۳۶سانتیمتر فرونشست دارد.
پیش از این هم تحقیقی انجام شده بود که مانند تحقیقات مشابه، نتیجه آن برای هیچ نهادی جذاب نبود! در یک سال گذشته میزان فرونشست زمین در شهریار ۲۲سانتیمتر و در دهه گذشته در کل تهران دو متر بوده است. به گفته کارشناسان، حتی دیوار خانههای مردم شهریار نیز بهخاطر این پدیده ترک برداشته است.
دلیل فرونشستها، تداوم افت سطح آب زیرزمینی است و زمانی که این تداوم بیشتر از 10سال طول بکشد منجر به این میشود که لایههای آبدار زیرین آب خودشان را از دست بدهند و درنهایت باعث فرونشست لایههای زمین میشود که بسیار هم خطرناک است. در جنوب تهران در منطقه شهریار این رقم به 35سانتیمتر در سال رسیده که ۹۰برابر شرایط بحران و هشدار در اتحادیه اروپاست.
در مناطق دیگری مانند حدفاصل میبد اردکان، ابرکوه، پارک ملی در جنوب اصفهان، در زرینشهر در غرب اصفهان، در آبیبیگلو در اردبیل، در نزدیکی فرودگاه کرمان، در سرچشمههای کارون و در بسیاری از مناطق دیگر کشورمان شاهد فرونشست هستیم و یکی از گستردهترین فرونشستها در دشت میناب و خلیجفارس اتفاق افتاده که واقعا شگفتانگیز است.
نشست زمین باعث میشود خطرات بسیار زیادی شهروندان و زندگی آنها را تحتتاثیر قرار دهد. اکنون بسیاری از منازل در شهرری ترک برداشته است، درهایشان بسته نمیشود، این فرونشستها باعث میشود زمانی که زلزله چهار ریشتری هم که میآید خسارت خیلی زیادی را برجای بگذارد. علیرضا شهیدی، رییس سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور گفت: «زمانی که ایران را موردبررسی قرار میدهیم، متوجه میشویم از میان ۴۳مخاطره که در دنیا ثبت شده، 34مخاطره آن در ایران ثبت شده است و کشور ما ازلحاظ مخاطرات سومین کشور دنیا است؛ بنابراین وظیفه شناخت و پایش این اطلاعات را برعهده داریم. مخاطرات به دو دسته انسانساز و طبیعی تقسیم میشوند و در هر دوی این مخاطرات متاسفانه خسارتهای بسیار زیادی به کشور وارد میشود. در این راستا، نقشههای مخاطرات همچون نقشه زمینلرزه ایران تهیه شده و هر سال بهروز میشود.»
شهیدی با بیان اینکه متاسفانه حدود ۳۰۰دشت کشور، تحتتاثیر فرونشست قرار دارند، افزود: «فرونشست کشور از عددهای گوناگونی تشکیل شده است. در اتحادیه اروپا، چهار میلیمتر فرونشست را مخاطره و بحران بهحساب میآورند، درحالیکه در برخی از دشتهای ایران این فرونشست تا 36سانتیمتر میرسد. باید توجه داشت فرونشستها بحثی بسیار جدی است و از آن بهعنوان زلزله خاموش یاد میشود؛ براینمونه، جنوب شهر تهران بهشدت با این پدیده روبهروست و این شهر سالی 36سانتیمتر فرونشست دارد.»
فرونشست زمین و بحرانی که کشور را تهدید میکند
«ابوالقاسم حسینپور»، کارشناس حوزه آبخیزداری با اشاره به اینکه فرونشست زمین، فاجعه خاموش قرن است، تاکید کرد: «فرونشست زمین یکی از خطرناکترین مخاطرات طبیعی قرن اخیر است که بهدلیل تخلیه آبخوانهای زیرزمینی بهصورت خاموش، حیات طبیعی، اقتصادی و اجتماعی ایران را در ابعاد گسترده در معرض تهدید جدی قرار داده، تصریح کرده است که کارشناسان پدیده شوم فرونشست زمین را فاجعه خاموش قرن میخوانند.
مدیرکل دفتر کنترل سیلاب و آبخوانداری سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور افزود: «توسعه نامناسب و عدم تبعیت آن از اصول آمایش سرزمین که منجر به فشار بیشازحد بر منابع آب در پهنه سرزمین خشک و نیمهخشک ایران شده است، اصلیترین علت فاجعه فرونشست است. برداشت بیش از ظرفیت از آبخوانهای زیرزمینی طی دهههای اخیر سبب شده که از مجموع ۶۰۹دشت دارای آبخوان که محل استقرار مراکز جمعیتی و تولیدی مهم کشور است ۴۱۰دشت با بیلان منفی، کسری مخزن و افت فاحش سطح ایستابی روبهرو شوند.
این کارشناس حوزه آبخیزداری، بهرهبرداری نامناسب شرایط دشواری را در ۶۷درصد از آبخوانهای کشور بهوجود آورده و باعث شده است این آبخوانها بهعنوان آبخوانهای ممنوعه و بحرانی با نرخهای فرونشست بیش از ۳۵سانتیمتر معرفی شوند. پیامد اقدامات مغایر با قوانین طبیعت جز نابودی منابع ارزشمند، ناپایداری تولیدات کشاورزی، تهدید امنیت غذایی، خالی از سکنه شدن بخشهای وسیعی از فلات ایران و بههمخوردن تعادل هیدرولوژیک حوضههای آبخیز چیزی بهدنبال ندارد و شاید کمتر فاجعهای در این حد گسترده حیات طبیعی، اقتصادی و اجتماعی ما را در مخاطره قرار دهد.
خشک شدن چاهها، چشمهها و قناتها، بدون آب ماندن بسیاری از روستاها و شهرها، خشک شدن اراضی کشاورزی و ازبینرفتن ظرفیت ذخیره آب در آبخوانها از آثار حتمی تداوم تخلیه آبخوانها و تشدید فرونشست زمین است که درنهایت به بیابانزایی ختم میشود. ازاینرو در شرایط کنونی حاکم بر سرزمین ایران و طبیعت آن، تخلیه آبخوانها و فرونشست زمین بارزترین مصداق تخریب سرزمین است؛ تخریبی که بیسروصدا و خاموش در حال تبدیلشدن به فاجعه قرن است.
این کارشناس حوزه آبخیزداری راهکار موثر در مهار فرونشست زمین را آبخوانداری معرفی و تصریح کرد: «نیاز است که تمامی اقداماتی که در کنترل و مهار این پدیده شوم تاثیرگذارند، موردتوجه قرار گیرد؛ برایمثال، مسدود کردن چاههای غیرمجاز، کنترل اضافه برداشت از آبخوانها، نصب کنتورهای هوشمند و تشدید نظارتها و مدیریت مصرف و ارتقای بهرهوری آب ازجمله این اقدامات است اما در این میان آبخیزداری و بهویژه آبخوانداری با رسالت ذاتی نفوذ باران و سیلاب به درون زمین، نقش موثری را در مهار روند تشدید فاجعه فرونشست زمین ایفا میکند.مدیرکل دفتر کنترل سیلاب و آبخوانداری سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور افزود:«براساس ارزیابیهای صورتگرفته هر هکتار آبخیزداری ۵۳۰مترمکعب و هر هکتار آبخوانداری بهطور متوسط بیش از ۱۰۰۰مترمکعب آب را در سال به زمین نفوذ میدهد و موجب تقویت ذخیره «آب سبز» در خاک و «آب آبی» در آبخوان چاهها، چشمهها و قنوات میشود. اقدامات آبخیزداری و آبخوانداری با حفظ و پایداری آب در چرخه طبیعت، کوششی هماهنگ را درراستای کنترل تبعات تخلیه آبخوانها و مهار فرونشست زمین دنبال میکنند. بدون تردید آبخوانداری، بخشی از راهکار حل مساله فرونشست زمین است و شاید این آخرین فرصت ما برای نجات آبخوانها باشد. امید است که این مهم در قانون بودجه سال۱۴۰۰ و برنامه هفتم توسعه در مهار فاجعه خاموش قرن بیشازپیش موردتوجه قرار گیرد.»
نظر شما