به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه پیام ما، هفته گذشته کلیات طرح انتقال آب از دریای عمان به استان‌های شرقی به رغم تمام انتقادات و ابهامات موجود، به تصویب نمایندگان مجلس رسید و به زودی جزئیات آن در جلسه علنی بررسی می‌شود. موضوعی که از یک سو بر تبعات محیط زیستی آن انتقاداتی وارد است و از سوی دیگر اهداف و مقاصد این پروژه‌ها محل چالش بسیاری از صاحب‌نظران است.

در همین راستا مرکز پژوهش‌های مجلس در قالب گزارشی به اظهار نظر کارشناسی در خصوص این طرح پرداخته و نکات قابل توجهی را در این گزارش مورد تاکید قرار داده است. از جمله اینکه «باتوجه‌ به مسائل امنیتی حاکم بر مرزهای شرقی، حفظ ثبات و امنیت در این مناطق اهمیت بسیاری دارد. تامین پایدار آب برای این مناطق باعث حفظ جمعیت ساکن شده و مانع مهاجرت مردم از این مناطق می‌شود. چنانچه مشکلات ناشی از خشکسالی و تبعات آن از جمله کم‌آبی این مناطق مرتفع نشود، با افزایش مهاجرت و خالی شدن مرزها از سکنه، امنیت این مناطق نیز به مخاطره خواهد افتاد.» اما هنوز بسیاری از صاحب‌نظران معتقدند راهکارهای بهتری برای تامین آب در مناطق مرکزی وجود دارد.

سال‌هاست که انتقال آب به عنوان راهکاری برای برون رفت از بحران آب مورد توجه سیاست‌گذاران است. در سال‌های اخیر هم در پی بهره‌برداری و شیرین‌سازی آب دریا توسط کشورهای حاشیه خلیج فارس، بسیاری از مدافعان راهکارهای مقطعی تامین آب، با مقایسه آمارهای مربوط به سهم ایران از آب خلیج فارس و دریای عمان و بهره‌برداری عربستان و امارات از این آبها، سعی دارند اجرای پروژه‌های شیرین‌سازی آب دریا را ضروری جلوه دهند، چرا که معتقدند سهم ایران در این میان کمتر از کشورهای دیگر است. اما در این زمینه موضوع آسیب‌های محیط زیستی همواره مورد غفلت قرار می‌گیرد، ضمن اینکه این شیرین‌سازی در بسیاری از کشورها با هدف تامین آب شرب و رفع تنش آبی در شهرها و روستاها صورت می‌گیرد، اما روشن نیست که این طرح در ایران قرار است صرف بخش شرب شود یا در نهایت سر از صنایع درآورد. هفته گذشته کلیات طرح «انتقال آب از دریای عمان به استان سیستان‌وبلوچستان» در مجلس تصویب شد. البته در طرح تصویب شده عنوان شده است که این طرح برای تامین آب استان‌های شرقی اجرا می‌شود. طرحی که در آن درباره مقصد آب‌های انتقالی شفافیت لازم وجود ندارد. مرکز پژوهش‌های مجلس اخیرا در گزارشی اظهار نظر کارشناسان را در خصوص این طرح مورد بررسی قرار داده است. نکته‌ای که در این گزارش حائز اهمیت است، تاکید بر تامین آب آشامیدنی در شهرهای استان سیستان‌وبلوچستان است. در این گزارش در خصوص شیرین‌سازی و انتقال آب به استان‌های شرقی تنها در صورتی با این طرح موافقت شده که این انتقال آب با هدف تامین آب شرب انجام شود و نه مصارف صنعتی. در حالی که مخالفان این طرح معتقدند پس از تصویب طرح با توجه به ابهاماتی که وجود دارد، دست مجریان طرح با استناد به این تاییدیه مرکز پژوهش‌ها باز است که: «در صورت تامین بودجه توسط بخش خصوصی برای اهداف صنعت مورد تایید است» می‌توانند هزینه‌های هنگفت محیط زیستی و مالی به کشور تحمیل کنند تا این طرح نه برای حل مسئله آب شرب این مناطق که برای حل مشکل آب در صنایع استان‌های شمال شرق اجرا شود. چنانچه این طرح در عمل آب مورد نیاز صنایع را تامین کند، نه تنها مسائل امنیتی در شرق و جنوب شرق در پی بحران آب ایجاد می‌شود، که آسیب‌های جبران‌ناپذیر محیط زیستی در پی اجرای این طرح کشور را تهدید می‌کند.
در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس آمده است: «اگرچه متن اولیه طرح، واجد ایرادات فنی و حقوقی از جمله مغایرت با اصل 75 و عدم تعیین نهاد و مسئول متولی و سایر جزئیات آن بوده است، اما پس از انجام اصلاحات در کمیسیون عمران و بندی از قانون توسعه و بهینه‌سازی آب شرب شهری و روستایی در کشور، مورد تایید است» در متن اولیه طرح آمده بود که دولت مکلف است نسبت به انتقال آب از دریای عمان به استان سیستان‌وبلوچستان و شیرین کردن آن با اولویت شهرهای زاهدان و زابل اقدام کند. اما پس از اصلاحات صورت گرفته توسط کمیسیون عمران تغییراتی در ماده واحده طرح ایجاد شده و بندی از قانون توسعه و بهینه‌سازی آب شرب شهری و روستایی در کشور اضافه شد که در آن آمده است: «وزارت نیرو با همکاری وزارت صنعت، معدن و تجارت مکلف است زمینه سرمایه‌گذاری برای برداشت آب، نمک‌زدایی و انتقال آب از دریای عمان -با اولویت انتقال آب به استان سیستان‌وبلوچستان- را فراهم کند»
تاکید گزارش مربوط به اظهار نظر کارشناسی در خصوص طرح انتقال آب از دریای عمان، بر نکته‌ای است که نشان از اهمیت چگونگی اجرای این طرح دارد. این گزارش بر این باور است که: « با توجه ‌به مسائل امنیتی حاکم بر مرزهای شرقی، حفظ ثبات و امنیت در این مناطق اهمیت بسیاری دارد. تامین پایدار آب برای این مناطق باعث حفظ جمعیت ساکن شده و مانع مهاجرت مردم از این مناطق می‌شود. چنانچه مشکلات ناشی از خشکسالی و تبعات آن از جمله کم‌آبی این مناطق مرتفع نشود، با افزایش مهاجرت و خالی شدن مرزها از سکنه، امنیت این مناطق نیز به مخاطره خواهد افتاد. با توجه ‌به مسائل عنوان شده، آبرسانی به مناطق شرقی با اولویت شهرهای زاهدان و زابل مورد تایید است» البته این گزارش در ادامه به نکته‌ای اشاره می‌کند که اگر قرائت درستی از ان صورت نگیرد می‌تواند منشا سو تفاهم و تفسیر به رای از سوی مدافعان طرح‌های شیرین‌سازی آب دریا باشد. در بخشی از این گزارش آمده است: «در حال حاضر کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و ازجمله عربستان سهم بالایی از شیرین‌سازی آب دریا را به خود اختصاص داده‌اند. درحالی‌که سهم ایران در این زمینه تنها 2 درصد است. در قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه در ماده 36 نیز به استفاده از پتانسیل آب دریا جهت تامین آب آشامیدنی مناطق جنوبی اشاره و مقرر شده است تا پایان اجرای قانون برنامه ششم توسعه حداقل 30 درصد آب آشامیدنی مناطق جنوبی کشور از طریق شیرین کردن آب دریا تامین شود. اگرچه شیرین‌سازی و انتقال آب ممکن است برخی مشکلات محیط زیستی را نیز به همراه داشته باشد، اما وضعیت آب مناطق شرقی و جنوب شرقی به حدی بحرانی است که حفظ امنیت آبی این منطقه از اولویت بالاتری برخوردار است؛ زیرا امنیت آبی، امنیت منطقه را به دنبال خواهد داشت» در ادامه کارشناسانی که در تدوین این گزارش سهیم بوده‌اند به نکته مهمی اشاره کرده و در اظهار نظر خود بر این موضوع تاکید دارند که: «جهت به‌حداقل‌رساندن تبعات مخرب محیط زیستی باید مطالعات جامع و اقدامات لازم صورت گیرد. علاوه بر مسائل ذکر شده، در کنار استفاده از ظرفیت آب دریا و شیرین‌سازی، لازم است به مسئله مدیریت تقاضا در منطقه نیز توجه جدی شود. زیرا در صورت عدم اصلاح رویکردهای مدیریت تقاضا در مناطق مورد هدف، اجرای طرح شیرین‌سازی و انتقال آب ممکن است باعث افزایش تقاضا و رشد کاذب نیاز آبی جدید در این مناطق شود که در این صورت، طرح‌های انتقال آب نیز کارکرد خود را از دست خواهند داد» موضوع تامین امنیت آبی و وابسته بودن امنیت مرزی به آن یکی از نکات حائز اهمیت است که در مواردی از آن غفلت می‌شود. شرایط اقلیمی جنوب شرق ایران با تشدید خشکسالی زمینه را برای مهاجرت‌های گسترده فراهم کرده و همین امر می‌تواند موجب بروز مشکلات عدیده در پی خالی از سکنه شدن این مناطق برای کشور شود. به همین دلیل است که اظهارات کارشناسی مورد اشاره در گزارش مرکز پژوهش‌ها تاکید ویژه‌ای بر تامین آب شرب این منطقه دارد و ضرورتی برای انتقال آب با اهداف صنعتی نمی‌بیند. در گزارش مرکز پژوهش‌ها، کارشناسان اینگونه اظهار نظر کرده‌اند که: «طرح «انتقال آب از دریای عمان به استان سیستان‌وبلوچستان» با هدف رفع کمبود آب مناطق مختلف استان سیستان‌وبلوچستان با اولویت شهرهای زاهدان و زابل، به طور کلی مورد تایید است و توصیه می‌شود، رفع چالش‌های تامین آب این منطقه با قید فوریت در دستور کار قرار گیرد. زیرا به دلیل خشکسالی‌های پی‌درپی و همچنین اقلیم خشک منطقه، حتی تامین آب شرب این منطقه از کشور دچار بحران جدی است و باید هرچه سریع‌تر اقدام عملی و جدی برای به حداقل رساندن مشکلات ناشی از بحران آب در این منطقه صورت پذیرد. در حال حاضر، کشور با بحران بی‌سابقه‌ آب مواجه است و استان‌های جنوبی و به‌خصوص استان خشک و کم‌آب سیستان‌وبلوچستان بیشتر از سایر مناطق کشور در معرض آسیب‌های ناشی از این بحران است.
باتوجه‌ به اینکه استان سیستان‌وبلوچستان با مشکلات عدیده‌ای به لحاظ تامین آب مواجه است، شیرین‌سازی و انتقال آب با اولویت مناطق بحرانی برای اهداف آب شرب و در صورت تامین بودجه توسط بخش خصوصی برای اهداف صنعت مورد تایید است» مجلس به زودی جزئیات این طرح را مورد بررسی قرار خواهد داد و با حامیانی که این طرح در بدنه دولت و مجلس دارد، احتمال تصویب جزییات آن نیز بسیار بالاست، اما باید دید این طرح تا چه اندازه به مشکلات مردم این منطقه می‌پردازد و تا چه اندازه به فکر حل مشکلات صنایع در مناطق کم‌آب است. شاید این موضوع تا روزی که طرح به مرحله اجرا نرسد در ابهام باقی بماند.