به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه آرمان ملی ،این درحالی است که داده‌های مرکز آمار نشان می‌دهند که خانوارهای پرجمعیت، با سرپرست خانوار کارگر ساده و درآمد کم، بیشترین وابستگی را به این گروه غذایی دارند. البته مسئولان برای بررسی نقاط ضعف این طرح آن را ابتدا در استان زنجان عملیاتی کردند و هنوز عیوب این طرح مشخص نشده به سراغ کلانشهر بزرگی چون تهران و قزوین آمدند که به دنبال اجرایی شدن آن نانوایی‌ها موظف شدند از این پس فقط نان را فقط با کارت‌خوان‌های هوشمند به فروش برسانند.

البته گفته می‌شود پس از اجرای آزمایشی این طرح، سهمیه یارانه افراد به تفکیک خانوار مشخص شده و به‌صورت اعتبار خرید نان در کارت بانکی سرپرست خانوار شارژ خواهد شد و می‌توان از آن برای خرید نان به میزان سهمیه مقرر استفاده کرد، اما این احتمال هم وجود دارد که همزمان با تغییر الگوی توزیع یارانه آرد و نان، امکان خرید نان با قیمت غیریارانه‌ای نیز وجود داشته باشد تا اگر کسانی بیش از الگوی تعیین شده مصرف دارند، نان را با قیمت آزاد خریداری کنند.

این درحالی است که به گفته برخی از کارشناسان یارانه‌ای کردن نان به این دلیل بود که آرد ایران به‌شدت مستعد قاچاق معکوس بوده و باید تغییری در نحوه توزیع یارانه نان ایجاد می‌شد که هم صرفه اقتصادی قاچاق آرد را از بین ببرد و هم تأمین نان ارزان و یارانه‌ای برای مردم را تضمین کند، اما کارشناسان دیگر معتقدند هوشمندسازی یارانه نان مشکلاتی به‌همراه دارد اول آنکه باعث سه نرخی شدن قیمت آرد (فانتزی و شیرینی‌پزی، آزاد و تعاونی) شده و زمینه‌ساز فساد خواهد شد، از سوی دیگر دولت برنامه‌ریزی کرده تا یارانه مابه‌التفاوت را به نانواها بدهد سوال اینجاست که از کجا مشخص می‌شود که مردم چقدر مصرف دارند و این موارد چگونه قابل مدیریت است؟ همچنین هزینه زیادی برای اجرای این طرح آن هم درشرایط کنونی اقتصاد به کشور تحمیل می‌شود.

قیمت نان تغییری نمی‌کند

معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار تهران دراین خصوص معتقد است: قیمت نان همان نرخ مصوب سال 1400 است و هرگونه افزایش خارج از مصوبه غیرقانونی و با متخلفان برخورد خواهد شد و اجرای فاز اول طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان و نصب کارت‌خوان‌ها در سطح نانوایی‌های استان از دیروز آغاز و تاکنون 6800 کارت‌خوان آماده و تحویل شده است. حشمت ا... عسگری افزود: این طرح در سطح کشور باعث کاهش هدررفت سالانه بیش از حدود چهار میلیون تن نان خواهد شد و از طرف دیگر با توجه به یارانه‌ای بودن آرد مورد استفاده نانوایی‌ها از قاچاق آن در سطح گسترده‌ای جلوگیری خواهد شد. همچنین اجرای این طرح عامل مهمی در مدیریت مصرف و برنامه‌ریزی برای جلوگیری از سوء مصرف این کالای استراتژیک خواهد بود.

گام دوم هدفمندی یارانه نان

معاون توسعه بازرگانی سازمان جهادکشاورزی قزوین گفت: باتوجه به اینکه استان قزوین دومین استان نمونه در طرح آزمایشی توزیع یارانه نان به شکل جدید است و این اطمینان را به مردم می‌دهیم که دراین فرایند نرخ نان هیچ تغییری پیدا نکرده و با همان قیمت‌های قبلی عرضه می‌شود و تنها تفاوت آن این است که شهروندان باید برای خرید نان از کارت‌های بانکی خود استفاده کنند و امکان پرداخت وجه نقد وجود ندارد.

مجید رحمانی افزود: در جریان اصلاح فرایند توزیع یارانه نان، نانوایان آرد را با نرخ آزاد خریداری می‌کنند اما نان را با همان قیمت مصوب قبلی به مردم می‌فروشند و مابه‌التفاوت هزینه نان فروخته شده به مردم و قیمت آزاد آن از سوی دولت به‌حساب نانوایی‌ها واریز می‌شود.

سهمیه بندی نان مانند یارانه بنزین است

چندی پیش نیز مدیرکل آینده‌پژوهی، مدل‌سازی و مدیریت اطلاعات اقتصادی وزارت اقتصاد درباره سازوکار تغییر فرایند توزیع یارانه نان گفته بود: برای هر کد ملی یارانه نان ثبت می‌شود و هنگام خرید نان، مردم به همان قیمت قبلی پول پرداخت می‌کنند و مابه‌التفاوت آن را دولت پرداخت می‌کند بنابراین افرادی که بیش از الگو مصرف کنند باید الگوی مصرف را اصلاح یا به قیمت آزاد خریداری کنند اما افرادی هم که مصرف آنها کمتر از الگوی استاندارد است پولی برای آنها می‌ماند.

ابراهیم صیامی در ادامه گفت: پرداخت یارانه نان در شیوه جدید نظیر توزیع یارانه بنزین براساس کد ملی است که هر فردی سهمیه مشخصی در ماه دارد و می‌تواند بخشی یا کل این سهمیه را در ماه استفاده یا ذخیره کند؛ اما افراد اگر بیش از مقدار سهمیه مقرر بنزین مصرف کنند، باید آن را با نرخ آزاد خریداری کنند. البته هنوز در مورد مبلغ یارانه نان اختصاص یافته به هر کد ملی رقمی اعلام نشده اما برآوردهای اولیه‌ای که به‌صورت غیررسمی اظهار می‌شد حاکی از این بود که به‌احتمال زیاد یارانه تخصیص داده شده مشکلی برای تأمین نیازهای معمول افراد به نان ایجاد نخواهد کرد.

بحران جهانی در راه است

عضو کمیسیون امور داخلی کشور و شوراهای مجلس دراین خصوص گفت: متأسفانه یارانه آب، سوخت و دام به کشورهای دیگر به ویژه کشورهای همسایه قاچاق می‌شود که میزان آن بسیار زیاد است و 70 درصد روغن خوراکی و 30 درصد گندم دنیا از اوکراین و روسیه تأمین می‌شود که در حال حاضر و با وجود جنگ میان روسیه و اوکراین این میزان تولید روغن خوراکی و گندم با کاهش جدی مواجه شده است.

ابوالفضل ابوترابی بیان کرد: پیش‌بینی می‌شود بر اساس این جنگ، سختی بزرگی جهان را تحت تأثیر قرار دهد، از این‌رو اگر تدبیری اندیشیده نشود و ساختارها را اصلاح نکنیم و مانند دیگر کشورها قیمت بعضی از کالاها هدفمند نشود، کشور با مشکل مواجه خواهد شد در حالی که برآورد می‎‌شود کشورهای همسایه 20 درصد یارانه قاچاق از ایران می‌برند با هدفمند نبودن قیمت برخی از کالاها این میزان چندین برابر خواهد شد، از این رو باید تجربه کشورهای دنیا مانند آمریکا که بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت دنیاست یا روسیه که یارانه‌ها را به صورت مستقیم و هدفمند پرداخت می‌کند، مورد توجه قرار بگیرد.

او گفت: در حالی که روسیه و آمریکا بزرگ‌ترین کشورهای دنیا در زمینه تولید نفت هستند اما یارانه‌ها را به صورت هدفمند پرداخت می‌کنند. در حال حاضر افرادی که در رفاه بیشتری هستند بیشتر از مستضعفان و نیازمندان از یارانه بهره‌مند می‌شوند. رئیس‌جمهور باید درباره طرح آرد و نان مردم را اقناع کند نماینده مردم نجف‌آباد و تیران و کرون در مجلس نیز دراین خصوص گفت: برای خارج نشدن یارانه از کشور نمی‌توانیم مرزها را ببندیم زیرا ده‌ها هزار کیلومتر مرز و دریا و کوه و کویر و دشت با کشور ما وجود دارد و این اقدام امکان‌پذیر نیست از این رو تنها اقدام این است که از تجربه کشورهای نفت‌خیز بهره‌مند شویم و هدفمندسازی یارانه را اجرایی کنیم همچنین کشور را به دهک افراد مستضعف، متوسط و پولدار تقسیم کنیم و آن را میان مردم تقسیم کنیم و از آنجا که یارانه نقدی باعث تورم می‌شود، به صورت نقدی به حساب سرپرست خانوار واریز نمی‌شود و تنها این یارانه برای نان و سایر مایحتاج در کارتی واریز می‌شود، سپس با کشیدن کارت مبلغی به حساب نانوا و یا سوپر مارکت واریز می‌شود.

ابوترابی بیان کرد: از اطلاع‌رسانی ضعیف دولت برای این اقدام گلایه داریم و انتظار داشتیم تیم اقتصادی و شخص رئیس‌جمهور در این خصوص با مردم صحبت کنند و توضیح بدهد که چرا اصرار به اجرای این طرح داریم. در راستای اتفاقات جهانی اگر اقدامات و تدابیر لازم را انجام دهیم با مشکلاتی در کشور مواجه خواهیم شد.

ایراداتی به طرح هوشمندسازی توزیع نان وارد است

اما نماینده مردم صومعه‌سرا درمورد ایرادات طرح هوشمندسازی توزیع نان گفت: طرح توزیع نان که دولت آن را در پیش گرفته اشکالاتی دارد؛ ایراد اولی که در این طرح وجود دارد این است که اکنون آرد سه نرخی شده است، فانتزی و شیرینی‌پزی، آزاد و تعاونی. خب هر زمان یک کالا یا محصولی دو نرخی و سه نرخی شد، فساد به بار آورده است و نکته دوم این است که برای اداره و مدیریت این دستگاه‌هایی که به نانوایان می‌دهند، در کل کشور نزدیک به 10 هزار نفر کارمند در بانک‌ها درگیر این کار می‌شوند، این عدد را در هزینه‌ها، مالیات، بیمه، امکاناتی که باید ایجاد شود، ضرب کنید و حساب کنید که چه هزینه‌ای برای اجرای این روش دارد ایجاد می‌شود.

حدود 4- 5 هزار نفر هم از بازرسی، وزارت جهادکشاورزی و وزارت صمت باید درگیر نظارت بر اجرای این کار شوند. نماینده مردم صومعه‌سرا بیان کرد: یارانه مابه‌التفاوت قیمت‌ را می‌خواهند به نانوا بدهند و مردم باید کارت بکشند، خب از کجا معلوم است که چندتا کارت باید بکشند؟ از کجا مشخص می‌شود که مردم چقدر مصرف دارند؟ الان قیمت برنج گران شده و میزان مصرف نان دچار تغییر می‌شود این‌ها چطور قابل مدیریت است؟ یا اینکه پادگان‌ها، دانشگاه‌ها، مراسم بزرگ جشن و عزاداری می‌خواهند نان مصرف کنند این‌ خرید انبوه را چطور باید تهیه کنند؟ در مجموع به عقیده من این شیوه کارت جواب نمی‌دهد.

الان یک روستایی اگر بخواهد بیاید داخل شهر نان بخرد باید آزاد بخرد، نان سنگک آزاد 7500 تومان. او در ادامه گفت: باید یارانه نان را مستقیم به حساب مردم می‌ریختند تا مردم آن را برداشت کنند. اکنون دارند بابت هر دستگاه کارتخوان 7 میلیون تومان از نانوا می‌گیرند، خب این‌ها اشکالات کار است.

بنابراین راه‌حل مشکل فعلی این است که باید جلوی قاچاق را از روش‌های دیگر بگیرند، مثلا در یک استان ما به صورت اسمی 10 هزار نانوایی داریم اما به صورت رسمی نانوایی‌های فعال 5 هزار تا هستند و بقیه کسانی هستند که فقط حواله می‌گیرند و آرد را می‌گیرند و آزاد می‌فروشند. این‌ها را باید تحقیق، شناسایی و جلوگیری کنند و به نظر من این روش توزیع نان روش خوبی نیست و آنطور که مسئولان انتظار دارند هم نمی‌تواند از تخلفات جلوگیری کند.

بخشی از آرد یارانه‌ای اصلاً نان نمیشه!

علی مروی استاد دانشگاه علامه طباطبایی در صفحه توئیتر خود درخصوص این طرح نوشت: مصائب حذف یارانه نان. مزیت اصلی یارانه نان اینه که اصابت آن به فقرا خیلی بیشتر از ثروتمندانه چون مصرف فقرا بیشتره. منتهی چند ایراد مهم داره که طراحان باید اون رو در اسرع‌وقت حذف کنند و به فقرا کمک‌های جبرانی جایگزین ارائه بده ایراد اول، یارانه با آرد داده میشه. بخش زیادی از آرد یارانه‌ای اصلا نان نمیشه! فروش آرد یارانه‌ای به قیمت آزاد و قاچاق آرد به خارج از کشور مهم‌ترین نشتی‌ها هستند.

جنگ روسیه و اوکراین باعث رشد شدید اختلاف قیمت آرد داخلی و خارجی و متعاقبا قاچاق شده البته کیفیت آرد یارانه‌ای را هم کاهش قابل توجه داده است چون کمتر کسی حاضر به فروش گندم با کیفیت بالا به قیمت تضمینی است. خرید تضمینی گندم باعث تشدید کسری بودجه ساختاری دولت هم می‌شود و تبعات تورمی خواهد داشت و ایراد دوم، اختلال در قیمت نسبی نان یارانه‌‎ای باعث شده که قیمت نسبی نان به‌شدت پایین باشه. این اتفاق، علاوه بر افزایش شدید مصرف نان، منجر به فجایعی مثل استفاده گسترده از نان به عنوان خوراک دام شده.

ریشه این اتفاق هم اینه که نان از علوفه دام ارزان‌تره! حال چه باید کرد؟ بهترین گزینه، واقعی‌سازی قیمت آرد و نان، حذف خرید تضمینی گندم و همزمان اعطای یارانه نقدی به فقراست. این اقدام علاوه بر رفع اختلال در قیمت نسبی آرد و نان، به فقرا آزادی انتخاب اقلام خود را داده و از تحمیل مصرف زیاد نان به آنها جلوگیری می‌کنه.

ایراد سوم، خرید تضمینی گندم. طبیعیه که با سرکوب قیمت آرد، کمتر کشاورزی انگیزه کشت گندم خواهد داشت. دولت‌ها برای حل این معضل به سراغ خرید تضمینی گندم رفته‌اند. این سیاست باعث شده که ناخالصی گندم فروخته شده به دولت به 15 درصد برسه! و هزینه تمام شده آرد یارانه‌ای به‌شدت بالا بره. ایراد چهارم، تخصیص ارز ترجیحی برای واردات گندم.

بخشی از نیاز کشور به گندم توسط واردات تأمین میشه. دولت برای اینکه بتواند آرد را به صورت یارانه‌ای تأمین کنه ناگزیر از واردات گندم با ارز ترجیحیه. این امر هم باعث تشدید کسری بودجه ساختاری دولت میشه و تورم رو تشدید می‌کنه. شرط لازم برای اجرای مؤثر این پیشنهاد، ارتقای سازوکار شناسایی فقرا است. این کار با استفاده از داده‌های نظام بانکی کاملاً شدنی است.

البته، با توجه به اینکه رئیس دولت سیزدهم و اعضای کابینه بارهای تعهد به عدم افزایش قیمت داده‌اند، به لحاظ سیاسی منتفی است گزینه بعدی، طرح پیشنهادی وزارت اقتصاد: واقعی سازی قیمت آرد و اعطای مستقیم یارانه نان به مصرف کننده. این طرح با واقعی سازی قیمت آرد، مشکل قاچاق آرد یارانه‌ای و نشتی آن در طول زنجیره را حل می‌کنه اما کماکان مشکل اختلال در قیمت نسبی نان پابرجا خواهد بود البته یک پیشنهاد اصلاحی برای طرح وزارت اقتصاد هم اینه که سهمیه نان رایگان به فقرا بده و قیمت نان را هم آزاد کنه. این کار هم مستلزم اصلاح سازوکار شناسایی فقرا است.

خلاصه اینکه طرح وزارت اقتصاد نسبت به وضعیت موجود واقعا قابل دفاع‌تره اگر به صورت صحیحی پیاده بشه! امیدوارم انتخاب استان پایلوت برای اجرای آزمایشی طرح، به کیفیت اجرای ملی اون کمک کنه.