سلامت نیوز : جان
سیستان به جان هامون بسته است. بدون هامون بیکاری به سراغ ساکنانش میآید.
بدون هامون، توفانهای شن به سراغش آمده و روستاهایش به زیر خاک میروند.
حصیربافی و کشاورزی و دامپروری و صیادی؛ بدون هامون هیچ کدام از اینها وجود
ندارد. 15 سال خشکسالی در سیستان و بیآب ماندن طولانی هامون، ساکنان
سیستان را کمطاقت کرده و بسیاری از آنها جلای وطن کردهاند و بسیاری دیگر
قصد ترک خانهشان را دارند.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه آرمان ؛ خیلیها هم شنیده میشود که از نیمهراه به اجبار برگردانده میشوند. هامون نیمهجان، نفسهای زندگی در سیستان را هم به شماره انداخته است. مردمی که میروند زندگی را هم با خود میبرند. سیستان بدون مردمش زنده نخواهد ماند. اما چطور میشود مردم را قانع کرد که با همه ناملایماتی که در چند سال گذشته داشتهاند باز هم بسازند؟
زنده شدن هامون زندگی را برمیگرداند
معصومه ابتکار، رئیس سازمان محیطزیست میگوید که بهزودی
لایحهای را برای احیا و حفاظت تالابهای کشور به مجلس خواهد برد. غیر از
هامونی که در آستانه نابودی است، لایحه قرار است برای دریاچههای پریشان،
بختگان، هورالعظیم و میقان اراک اقداماتی را پیشبینی کند. همزمان اما مردم
سیستان به شهرهای بزرگ استانهای دیگر مهاجرت میکنند. مهاجرتی که
سالهاست آغاز شده و هنوز هم، هر سال بیشتر از گذشته ادامه دارد. در گزارشی
که در سال 82 و بعد از تحقیق در این منطقه داده شده است آمده که 32 روستا
از 164 روستای کنار هامون خالی از سکنه شده است. آمار جدید مربوط به
نامهای است که نمایندگان سیستان به رئیس مجلس نوشتهاند. در این نامه
تاکید شده که طی 5 ماه اول سال جاری یکهزار و 500 خانوار سیستانی به
استانهای دیگر کوچ کردهاند.
اما برای دیدن مهاجرت نیازی به مراجعه به آمار نیست. ایجاد شغل میتواند ساکنان را از مهاجرت پشیمان کند اما ایجاد فرصت شغلی در این منطقه هم در گرو زندگی هامون است. بدون آب نهتنها کشاورزی و دامداری دوباره رونق نمیگیرد بلکه ساخت صنایع جدید هم نیازمند وجود آب است. ایجاد اشتغال دست کم میتواند دلگرمی کوچکی باشد که امیدهای سیستانیها را حفظ کند. امیدهایی که بتوانند با آن ناملایمات خشکی و بارانهای شن را دوام بیاورند اما اشتغالزایی هم مشروط به حل شدن مشکل خشکسالی است و سالهاست که این چرخه شکسته نشده است. هامون یکی از مشکلات منطقه سیستان است اما مشکل اساسی و ریشه مشکلات دیگر است. تاکید بسیاری از سیستانیها برای اقدام هرچه سریعتر احیای هامون هم به همین دلیل است. باقر حسینی، نماینده زابل در مجلس به آرمان میگوید: «در دیدار با رئیسجمهور هم درخواست و هم راهکارهای خود را برای هامون ارائه دادیم اما هنوز اقدامی نشده است».
احیا باید با همکاری افغانستان انجام شود
احیای کامل هامون بدون همکاری افغانستان امکانپذیر نیست.
این کشور از آب برای مقاصد کشاورزی استفاده میکند. افغانها معاهدهای که
با ایران در زمینه آب هامون امضا کردهاند را هم رعایت نمیکنند. افسری،
رئیس اداره محیطزیست سیستان در گفتوگو با آرمان میگوید: «باید برای
احیای هامون تلاش کرد. آب در دست کشور بیگانهای است و راهکار داخلی به
تنهایی موثر نیست. باید آب موجود در هامون را مدیریت کنیم تا کمی ریزگردها
را کاهش دهیم. افغانستان برای استفاده از آب معاهدات بینالمللی را رعایت
نمیکند .حتی درمواردی دولت ایران به دولت این کشور فشار آورده است. اما
افغانستان بعضا تابع قوانین بینالمللی نیست». افسری توفانهای شن را هم
بهدلیل خشک شدن تالاب هامون میداند. او میگوید تا سالهای آینده زندگی
مردم شهرهای جنوبیتر هم تحت تاثیر ریزگردها قرار خواهد گرفت: «طبق
تحقیقاتی که کردهایم دامنه توفانها تا زاهدان و شهرهای جنوبیترهم کشیده
میشود و از سیستان تا کناره دریای عمان تحت تاثیر ریزگردهایی قرار خواهد
گرفت که بهدلیل خشک شدن دریاچه هامون بلند میشوند».
بادهای ثبت شده در سیستان بین 70 تا 144 کیلومتر در ساعت سرعت داشتهاند و چنین بادهایی برای ایجاد توفان شن، هنگامی که تالابی خشک شده در مسیر است، کافی است. افسری از طرح این سازمان برای هامون هم سخن میگوید. طرحی که در واقع زیرمجموعه طرح مدیریت یکپارچه تالابهای کشور است: «در این طرح اعتبارات مالی بیشتری اختصاص پیدا کرده است. سعی ما این است که منطقه کوچکی از هامون را احیا کنیم. محدودهای که حدود یک درصد مساحت هامون است. از نظریات تخصصی هم استفاده کردهایم و طرح در کارگروه مخاطرات محیط زیستی استان هم مطرح شده است». حسینی، نماینده زابل اما یک پیشنهاد برای احیای کامل هامون دارد: «باید به افغانستان امتیازاتی بدهیم تا از آب کمتر استفاده کنند. میتوانیم شیوههای آبیاری کشاورزان مناطق مرزی افغانستان را با هزینه خودمان عوض کنیم تا از آب کمتری استفاده کنند. با این اوصاف از آب کمتری استفاده میشود و هزینهای که میکنیم برای ما به صرفه است».
جلوگیری دستوری از کوچ
نمایندگان سیستان این روزها در نامهای به رئیس مجلس درپی
درخواست برای باقی ماندن اداره کل میراث فرهنگ آوردهاند که در طی 5 ماه
اول سال جاری یکهزار و 500 خانوار سیستانی به استانهای دیگر کوچ کردهاند.
مهاجرتی که به عواملی که زندگی را در سیستان و بلوچستان تهدید میکنند
اضافه شده است. این مهاجرت با خالی کردن مرزها بار امنیتی هم برای کشور
خواهد داشت. جلوگیری از مهاجرت اما در سیستان به صورت دستوری انجام میشود.
بهجای ایجاد شغل، بهجای چارهاندیشی برای بازگرداندن آب و بهجای
امیدوار کردن مردم به ماندن در خانههایشان، جلوی کامیونهای اسباب مردم
گرفته میشود. این چیزی است که باقر حسینی آن را تایید میکند. نماینده
هیرمند در مجلس میگوید که چند مورد گزارش به او رسیده است که این اتفاق در
سیستان افتاده است: «گزارشهایی داشتهام که جلوی مردم را در پاسگاههای
بین راه گرفتهاند و آنها را برگرداندهاند. این را پیگیری کردهام اما
مسئولان این را تائید نمیکنند و میگویند چنین اتفاقی نیفتاده است».
مطلعین راهکارهای مسئولان را بیش از جلوگیری از عبور و مرور کامیونهای
حامل وسایل خانهها عنوان میکنند. محلیها میگویند برای گرفتن
پروندههایشان از آموزش و پرورشهای زابل مشکل پیدا میکنند.
موسسههای حمل بار هم از آنها میخواهند اگر برای حمل اسباب کامیون میخواهند باید از فرمانداری مجوز بگیرند. گرفتن مجوز هم آنقدر طولانی میشود که مردم را خسته میکند. مردمی که 148 روز بحرانی، از نظر شرایط اقلیمی، در سال گذشته گذراندهاند هماکنون باید اقدامات مسئولانی را که بعضا جلوی کوچ آنها را میگیرند، پذیرا باشند. از آنجمله مسئولان فرمانداری زابل که تا آخرین ساعات نوشتن این گزارش حاضربه پاسخگویی نشدند. مردم میگویند این اتفاق بعضا رخ میدهد و برخی مسئولان استانی آن را رد میکنند. این شیوه اما از رفتن ساکنان جلوگیری نمیکند. مردمی که از پاسگاههای بین راه برگردانده میشوند وسایل خود را با قیمتی پایینتر از قیمت واقعیشان میفروشند و دیار خود را ترک میکنند. این را مردم میگویند: «کسی که میخواهد برود را با نگهداشتن وسایلش نمیشود نگه داشت».
اقدامات فوری برای جلوگیری از مهاجرت ضروری است
نماینده زابل میگوید: میتوان مردم را با اقدامات فوری در زابل و در روستاهای اطرافش نگه داشت. اقداماتی که در کوتاهمدت و پیش از اقدام برای تالاب هامون نتیجهبخش باشند. او میگوید: «دولت قبلی مصوبهای برای تامین معیشت مرزنشینان و همچنین جلوگیری از قاچاق سوخت داشت. اجرای این مصوبه اما موثر نبوده چراکه قیمتی که وزارت نفت برای سوخت تعیین کرده چندان مناسب نیست. در این مورد با آقای زنگنه هم صحبت کردهام. باید قیمت را بهگونهای در نظر بگیرند که برای فروش هر لیتر 500 تومان بماند. ایجاد بازارچههای مرزی هم هنوز محقق نشده است. راهکارهایی برای تجاری کردن منطقه وجود دارد. سیستان با توجه به شرایط موقعیتی و مسیری که در آن قرار داد پتانسیل تجاری شدن دارد و منطقه ویژه اقتصادی است. از آقای ظریف هم خواستهایم که حقابه افغانستان را هم پیگیری کنند. در دولت جدید هم هنوز اقدامی نشده است». برنامههای کوتاهمدتی که تنها برای نگه داشتن موقت مردم ضروری هستند. باقر حسینی هم حل شدن مساله تالاب هامون را کلید حل مشکلات دیگر میداند: «با احیای هامون 5 تا 6 هزار صیاد شغل خواهند داشت. با رویش نیها دامپروری و صنایع دستی هم دوباره زنده میشود. کشاورزی هم رونق خواهد گرفت». آبی که آبادانی است از سیستان رفته و همه چیز را با خود برده حتی مهربانی و توجه آنهایی که مسئولیتی دارند.
نظر شما