سلامت نیوز:طی روزهای گذشته، تصمیم اداره كل راه و شهرسازی استان خراسان‌جنوبی مبنی بر احداث جاده‌ای چهار بانده در محور بشرویه به بجستان به سرعت در صدر اخبار محیطزیست قرار گرفت و واكنش‌های مختلفی را هم به دنبال داشت.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه اعتماد ،از آنجایی كه پروژه‌های حمل و نقل اعم از فرودگاه، راه‌آهن، جاده‌ها و راه‌های آبی جزو پروژه‌هایی هستند كه ممكن است اثرات مشخص و ناسازگار زیست‌محیطی داشته باشند لذا معمولا نیاز به تهیه گزارش ارزیابی زیست محیطی دارند.
این نكته را هم نباید فراموش كرد كه پروژه‌های خطی مانند جاده‌ها احتمال تاثیرگذاری تخریبی بیشتری بر منابع محیطزیست دارند، چنانچه یك جاده می‌تواند بر حیات‌وحش خشكی، اثرات احتمالی ناسازگار بلندمدت و برگشت‌ناپذیر داشته باشد. ازجمله اثرات منفی مهم این پروژه‌ها می‌توان به كاهش زیستگاه و تكه‌تكه شدن، توزیع گونه‌ها خارج از نواحی ساخته شده، مرگ و میر مستقیم در جاده، آلودگی و برخی دیگر اثرات بر محیط فیزیكی و شیمیایی اشاره كرد.
معمولا گزارشات ارزیابی پروژه‌هایی از این دست در دسترس عموم قرار می‌گیرد و به همین منظور روزنامه اعتماد موضوع را از دفتر مدیركل حفاظت محیطزیست خراسان‌جنوبی و دفتر ارزیابی سازمان حفاظت محیطزیست پیگیری كرد.
حسن اكبری، مدیركل حفاظت محیطزیست خراسان‌جنوبی گفت: «وقتی بناست كه یك جاده در داخل منطقه حفاظت شده سازمان محیطزیست احداث شود، اولین قدم این است كه دستگاه متولی یعنی راه و شهرسازی موضوع را از سازمان محیطزیست درخواست كند. مشاور فنی راه و شهرسازی در این درخواست گزینه‌‌ای را كه از نظر فنی و اقتصادی بهینه است، به عنوان گزینه موردنظر از محیطزیست استعلام می‌كند.
محیطزیست هم ابتدا وضعیت قانونی و فنی خود را چك می‌كند و اگر بنا باشد كه مجوز بدهد، آن‌گاه درخواست ارایه گزارش ارزیابی اثرات زیست‌محیطی می‌كند. گزارش ارزیابی اثرات زیست‌محیطی ممكن است كه گزینه پیشنهادی را با یكسری شرایط تایید و ممكن است كه حتی آن را در كل رد كند. جاده بشرویه به بجستان اصلا به این مرحله نرسیده و فقط از طریق راه و شهرسازی طرح موضوع شده است. سازمان محیطزیست هم اعلام نظر در مورد امور جاده از مناطق را به استان‌ها واگذار نكرده و این مهم دراختیار دفتر زیستگاه‌ها است، براساس بررسی كه دفتر زیستگاه‌ها انجام داده، با این طرح به دلیل عبور از دو منطقه مخالفت شده.»
آیا واقعا كریدور یوزها در خطر است؟
به گزارش ایسنا، انجمن یوزپلنگ ایرانی با ارسال نامه‌ای به دفتر زیستگاه‌ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیطزیست تاكید كرده كه دو منطقه حفاظت شده افتخاری در استان خراسان‌رضوی و منطقه حفاظت شده مظفری در استان خراسان‌جنوبی، هسته مركزی كریدور احتمالی تردد یوزپلنگ‌های یزد و خراسان‌جنوبی و یوزهای سمنان و خراسان‌رضوی هستند و اخیرا نیز رد و نمایه یوزپلنگ در منطقه حفاظت شده مرزی خواف ثبت شده كه نشان‌دهنده حركت این گونه از زیستگاه‌های اصلی در مركز به سوی زیستگاه‌های شرق كشور است.
اما مدیركل حفاظت محیطزیست خراسان‌جنوبی می‌گوید: «این واقعیت را نمی‌توان منكر شد كه در دهه ۸۰ كه وضعیت یوز نسبت به الان بهتر بود، عمده مشاهدات یوز در حوزه ایران مركزی و شرق كشور در پناهگاه حیات‌وحش نایبندان طبس و مناطق غرب آن كه در حوزه استان یزد واقع شده‌اند، اتفاق می‌افتاد. اما طی دو دهه گذشته، در منطقه حفاظت شده مظفری و افتخاری هیچ‌گونه مستنداتی از حضور یوز مشاهده نشده، ضمن اینكه حتی آثار قطعی حضور گونه را هم در اختیار نداریم. در شرایط فعلی در نایبندان هم كه زیستگاه خوب یوزپلنگ است، متاسفانه تنها چند قلاده یوز نر دیده شده و هیچ یوز ماده‌ای ثبت نشده است. خیلی از صحبت‌هایی كه تا الان در مورد یوز در این دو منطقه اعلام شده، وجاهت علمی و فنی ندارد.»
حسن اكبری در عین حال اظهارنظر انجمن یوزپلنگ ایرانی را در این مورد قبول ندارد و می‌گوید: «من از سال‌ها پیش كه در استان یزد خدمت می‌كردم، پیگیر وضعیت یوز بوده‌ام و منكر كارهای خوب انجمن یوزپلنگ ایرانی هم نیستم اما واقعیت این است كه ما نباید بدون بازدید و بررسی میدانی و صرفا براساس یكسری نقشه‌ها و مدلسازی‌های بدون كنترل میدانی اظهارنظرهایی كنیم كه نتوانیم از آنها دفاع كنیم.
قطعا در زمان‌های دور یوز قلمروهایی گسترده داشته اما الان در حوزه ایران مركزی كه نایبندان و مناطق یزد در آن واقع شده، سال‌هاست یوز ماده‌ای دیده نشده بنابراین هسته مركزی زیستگاه همین الان زیر سوال رفته دیگر چه برسد به كریدورها. در مناطقی مثل منطقه مظفری كه از آنها به عنوان كریدور یاد می‌شود هم وضعیت با چیزی كه عنوان شده، خیلی فرق دارد. ضمن اینكه وقتی به سوابق برمی‌گردیم، حداقل طی ۲۰ سال اخیر باید مشاهداتی وجود داشته باشد كه بتوانیم ادعا كنیم این منطقه خاص كریدور یوز است اما طی ۲۰ سال گذشته ما در منطقه مظفری مشاهداتی از یوز نداشته‌ایم بنابراین نمی‌توان با این قطعیت صحبت كرد.»
در سال ۲۰۱۷ میلادی مقاله‌ای با عنوان «تركیب برازندگی محیط و منظر و ارتباط زیستگاهی به منظور حفاظت از آخرین جمعیت بازمانده یوزپلنگ آسیایی» توسط انتشارات وایلی (Wiley) منتشر شد كه در آن محسن احمدی و همكارانش هسته‌های مركزی زیستگاه‌های یوز و كریدورهای ارتباطی بین زیستگاه‌های شمالی و جنوبی را معرفی كردند.
در این مقاله ضمنا به مناطق زیستگاهی مناسبی اشاره شده كه حفاظت و اتخاذ شیوه مدیریت سازگار در آنها می‌تواند برای یوز موثر واقع شود. نویسندگان این مقاله وسعت زیستگاه‌های اصلی یوز را در حدود ۴۹.۱۴۴.۵ كیلومتر مربع یعنی تقریبا ۶.۳درصد از دشت مركزی تخمین زده‌اند.
آنها در ضمن اشاره می‌كنند كه ارتباط میان لكه‌های جمعیت‌های شمالی و جنوبی یوز در نتیجه برازندگی پایین محیط و منظر بین آنها محدود است اما این احتمال هم هست كه بتوان از طریق راه باریكه‌ها و كریدورها به جابه‌جایی یوزها كمك كرد. براساس نقشه‌ای كه در این مقاله ارایه شده، ۶ هسته مركزی برای یوز مطرح است كه از میان آنها توران و نایبندان طبس به جاده مورد اشاره نزدیك‌تر هستند اما براساس همین مقاله هم منطقه حفاظت شده مظفری و افتخاری كه از آنها به عنوان میان‌گذرهای موقت پیشنهادی در حدفاصل هسته‌های مركزی یاد شده، جزو نقاطی نیستند كه حضور یوز در آنها مستند شده باشد.
ارزش زیستگاهی دو منطقه حفاظت شده مظفری و افتخاری
حسن اكبری، مدیركل حفاظت محیطزیست خراسان‌جنوبی می‌گوید: «عدم مشاهده یوز در مناطق حفاظت شده مظفری و افتخاری به این معنا نیست كه این مناطق ارزش زیستگاهی ندارند. موضوع جاده این است كه اگر زده شود، برخی شهرستان‌ها از مسیر جاده مشهد حذف می‌شوند و بالطبع رونق اقتصادی به واسطه جاده از آنها گرفته می‌شود.
بشرویه از این جاده ذی‌نفع است در حالی كه الان ماشین‌های غرب مثل كهگیلویه، بوشهر و یزد كمتر از بشرویه عبور می‌كنند و این مساله روی مسائل محیطزیست سایه انداخته اما حتی اگر این موضوع هم نبود وقتی كه یك جاده دو منطقه حفاظت شده محیطزیست را قطع می‌كند، محیطزیست طبیعتا مخالفت می‌كرد. ما در دو منطقه حفاظت شده افتخاری و مظفری گونه‌هایی داریم كه ارزش حفاظتی آنها كمتر از یوزپلنگ نیست و ما باید مواضع محیطزیست را جدی بگیریم و از آنها حفاظت كنیم اما ربط دادن حفاظت از مناطق مظفری و افتخاری به گونه یوز یك جورهایی ظلم در حق یوز است.»
او به كمبودهای این دو منطقه اشاره كرده و می‌گوید: «مهم‌ترین مشكل ما در مناطق حفاظت شده در حال حاضر بحث نیرو است مخصوصا در استان خراسان‌جنوبی كه عمر چندانی هم از ارتقای آن به استان نمی‌گذرد. زمانی كه مناطق حفاظت شده در این استان انتخاب شده، دولت در شرایطی خاص قرار داشته لذا اجازه استخدام تا همین سال پیش هم به آن شكل كه باید داده نشده و طبیعی است كه استان نتوانسته ظرفیت نیرویی خود را تامین كند و در حال حاضر در كل استان از حدود ۴۰۰ ردیف پستی، ۸۰ ردیف پستی اشغال شده داریم یعنی با یك‌چهارم ظرفیت كار می‌كنیم. طبیعی است كه وقتی تعداد نیرو بسیار اندك و وسعت مناطق بسیار زیاد باشد، كار سخت می‌شود.»
اكبری در بخش دیگری از سخنانش می‌گوید: «وسعت استان، كویری بودن مناطق حفاظت شده، دشواری گشت و كنترل به دلیل امكانات ضعیف حمل و نقل و ترابری همه از جمله موانع پیش روی ما در محیطزیست هستند. خودروهایی كه الان برای حفاظت از مناطق تحت مدیریت سازمان محیطزیست داریم، هم از نظر تعداد محدود هستند و هم به لحاظ فرسودگی وضعیت خوبی ندارند.
ناوگان خودرویی استان در حال حاضر خیلی ضعیف است و سال‌های سال است كه استان اعتبار كافی ندارد كه محیطزیست یگان خود را تجهیز كند. در نتیجه با ناوگان فرسوده‌ای مواجه هستیم كه نمی‌تواند از طبیعت آن‌طور كه باید حفاظت كند. درست است كه در حوزه تقویت منابع آبی (ساخت آب انبار و آبشخور) كارهای خوبی انجام شده اما از نظر پاسگاه و محیط‌بانی همچنان مشكل وجود دارد. البته سال قبل و امسال سهمیه‌ای برای استخدامی سازمان محیطزیست لحاظ شده كه امیدواریم بتوانیم جبران كمبودها را بكنیم و از حیات‌وحش و طبیعت آن‌طور كه شایسته است، حفاظت كنیم.»
عدم مشاهده یوز در مناطق حفاظت شده مظفری و افتخاری به این معنا نیست كه این مناطق ارزش زیستگاهی ندارند. موضوع جاده این است كه اگر زده شود، برخی شهرستان‌ها از مسیر جاده مشهد حذف می‌شوند و بالطبع رونق اقتصادی به واسطه جاده از آنها گرفته می‌شود. بشرویه از این جاده ذی‌نفع است در حالی كه الان ماشین‌های غرب مثل كهگیلویه، بوشهر و یزد كمتر از بشرویه عبور می‌كنند و این مساله روی مسائل محیطزیست سایه انداخته اما حتی اگر این موضوع هم نبود وقتی كه یك جاده دو منطقه حفاظت شده محیطزیست را قطع می‌كند، محیطزیست طبیعتا مخالفت می‌كرد.
نظر شما